Phát triển bền vững - lựa chọn tất yếu
Phát biểu chào mừng Hội nghị, Thứ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Hoàng Giang nhấn mạnh đến vai trò của KH,CN&ĐMST, được thể hiện qua các văn bản của Đảng và Nhà nước: “Trong giai đoạn phát triển 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045, Đảng và Nhà nước đặt nhiều kỳ vọng vào vai trò nền tảng của KH,CN&ĐMST, xem đây là ‘đột phá chiến lược’, ‘động lực chính’ để tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Việt Nam phấn đấu đến năm 2030 là nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao, đến 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao”. Thứ trưởng hy vọng, hội nghị năm nay với chủ đề: “Nhà khoa học trẻ và mục tiêu phát triển bền vững” sẽ là nơi các nhà khoa học, quản lý, các tác giả và đại diện các doanh nghiệp được kết nối, giao lưu học hỏi và cùng nhìn nhận, đánh giá các vấn đề thực tế Việt Nam đang đối mặt. Từ đó cùng nhau tìm ra giải pháp, để KH&CN có thể tham gia sâu, giải quyết tốt nhất bài toán mà doanh nghiệp và xã hội đang gặp phải; hỗ trợ để doanh nghiệp có thể cạnh tranh tốt trên thị trường và mang lại giá trị gia tăng tốt hơn.
Thứ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Hoàng Giang phát biểu tại hội nghị (ảnh: Giang Huy).
Tại hội nghị và tọa đàm “Giải pháp giúp doanh nghiệp phát triển bền vững” (diễn ra sau hội nghị), các chuyên gia, nhà khoa học cho rằng phát triển bền vững là sự lựa chọn tất yếu đối với mỗi quốc gia nói chung và doanh nghiệp nói riêng. Để hiểu hơn về các mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam trong chiến lược phát triển hiện nay, đồng thời vai trò, trách nhiệm của các nhà khoa học và doanh nghiệp Việt Nam trước yêu cầu thực tiễn, TS Lương Quang Huy - Trưởng phòng Giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ôzôn, Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho rằng, biến đổi khí hậu là vấn đề nóng bỏng ở nhiều quốc gia, được quan tâm trong nhiều thập kỷ. Tại Việt Nam, quá trình phát triển kinh tế đã kéo theo nhiều vấn đề về môi trường. Các vấn đề ô nhiễm cần được giải quyết ở cả quy mô địa phương và xuyên biên giới. Biến đổi khí hậu cũng đã trở thành vấn đề về chính trị trên toàn cầu song cũng là cơ hội khẳng định vị thế đất nước. Tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26), Việt Nam cam kết sẽ xây dựng và triển khai các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ bằng nguồn lực của mình, cùng với sự hợp tác và hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, nhất là các nước phát triển, cả về tài chính và chuyển giao công nghệ, trong đó có thực hiện các cơ chế theo Thỏa thuận Paris để đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.
Theo ông Vũ Chí Công - Giám đốc môi trường, xã hội và quản trị (ESG), Quỹ đầu tư VinaCapital, trước đây, các quỹ đầu tư lựa chọn doanh nghiệp chỉ nhìn vào các yếu tố như lợi nhuận doanh nghiệp, dòng tiền... nhưng hiện nay, các quỹ đầu tư đánh giá thêm tiêu chí ESG, xem hoạt động của doanh nghiệp có thể gây ra những rủi ro với môi trường như thế nào, doanh nghiệp chú trọng phát triển bền vững ra sao. Điều này phù hợp với xu hướng phát triển của thế giới. Dòng vốn FDI từ các quốc gia phát triển đến quốc gia đang phát triển vận hành theo xu hướng này.
Phát huy vai trò của KH&CN trong phát triển bền vững
Với tham luận "Phát triển - môi trường - sức khoẻ: Giải pháp nào cho phát triển bền vững?", TS Ngô Thị Thuý Hường - Giảng viên Khoa Công nghệ sinh học, Hóa học và Kỹ thuật môi trường, Trưởng nhóm nghiên cứu Hoá môi trường và Độc học sinh thái, Trường Đại học Phenikaa chia sẻ về chất ô nhiễm trong môi trường, phổ biến tại các lưu vực sông ở Việt Nam là các kim loại (Zn, Cu, Pb, Cd, etc.) và các chất hữu cơ khó phân hủy như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, PCB, dioxins... từ nhiều hoạt động như khai thác mỏ và hoạt động canh tác nông nghiệp của người dân cũng đốt rác thải tự phát, quá trình tự nhiên trong hệ sinh thái. Điều này ảnh hưởng đến sinh vật thủy sinh ở các mức độ: phân tử, hóa sinh, cơ quan, cá thể, quần thể, quần xã, hệ sinh thái, canh quan, sinh quyển.
Trước những thách thức đó, nhóm nghiên cứu của TS Hường thực hiện nghiên cứu giảm thiểu dioxins ở đất, trầm tích và các chuỗi thức ăn bị nhiễm dioxins. Cụ thể, nhóm thực hiện đề tài "Nghiên cứu khả năng giảm nhẹ ô nhiễm chất độc hóa học/dioxin của cỏ Vetiver - Áp dụng thử nghiệm tại sân bay Biên Hòa". Tiếp đó là nghiên cứu "Ứng dụng cỏ vetiver ở quy mô thực tế nhằm giảm nhẹ ô nhiễm dioxin trong đất tại sân bay Biên Hòa" do PEER/USAID tài trợ. Dự án này kết thúc hồi tháng 02/2023, kết quả cho thấy, công nghệ xử lý ô nhiễm dioxins bằng thực vật được phát triển và có tiềm năng ứng dụng rộng rãi cho những vùng ô nhiễm chất hữu cơ khó phân hủy.
Các chuyên gia, nhà khoa học tham gia tọa đàm (ảnh: Giang Huy).
Chia sẻ tại toạ đàm, ông Bùi Xuân Hương - Phó Giám đốc Khối khách hàng doanh nghiệp của HDBank cho biết, ngân hàng này đã có hơn 30 năm xuất hiện trên thị trường với định hướng cam kết mạnh mẽ, mang lại lợi ích cho khách hàng, cổ đông và đối tác. Trong quá trình hình thành và phát triển, HDBank đẩy mạnh đầu tư vào KH&CN và phát triển bền vững. Thời gian qua, HDBank đã dần đầu tư đến các địa phương vùng sâu, vùng xa, định hướng chuyển đổi số và phần nào góp phần tăng trưởng kinh tế cho các địa phương. Vấn đề phát triển bền vững, ESG được HDBank chú trọng, với bộ phận chuyên trách riêng. "Chúng tôi sẵn sàng từ chối những dự án gây ra những rủi ro cho môi trường, xã hội" - ông Hương cho biết. HDBank cũng có những tiêu chí, định hướng ưu tiên, ưu đãi cho những nhóm khách hàng chú trọng đến tiêu chí ESG. Trong 3-5 năm qua, HDBank là một trong những ngân hàng tiên phong đầu tư cho năng lượng tái tạo, điện mặt trời, sắp tới có thể là điện gió ngoài khơi...
Theo TS Ngô Thị Thuý Hường, nếu các doanh nghiệp cam kết sản xuất và làm theo 17 mục tiêu phát triển bền vững thì doanh nghiệp sẽ được lợi nhiều nhất. Bởi khi sản phẩm của doanh nghiệp được gắn mác bền vững thì sẽ được người dân đón nhận, từ đó giúp doanh nghiệp tiêu thụ được nhiều. Điều này cho thấy sự đồng hành của doanh nghiệp trong phát triển bền vững là cần thiết. Muốn vậy, doanh nghiệp cần đồng hành cùng đội ngũ nhà khoa học, đảm bảo cho sản phẩm đạt mục tiêu phát triẻn bền vững. "Với các bạn trẻ vấn đề môi trường không mới, nhưng thực tế chúng ta cần lan toả điều này nhiều hơn nữa bởi môi trường sống có ý nghĩa quan trọng với con người. Khi thực hiện dự án, các nhà khoa học cần tìm hiểu nhu cầu của xã hội, nhu cầu của doanh nghiệp chứ không chỉ chờ doanh nghiệp đưa ra bài toán cho mình để tư vấn và gợi ý" - bà Hường đưa ra lời khuyên cho các nhà khoa học trẻ.
Đồng tình với chia sẻ của TS Ngô Thị Thúy Hường, ông Vũ Chí Công cho rằng, phát triển bền vững là tất yếu và có trong mọi hoạt động hàng ngày, do đó, doanh nghiệp cần chủ động tham gia vào cam kết này và có những giải pháp cụ thể như tiết kiệm năng lượng, tiết kiệm chi phí, tiết kiệm sản xuất, giảm thiểu lượng phế phẩm hoặc tái sử dụng.
Về lời khuyên đối với các nhà khoa học trẻ, ông Lương Quang Huy cho rằng, các khoa học trẻ nên tiếp cận xu thế thế giới. Hiện nay, công nghệ thông tin cũng như việc chia sẻ thông tin và kinh nghiệm dễ dàng hơn trước đây. Các nhà khoa học cần đưa ra các sáng kiến thực tế, gắn với lợi ích của cộng đồng và kinh tế, mang tính ứng dụng cao. Về kinh nghiệm để có thể trở thành một nhà khoa học, bà Ngô Thị Thúy Hường cho biết, đam mê là điều cần thiết nhất đối với các bạn trẻ, nó sẽ giúp các bạn tìm được đích đến. Bên cạnh đó, các bạn sinh viên có mong muốn trở thành nhà khoa học cũng cần một người thầy để giữ lửa đam mê.
Vũ Hưng