.jpg)
Đánh giá giá trị của test nhanh kháng nguyên chẩn đoán Covid-19
Xét nghiệm kháng nguyên Covid-19 (còn được gọi là test nhanh kháng nguyên Covid-19) là một phương pháp xét nghiệm chẩn đoán nhanh người nhiễm Covid-19. Kỹ thuật xét nghiệm này sẽ giúp phát hiện sự có mặt của protein đặc hiệu virus SARS-CoV-2 (gọi là kháng nguyên virus SARS-CoV-2) trong mẫu xét nghiệm. Mẫu xét nghiệm là dịch tỵ hầu hoặc dịch họng của người cần được kiểm tra.
Trên kết quả từ nghiên cứu thực địa test nhanh kháng nguyên Covid-19 của nhà sản xuất Abbott (Panbio Rapid Covid Ag test, đang dùng phổ biến nhất hiện nay) có độ nhạy (khả năng phát hiện ca bệnh) là 60,9%, ở ngưỡng phát hiện Ct 25-30 (nồng độ mầm bệnh trung bình), và độ nhạy 100% ở ngưỡng Ct<25 (nồng độ mầm bệnh cao). Độ đặc hiệu (là khả năng xác định đúng tác nhân gây bệnh khi kết quả xét nghiệm dương tính, hay là kết quả dương tính giả) là trên 98%. Test nhanh kháng nguyên Covid-19 được ứng dụng vào thực tế hiện nay là phục vụ việc xác định và ngăn chặn người có nguy cơ lây lan virus trong cộng đồng. Khi đó, việc thực hiện test nhanh kháng nguyên Covid-19 là phù hợp nhất. Người có kết quả test nhanh kháng nguyên âm tính là người có nguy cơ mắc hay nồng độ mầm bệnh virus thấp và hầu như khó có khả năng lây lan trong môi trường cộng đồng, tập thể.
Theo quy định của Bộ Y tế, kết quả xét nghiệm test nhanh kháng nguyên có giá trị trong vòng 48 giờ, còn kết quả xét nghiệm RT-PCR có giá trị trong vòng 72 giờ. CDC Mỹ đề nghị, người lên máy bay phải có test nhanh kháng nguyên hoặc RT-PCR âm tính trong vòng 72 giờ. Vì họ cũng lập luận tương tự rằng, kết quả âm tính trong vòng 72 giờ thì người đó khó có khả năng lây lan cho hành khách trên máy bay.
Như vậy, test nhanh kháng nguyên Covid-19 là để xác định người mắc Covid-19 có nguy cơ cao lây lan virus cho người khác. Kết quả test nhanh kháng nguyên Covid-19 âm tính đồng nghĩa người đó không có nguy cơ lây lan, là an toàn cho tập thể và cộng đồng. Trong bối cảnh nguy cơ virus trong cộng đồng đang cao, việc hiểu đúng để sử dụng hiệu quả giá trị của “vũ khí test nhanh” là một phần của cuộc sống “bình thường mới”.
Cân nhắc khi chỉ định xét nghiệm test nhanh kháng nguyên Covid-19
Ưu nhược điểm của test nhanh kháng nguyên Covid-19
Ưu điểm: phát hiện ca nhiễm SARS-CoV-2 do độ đặc hiệu của xét nghiệm cao; dễ dàng thực hiện, có thể được sử dụng tại các điểm lấy mẫu di động; kết quả nhanh chóng (thông thường dưới 30 phút); chi phí xét nghiệm thấp hơn xét nghiệm RT-PCR.
Nhược điểm: độ nhạy thấp hơn RT-PCR, để khẳng định chẩn đoán Covid-19 cần phải xét nghiệm RT-PCR; độ đặc hiệu của test nhanh kháng nguyên Covid-19 chỉ đạt 98% (khi tỷ lệ mắc trong cộng đồng ở mức 1-2% thì nguy cơ test nhanh kháng nguyên Covid-19 dương tính giả có thể xảy ra, để khẳng định chẩn đoán Covid-19 cần phải xét nghiệm RT-PCR); kết quả xét nghiệm phát hiện kháng nguyên âm tính không được sử dụng làm bằng chứng để chẩn đoán là không mắc Covid-19, trường hợp cần khẳng định chẩn đoán Covid-19 phải xét nghiệm thêm RT-PCR.
Chỉ định xét nghiệm test nhanh kháng nguyên Covid-19 hiện nay
Khi tình hình dịch bệnh ngày càng phức tạp với số ca nhiễm tăng một cách nhanh chóng, test nhanh kháng nguyên Covid-19 là giải pháp tối ưu để nhanh chóng phát hiện ca nhiễm mới. Theo đó, những đối tượng cần thực hiện xét nghiệm test nhanh là: (1) người có yếu tố dịch tễ, sinh sống tại khu vực có ca mắc Covid-19 trong vòng 28 ngày; người có các dấu hiệu như ho, sốt, rát họng… cần xét nghiệm để sàng lọc; người đến khám bệnh hoặc cần xử lý các thủ thuật, phẫu thuật khẩn cấp tại các bệnh viện, đặc biệt là những người sinh sống và làm việc tại các khu vực có ghi nhận ca nhiễm trong vòng 28 ngày, hoặc tại ổ dịch đã được khoanh vùng cách ly; người thường xuyên di chuyển liên tỉnh: tài xế, giao hàng, lao động, người cần giấy thông hành về quê; người lao động làm việc trong môi trường đông đúc, kín gió như khu công nghiệp, nhà máy, trường học…; những người tiếp xúc trực tiếp với ca bệnh như nhân viên y tế, nhân viên phục vụ, người chăm sóc… nhưng không có biểu hiện lâm sàng, triệu chứng của Covid-19; những người đang làm việc tại các cơ sở cách ly hoặc tại các khoa cấp cứu, khoa truyền nhiễm, khoa khám bệnh… tại các bệnh viện trong địa bàn có nguy cơ cao hoặc bệnh viện đang thực hiện điều trị Covid-19.
Có cần thiết test nhanh Covid-19 100% cho cộng đồng hay quần thể không?
Theo ý kiến của tác giả, người làm việc trong lĩnh vực vi sinh và kiểm soát nhiễm khuẩn thì việc xét nghiệm test nhanh Covid-19 100% cho cộng đồng hay quần thể như thông báo tại Khánh Hòa như trên là không cần thiết, vừa tạo áp lực cho ngành y tế và giáo viên, học sinh, vừa lãng phí, tốn kém, vừa có nguy cơ lây lan dịch bệnh nếu không tổ chức tốt công tác lấy mẫu và xét nghiệm.
Trong các đối tượng này thì có nhóm không cần xét nghiệm: là những người đã tiêm đủ 2 mũi vacxin với mũi 2 cách đây ít nhất là 14 ngày, những người đã mắc Covid-19 cách đây 6 tháng. Vì vậy việc xét nghiệp hơn 70% giáo viên tại Khánh Hoà là không cần thiết. Đối với học sinh các cấp, từ THCS trở lên nên chọn mẫu đại diện (khu vực, lớp, giới tính: mỗi lớp chọn được 5-10 học sinh làm 3 mẫu gộp test nhanh); học sinh mầm non, tiểu học chọn đại diện lứa tuổi, lớp, có thể chọn 20% học sinh của mỗi lớp để làm mẫu gộp xét nghiệm test nhanh. Việc xét nghiệm 100% giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục, học sinh như Khánh Hoà đang xây dựng kế hoạch là không phù hợp với ý kiến chuyên môn, gây lãng phí, mất thời gian, áp lực cho ngành y tế và giáo viên, học sinh.
Để ứng phó với đại dịch, cả hệ thống chính trị nhiều ngày qua đã dồn toàn lực trong lãnh đạo, chỉ đạo công tác phòng, chống dịch; ngăn chặn hiệu quả dịch bệnh tấn công vào những nơi trọng yếu, nơi tập trung đông người như bệnh viện, trường học hoặc các khu công nghiệp với đông công nhân và người lao động. Chúng ta phải tuân thủ các nguyên tắc chuyên môn, lấy khoa học công nghệ làm then chốt, không áp dụng các biện pháp phòng chống dịch một cách máy móc, cực đoan, đại trà… làm lãng phí nhân lực, vật lực, thời gian và lòng tin của người dân.
Trần Đình Bình - Trường Đại học Y - Dược, Đại học Huế