Não bộ và hệ thần kinh trung ương của con người chủ yếu được cấu thành từ chất xám và chất trắng. Chất xám bao gồm các thân tế bào thần kinh và khớp thần kinh, trong khi chất trắng chủ yếu là các bó và đường dẫn truyền kết nối các tế bào thần kinh. Một số nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng, tiêu thụ cafein có thể liên quan đến việc giảm thể tích chất xám trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, các nghiên cứu khác lại cho thấy cafein có thể mang lại tác dụng bảo vệ thần kinh, làm chậm quá trình suy giảm nhận thức liên quan đến các bệnh như Alzheimer và Parkinson.
Nghiên cứu năm 2021 tập trung vào việc xác định tác động của cafein đối với thể tích chất xám ở những người trẻ, khỏe mạnh. Một câu hỏi quan trọng mà các nhà nghiên cứu muốn giải đáp là liệu tác động của cafein đối với chất xám có liên quan đến ảnh hưởng của nó lên giấc ngủ hay không, vì đã có bằng chứng cho thấy, thiếu ngủ hoặc giấc ngủ bị gián đoạn có thể dẫn đến sự suy giảm tạm thời của chất xám.
Nghiên cứu tuyển chọn 20 người tham gia và yêu cầu họ thực hiện 2 giai đoạn thử nghiệm kéo dài 10 ngày. Trong một giai đoạn, họ uống 3 viên cafein mỗi ngày, trong khi ở giai đoạn còn lại, họ uống viên giả dược. Cuối mỗi giai đoạn, thể tích chất xám của người tham gia được đo bằng fMRI và hoạt động giấc ngủ sóng chậm được đo bằng EEG. Kết quả cho thấy, thể tích chất xám giảm đáng kể sau 10 ngày tiêu thụ cafein, trong khi không có sự thay đổi nào được ghi nhận sau 10 ngày sử dụng giả dược. Đáng chú ý hơn, nghiên cứu không tìm thấy sự khác biệt nào trong hoạt động giấc ngủ sóng chậm giữa 2 giai đoạn thử nghiệm. Điều này cho thấy, sự suy giảm chất xám có thể là một tác dụng độc lập của cafein chứ không liên quan đến giấc ngủ. Tác động của cafein lên não bộ được ghi nhận rõ rệt nhất ở thùy thái dương giữa bên phải, khu vực bao gồm hồi hải mã - nơi chịu trách nhiệm về quá trình hình thành ký ức và nhận thức không gian. Thú vị hơn, một nghiên cứu năm 2022 trên chuột cũng phát hiện rằng, tiêu thụ cafein kéo dài có thể gây ra những thay đổi phân tử đáng kể trong hồi hải mã.
TS Carolin Reichert - tác giả của nghiên cứu thuộc Đại học Basel (Thụy Sỹ) cho biết, những thay đổi trong chất xám do cafein gây ra có xu hướng phục hồi nhanh chóng sau khi ngừng tiêu thụ cafein. Những thay đổi trong cấu trúc não dường như chỉ là tạm thời, nhưng hiện tại vẫn chưa có nhiều nghiên cứu so sánh giữa những người uống cà phê thường xuyên và những người ít hoặc không tiêu thụ cafein. TS Carolin Reichert cũng nhấn mạnh, nghiên cứu của họ không kết luận rằng cafein gây tổn hại đến chức năng nhận thức. Ngược lại, có nhiều nghiên cứu trước đây đã chỉ ra rằng, cafein có thể mang lại tác dụng bảo vệ thần kinh, giúp làm chậm quá trình suy giảm nhận thức ở những người cao tuổi có nguy cơ mắc Alzheimer và Parkinson.
Giả thuyết được đưa ra là sự khác biệt trong kết quả giữa nghiên cứu năm 2021 và các nghiên cứu trước đó có thể đến từ đối tượng nghiên cứu. Trong khi nghiên cứu năm 2021 tập trung vào những người trẻ khỏe mạnh, các nghiên cứu trước đây chủ yếu xem xét những người cao tuổi đã có dấu hiệu suy thoái thần kinh hoặc suy giảm nhận thức. TS Carolin Reichert nhấn mạnh, kết quả của nhóm nghiên cứu không khẳng định việc tiêu thụ cafein có tác động tiêu cực đến não bộ. Tuy nhiên, rõ ràng là cafein có ảnh hưởng đến cấu trúc thần kinh của chúng ta và điều này cần được nghiên cứu thêm.
TXB (theo University of Basel)