Hậu Covid-19 là gì?
Liên quan đến các vấn đề xoay quanh Covid-19, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã đề cập tới một số thuật ngữ "Covid kéo dài", "Covid-19 sau cấp tính" hoặc "hậu Covid-19". Sau hai vòng khảo sát và thảo luận, hội đồng của WHO đã đưa ra định nghĩa cụ thể về thuật ngữ "hậu Covid-19": Hội chứng hậu Covid-19 xảy ra ở những người có thể hoặc đã được xác nhận có tiền sử nhiễm virus SARS-Cov-2, với các triệu chứng kéo dài ít nhất trong vòng 2 tháng. Hội chứng hậu Covid-19 sẽ làm cho người bệnh mệt mỏi, khó thở, rối loạn chức năng nhận thức và một số biểu hiện khác. Tình trạng này có thể gây ảnh hưởng đến cuộc sống, hoạt động hàng ngày của bệnh nhân. Các triệu chứng có thể khởi phát sau khi vừa mới hồi phục Covid-19 hoặc kéo dài từ khi mắc bệnh. Bên cạnh đó, những biểu hiện của hội chứng hậu Covid-19 cũng có thể tái phát theo thời gian.
Như vậy, hội chứng hậu Covid-19 được WHO cho rằng sẽ gây ra những tác động ảnh hưởng đến sức khỏe, tinh thần của người bệnh cũng như cuộc sống thường ngày. Các chuyên gia y tế trên thế giới vẫn đang nỗ lực nghiên cứu về cơ chế, tác động của Covid-19 đối với sức khỏe con người và tìm ra phương án điều trị. Theo số liệu ước tính của WHO, có 10-20% bệnh nhân mắc Covid-19 đều trải qua các triệu chứng kéo dài nhiều tháng sau khi mắc bệnh.
Hội chứng hậu Covid-19 khiến người bệnh mệt mỏi, khó thở…
Tuy nhiên, với kinh nghiệm trực tiếp tham gia hỗ trợ cấp cứu, chuyển viện, điều trị tại nhà cho hàng nghìn ca nhiễm SARS-Cov-2 trong suốt 2 năm qua, bác sỹ Nguyễn Công Hân - Giám đốc Bệnh viện Hữu Nghị Quốc tế Hà Nội cho biết: rất khó để xác định chính xác hội chứng hậu Covid-19 mà không thông qua các xét nghiệm y khoa. Bởi nếu không được đánh giá toàn diện, các biểu hiện hội chứng hậu Covid-19 rất dễ nhầm lẫn với các hội chứng tương tự như Long-Covid (Covid kéo dài). Việc đánh giá sai kèm theo chỉ định sai về thuốc và phương pháp điều trị có thể gây ra những hậu quả khôn lường. Vì vậy, bệnh nhân sau khi mắc Covid-19 cần được tư vấn chi tiết từ đội ngũ bác sỹ về cách thức chăm sóc sức khỏe, tránh tự chẩn đoán bệnh và tự mua thuốc điều trị.
Các triệu chứng phổ biến của hậu Covid-19
Theo bác sỹ Nguyễn Công Hân, thông thường mỗi bệnh nhân sẽ xuất hiện những triệu chứng hậu Covid-19 với mức độ khác nhau. Các triệu chứng liên quan có thể xảy ra trong một khoảng thời gian trùng nhau hoặc khác nhau, bởi vì hậu Covid-19 gây ra tác động đến nhiều cơ quan trong cơ thể con người vậy nên triệu chứng cũng rất đa dạng, có thể là: mệt mỏi, đau cơ, đau khớp, chân tay trở nên yếu và không còn sức lực như trước; khó thở và ho dai dẳng không khỏi, đau ngực, tổn thương phổi; rụng tóc, giảm trí nhớ, giảm khả năng tập trung, đau đầu; tâm trạng thay đổi thất thường, hay lo lắng, dễ rơi vào trầm cảm, stress…; giấc ngủ bị rối loạn, thường xuyên mất ngủ, thức giấc giữa đêm, khó ngủ lại được; khi vận động mạnh dễ có tình trạng tim đập nhanh, đau tức ngực, khó thở và bị hụt hơi; ăn không ngon miệng, thỉnh thoảng xuất hiện tình trạng tiêu chảy; nổi mẩn đỏ, mề đay ở tay, chân hoặc toàn bộ cơ thể.
Ngoài ra, nhiều người sau khi mắc Covid-19 còn gặp phải triệu chứng rối loạn nội tiết, rối loạn huyết học… Điều này đặc biệt nghiêm trọng với những người bị tiểu đường, viêm phổi hay tim mạch, bởi vì triệu chứng hậu Covid-19 sẽ làm cho cơ thể bị tổn thương và bệnh trở nên nặng hơn.
Bên cạnh những biểu hiện lâm sàng có thể dễ dàng nhận biết thì bệnh nhân cần phải đến bệnh viện thực hiện thăm khám chuyên sâu để đánh giá tổng quan về tình trạng sức khỏe, phát hiện ra các triệu chứng cận lâm sàng như: dung tích phổi hạn chế, giãn phế quản, xơ phổi, cầu thận giảm khả năng lọc... và có phương pháp điều trị kịp thời. Thời gian thích hợp để thăm khám, tầm soát sức khỏe và chẩn đoán các hội chứng hậu Covid-19 là 6-8 tuần sau khi nhiễm bệnh.
Những lưu ý hạn chế nguy cơ của hội chứng hậu Covid-19
Đề cập tới các lưu ý trong việc phòng và điều trị hội chứng hậu Covid-19, bác sỹ Nguyễn Công Hân cho rằng, việc tập trung nâng cao sức đề kháng, hệ miễn dịch, phục hồi sức khỏe để trở lại cuộc sống bình thường là điều rất quan trọng. Tuy nhiên, phụ thuộc và mức độ, tình trạng của người bệnh, các bác sỹ sẽ đưa ra pháp đồ điều trị phù hợp. Dưới đây là 3 lưu ý quan trọng mà các chuyên gia y tế khuyên làm.
Thăm khám bác sỹ
Các chuyên gia y tế đã khẳng định rất khó để đánh giá nguy cơ của hội chứng hậu Covid-19 chỉ dựa trên những biểu hiện lâm sàng. Hiện nhiều bệnh viện trung ương đã có ghi nhận các trường hợp mắc hội chứng hậu Covid-19 với triệu chứng tiềm ẩn. Mặc dù người bệnh tại thời điểm thăm khám có sức khỏe bình thường nhưng sau khi tiến hành kiểm tra chuyên sâu lại phát hiện ra phổi bị tổn thương tương đối nặng.
Từ kinh nghiệm điều trị cho hàng nghìn F0 trong thời gian qua, bác sỹ Nguyễn Công Hân cho rằng, bệnh nhân nên đến bệnh viện kiểm tra, tầm soát sức khỏe, chẩn đoán hội chứng hậu Covid-19 vào khoảng 6-8 tuần sau khi mắc bệnh. Bởi lẽ sau khi khỏi Covid-19, bệnh nhân vẫn còn tồn tại một số biểu hiện bất thường, có thể là dấu hiệu mới hoặc triệu chứng tái phát. Thời gian tối thiểu sau 4 tuần, các triệu chứng mới được gọi là tình trạng hậu Covid-19. Vậy nên, thời gian 6-8 tuần là thời điểm thích hợp nhất để đánh giá và kiểm tra sức khỏe sau khi mắc Covid-19. Kết quả kiểm tra tại thời điểm này cũng sẽ tối ưu và chính xác hơn các giai đoạn khác. Sau khi có được kết quả kiểm tra lâm sàng, các bác sỹ sẽ hướng dẫn và đưa ra phác đồ điều trị thích hợp nhất với tình trạng của người bệnh.
Bác sỹ Nguyễn Công Hân đưa ra lời khuyên về hội chứng hậu Covid-19
Ăn uống đầy đủ
Để các tế bào miễn dịch có nhiều năng lượng hoạt động, người bệnh nên bổ sung chất dinh dưỡng bằng cách ăn uống đầy đủ. Có 3 nhóm thực phẩm cần phải đặc biệt chú trọng là: thực phẩm giàu đạm, chất béo và vitamin. Để đảm bảo hiệu quả tốt nhất, người bệnh nên ăn nhiều rau xanh đậm, trái cây có màu đỏ vàng để nạp vitamin, khoáng chất cho cơ thể. Bên cạnh việc tăng sức đề khác, những loại thực phẩm này còn giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn và hấp thu lượng Cholesterol xấu, dư thừa.
Ngoài ra, người bệnh nên kết hợp ăn những thực phẩm giàu protein, acid amin thiết yếu nhằm phục vụ cho các hoạt động duy trì của cơ thể. Để gia tăng cảm giác ngon miệng và tránh tình trạng khó tiêu, người bệnh có thể chế biến các món ăn đa dạng như: nấu kỹ, thái nhỏ, hầm mềm…
Uống nhiều nước
Trong quá trình mắc Covid-19, các triệu chứng: sốt, nhiễm virus, tiêu chảy... đã khiến cho cơ thể người bệnh mất nhiều nước. Để bù đắp lại số lượng nước đã mất trong thời gian đó, người bệnh nên tăng cường uống nhiều nước (1,5-2 lít nước/ngày). Bệnh nhân cũng có thể lựa chọn nước ép, sinh tố làm từ những loại trái cây tùy theo sở thích như: chanh, cam, bưởi, cà rốt… Những loại thức uống này không những cung cấp nhiều vitamin, khoáng chất mà còn giúp bù nước cho cơ thể. Đồng thời, các loại nước uống có gas, bia rượu hay các sản phẩm có chứa chất kích thích cũng cần phải hạn chế.
Tập thở
Tập thở là một bài tập quan trọng giúp người bệnh phục hồi chức năng của phổi, giảm tình trạng khó thở sau khi mắc Covid-19. Bệnh nhân nên tham khảo ý kiến của bác sỹ về các động tác, tần suất tập luyện phù hợp để mang lại hiệu quả cao nhất. Hiện nay, những bài tập thở được áp dụng phổ biến cho F0 khỏi bệnh có thể kể đến: hít thở sâu, thở cơ hoành, ngáp cười… Bên cạnh các bài tập thở, người bệnh cũng nên tập thêm những động tác giãn cơ vai, cơ cánh tay, cơ đùi… Những động tác này có tác dụng thư giãn cơ, giảm tình trạng đau cơ, mệt mỏi.
Hiện tại, nguy cơ của hội chứng hậu Covid-19 vẫn còn tiềm tàng rất nhiều nguy hiểm. WHO vẫn tiếp tục triển khai các nghiên cứu để đánh giá toàn diện mức độ ảnh hưởng của hội chứng hậu Covid-19 tới sức khỏe. Vì vậy, người bệnh từng mắc Covid-19 cần nâng cao ý thức chăm sóc sức khỏe, theo sát các hướng dẫn của đội ngũ y tế và có kế hoạch thăm khám, chẩn đoán hội chứng hậu Covid-19 hợp lý để giảm thiểu tối đa những hậu quả không mong muốn.
CM