Xu hướng phát triển tất yếu của Web 3.0
Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 cho thấy những hạn chế trong quyền lực tập trung, từ đó tạo tiền đề cho sự phân quyền. Kiến trúc phi tập trung của Web 3.0 được xây dựng trên công nghệ Blockchain nhằm giải quyết các vấn đề nảy sinh từ quyền lực và quyền kiểm soát tập trung, nâng cao sự tin cậy, tính minh bạch và quyền riêng tư của người dùng. Với Web 3.0, quyền lực được đưa về tay người dùng, bản thân người dùng chính là người sở hữu cho thông tin của mình và không thể bị can thiệp bởi bất kỳ ai.
Theo tiến trình phát triển của các thế hệ web thì Web 1.0 được xây dựng từ những năm 90 của thế kỷ trước, được coi là “web chỉ đọc” hay cú pháp, dữ liệu và nội dung được cung cấp từ một hệ thống tệp tĩnh. Người dùng hầu như chỉ là những người tiêu thụ thông tin và không thể tương tác với nội dung mình đọc được. Việc sáng tạo nội dung để đăng lên web cũng rất bị hạn chế vào thời điểm đó. Sự thiếu tích cực của người dùng đối với Web 1.0 đã dẫn đến sự ra đời của Web 2.0 vào đầu thế kỷ XXI, còn gọi là “web đọc - viết, tương tác” hay web xã hội. Nhiều công cụ ra đời giúp cải thiện thế hệ Web 2.0 như Javascript, CSS… tạo tiền đề cho các nền tảng như Youtube, Facebook, Wikipedia… phát triển. Nhờ các nền tảng này, người dùng có thể tương tác với nội dung mình đọc được và tuyệt vời hơn nữa, họ có thể sáng tạo nội dung và chia sẻ chúng một cách công khai. Tuy nhiên Web 2.0 gặp phải một số thách thức là sự riêng tư, tính bảo mật và tính phân quyền. Điều này thúc đẩy sự hình thành và phát triển của thế hệ Web 3.0.
Web 3.0 được gọi là thế hệ Web thông minh, Web ngữ nghĩa, chẳng hạn như các dịch vụ tìm kiếm ngôn ngữ tự nhiên, khai phá dữ liệu, học máy và công nghệ trí tuệ nhân tạo. Theo Tim Berner-Lee, người phát minh ra Web 1.0 thì thuật ngữ Web 3.0 có nghĩa là một trang web dựa trên dữ liệu không chỉ con người mà cả máy móc đều có thể xử lý được. Thế hệ Web 3.0 mở ra một kỷ nguyên mới, giúp loại bỏ những rào cản từ Web 2.0 nơi mà quyền lực được trao cho người dùng với khả năng hỗ trợ chuyển giao giá trị một cách không phụ thuộc.
Tầm quan trọng của Blockchain trong Web 3.0
Công nghệ Blockchain là một bản ghi các giao dịch và thông tin được tổ chức thành các khối trong một mạng ngang hàng. Các khối được liên kết với nhau trong một danh sách duy nhất thông qua phương thức hàm băm, làm cho các bản ghi không thể sửa đổi với một cấu trúc dữ liệu an toàn. Tất cả các bên liên quan đến việc xác minh giao dịch duy trì một bản sao đầy đủ của Blockchain, tạo ra một mạng lưới phân tán và mạnh mẽ.
Về bối cảnh lịch sử, công nghệ Blockchain được giới thiệu bởi các nhà khoa học Stuart Haber và W. Scott Stornetta vào năm 1991, sau này đã trở thành xu hướng công nghệ chủ đạo với sự ra đời của tiền điện tử Bitcoin và ấn phẩm Sách trắng xuất bản năm 2008 có tên là “Bitcoin: Hệ thống tiền mặt điện tử ngang hàng” của Satoshi Nakamoto. Vào năm 2015, Tạp chí The Economist đã xuất bản một bài báo mà họ gọi công nghệ Blockchain là một “cỗ máy tin cậy”. Công nghệ Blockchain phát triển nhanh chóng đã thu hút được sự quan tâm của các nhà đầu tư tiền điện tử. Hiện nay, có hàng nghìn loại tiền điện tử khác nhau đang được lưu hành trên thị trường. Tuy nhiên, tiện ích của Web 3.0 vượt ra ngoài các loại tiền điện tử đơn thuần. Có thể thấy rõ điều này thông qua ứng dụng phi tập trung DApps được xây dựng cho các lĩnh vực như tài chính, nghệ thuật và trò chơi điện tử hoặc có thể nhìn vào cách những người sáng tạo nội dung kiếm tiền thông qua NFT- chứng nhận tài sản số dựa trên Blockchain. Một khái niệm khác gắn bó chặt chẽ với Web 3.0 là thế giới ảo metaverse hay vũ trụ kỹ thuật số. Mặc dù phần lớn những gì đang xảy ra với metaverse cho đến nay chỉ giới hạn trong một số ngành công nghiệp thích hợp như NFT và GameFi. Nhưng metaverse đã liên tục phát triển, nhận được nhiều sự quan tâm tới từ những công ty lớn muốn có cổ phần trong sự phát triển đầy hứa hẹn này.
Được xây dựng và phát triển trên nền tảng công nghệ Blockchain, Web 3.0 được định nghĩa là thế hệ tiến bộ tiếp theo của web trên nền tảng internet, hứa hẹn về một hệ thống web độc lập, phi tập trung và tự trị hơn, quyền lực được trao lại cho số đông và sự phụ thuộc vào hệ sinh thái tập trung giảm đến mức tối thiểu. Dữ liệu Web 3.0 sẽ được lưu trữ trên cơ sở dữ liệu phân tán nên không người dùng nào có toàn quyền kiểm soát. Đồng thời, Web 3.0 còn cho phép người dùng sở hữu dữ liệu của họ, bỏ qua bất kỳ bên trung gian nào cho mỗi phần dữ liệu được tạo ra.
Blockchain còn có tính bất biến, dữ liệu được thêm vào là không thể thay đổi và được ghi lại vĩnh viễn, giúp loại bỏ rủi ro về việc dữ liệu bị giả mạo, tấn công, gian lận. Người dùng cũng có thể xem dữ liệu trên chuỗi khối công khai, điều này phá vỡ thế độc quyền của các nhà cung cấp từ bên thứ ba, đồng thời tạo ra khả năng vô hạn cho người dùng kiếm tiền từ dữ liệu của họ.
Ngoài tính minh bạch và tính bất biến, công nghệ Web 3.0 dựa trên Blockchain còn mang lại cho người dùng cảm giác sở hữu tốt hơn. Ví dụ, việc mua token hoặc tiền điện tử có thể cho phép người dùng có “cổ phần” trong mạng lưới giao dịch hoặc trong giao thức truyền thông. Chỉ cần sở hữu mã thông báo, người dùng sẽ có thể bỏ phiếu cho những quyết định liên quan đến giao thức. Nhờ vào cách này, người dùng có thể tham gia vào những dự án mà họ tin tưởng. Mã token thể hiện việc sở hữu một tài sản có thể được giao dịch. Một số ví dụ về tài sản trong Blockchain là máy ảo trong Ethereum, không gian lưu trữ trong Storj và các giao dịch trong Bitcoin. Mã token sẽ mang lại lợi nhuận tài chính cho các nhà phát minh giao thức. Điều này được thực hiện bằng cách tạo một giao thức và tạo ra token có nguồn gốc từ giao thức đó để đạt được những lợi nhuận từ chúng. Nếu giao thức trở nên phổ biến, giá trị của mã token đó sẽ tăng lên. Người tạo ra các giao thức sẽ kiếm tiền dựa trên cách sử dụng giao thức của họ và số lượng token họ đã giữ lại. Có thể khẳng định rằng, Blockchain là một phần quan trọng của Web 3.0 và các dự án phát triển trên Blockchain đều đang hướng tới Web 3.0.
Một số dự án phát triển Web 3.0.
* *
*
Trong tương lai, Web 3.0 sẽ cung cấp trải nghiệm lướt web cá nhân hoá, trợ lý ảo thông minh, cho phép người dùng có khả năng sở hữu dữ liệu và tạo ra những trải nghiệm tổng thể phong phú hơn. Web 3.0 sẽ tiếp tục phát triển và định hình lại thế giới như thế nào là điều chúng ta vẫn đang chờ đợi. Tuy nhiên, có thể chắc chắn rằng công nghệ Blockchain sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng Web 3.0 vì tương lai của internet là phi tập trung.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_bitcoin.
2. https://www.economist.com/leaders/2015/10/31/the-trust-machine.
3. https://101blockchains.com/web-3-0-vs-metaverse/.
4. https://101blockchains.com/blockchain-in-web-3-0/.
5. https://www.blockchain-council.org/blockchain/blockchain-technology-inweb-3-0/.