Nghiên cứu cho thấy, nồng độ đồng cao hơn trong một số loại má phanh có liên quan đến việc gia tăng tác động có hại lên các tế bào nhạy cảm từ phổi của con người, do các hạt bụi này được hít vào. Việc tiếp xúc với ô nhiễm do ô tô, xe tải và xe van thải ra từ lâu đã được liên kết với nguy cơ mắc các bệnh về phổi và tim mạch. Tuy nhiên, trong khi sự chú ý trước đây chủ yếu tập trung vào khí thải từ ống xả, các hạt bụi cũng được giải phóng vào không khí từ sự mài mòn của lốp xe, mặt đường và má phanh - những nguồn phát thải này hầu như không được kiểm soát bởi các quy định pháp luật. Các nguồn ô nhiễm "không phải khí thải" này hiện đang chiếm phần lớn lượng phát thải vật chất dạng hạt (PM) từ phương tiện giao thông tại Anh và một số khu vực châu Âu, trong đó bụi từ má phanh là tác nhân chính. Tác giả chính của nghiên cứu - TS James Parkin giải thích rằng, sự chuyển dịch sang sử dụng xe điện đang làm nổi bật hơn vấn đề này, mọi người thường liên kết ô nhiễm từ xe hơi với khí thải từ ống xả và nghĩ rằng xe điện không có khí thải. Tuy nhiên, xe điện vẫn tạo ra vật chất dạng hạt do ma sát và sự mài mòn của mặt đường, lốp xe và phanh. Nhóm nghiên cứu muốn hiểu rõ hơn về cách các thành phần hóa học khác nhau của má phanh ảnh hưởng đến độc tính của các hạt bụi phát thải và điều này có thể có ý nghĩa như thế nào đối với sức khỏe của con người.
Các nhà khoa học đã tiến hành một nghiên cứu chuyên sâu để xem xét tác động của PM từ 4 loại má phanh có thành phần hóa học khác nhau lên sức khỏe phổi; bao gồm má phanh kim loại thấp, bán kim loại, hữu cơ không chứa amiăng và hỗn hợp gốm. Các nhà nghiên cứu đặc biệt quan tâm đến các hạt nhỏ nhất, có kích thước PM2.5 trở xuống (thường được gọi là PM mịn) - nhỏ hơn 30 lần so với đường kính của một sợi tóc người. Những hạt bụi siêu nhỏ này có thể đi sâu vào các túi khí nhỏ trong phổi, nơi diễn ra quá trình trao đổi ôxy và CO2 giữa máu và không khí. PM mịn từ nhiều nguồn khác nhau được cho là có liên quan đến hơn 5 triệu ca tử vong sớm mỗi năm trên toàn thế giới.
Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, các hạt bụi từ má phanh có chứa đồng và các kim loại nặng khác có thể gây ra phản ứng viêm mạnh hơn trong phổi so với các hạt bụi từ khí thải động cơ diesel. Điều này làm dấy lên lo ngại về sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là ở các khu vực đô thị nơi mật độ giao thông cao và tình trạng ùn tắc thường xuyên xảy ra.
TS James Parkin nhấn mạnh, cần phải xem xét lại cách tiếp cận đối với việc quản lý chất lượng không khí. Trong khi các quy định về khí thải từ ống xả đã được siết chặt, các nguồn ô nhiễm không phải khí thải như bụi từ má phanh và lốp xe vẫn chưa được kiểm soát đầy đủ. Điều này đặc biệt quan trọng khi chúng ta đang chuyển sang sử dụng xe điện, vì chúng vẫn tạo ra bụi từ phanh và lốp dù không có khí thải từ động cơ đốt trong.
Nghiên cứu này đã mở ra một hướng đi mới trong việc đánh giá tác động của ô nhiễm không khí từ giao thông, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết phải phát triển các công nghệ và vật liệu thân thiện hơn với môi trường cho hệ thống phanh và lốp xe. Các nhà khoa học hy vọng rằng, những phát hiện này sẽ thúc đẩy các nhà sản xuất ô tô và nhà hoạch định chính sách hành động để giảm thiểu tác động của ô nhiễm không khí từ giao thông đối với sức khỏe con người. Các hạt bụi từ má phanh đã được thu thập bằng thiết bị chuyên dụng. Trong phòng thí nghiệm, nhóm nghiên cứu từ Đại học Southampton đã sử dụng các mẫu tế bào từ lớp niêm mạc phổi và cho chúng tiếp xúc với các hạt bụi mịn để đo lường tác động, chẳng hạn như stress ôxy hóa, viêm nhiễm hoặc sự chết của tế bào. Kết quả cho thấy, trong 4 loại má phanh được thử nghiệm, má phanh hữu cơ không chứa amiăng có khả năng gây viêm và các dấu hiệu độc tính mạnh nhất, đồng thời độc hại hơn đối với tế bào phổi của con người so với các hạt bụi từ khí thải động cơ diesel. Má phanh gốm đứng ở vị trí thứ 2 về mức độ độc hại. Điều quan trọng là cả má phanh hữu cơ không chứa amiăng và má phanh gốm đều chứa nồng độ đồng cao và các thí nghiệm sau đó để loại bỏ đồng này đã cho thấy PM trở nên ít độc hại hơn.
GS Matthew Loxham, người giám sát dự án nhận xét, nghiên cứu này có ý nghĩa quan trọng đối với sức khỏe và chính sách trong tương lai vì khi chúng ta chuyển từ xe chạy bằng động cơ diesel và xăng sang xe điện, các phát thải hạt bụi không phải từ khí thải vẫn sẽ tồn tại. Thậm chí, phát thải không phải từ khí thải có thể tăng lên theo thời gian do động cơ xe điện nặng hơn xe sử dụng động cơ đốt trong và tạo ra ma sát lớn hơn. Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh rằng, mặc dù xe điện không thải ra khí thải từ ống xả nhưng chúng không hoàn toàn không có phát thải. Các tác động sức khỏe từ phát thải của phương tiện sẽ không nhất thiết được loại bỏ hoàn toàn ngay cả khi toàn bộ xe được điện khí hóa. Các quy định hiện hành, vốn tập trung vào phát thải hạt bụi từ khí thải, có thể không đủ để giảm thiểu đầy đủ các tác động sức khỏe của phương tiện giao thông trong tương lai. Nghiên cứu cũng gợi ý rằng, việc phát triển các loại má phanh ít độc hại hơn, đặc biệt là những loại có hàm lượng đồng thấp, có thể là một giải pháp quan trọng để cải thiện chất lượng không khí và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Đồng thời, các nhà hoạch định chính sách cần xem xét lại các tiêu chuẩn phát thải để bao gồm cả các nguồn phát thải không phải từ khí thải, nhằm đảm bảo rằng việc chuyển đổi sang xe điện thực sự mang lại lợi ích toàn diện cho môi trường và sức khỏe con người.
NMK (theo Sciencedaily)