Từ những thay đổi mạnh mẽ của thị trường
Trong những năm gần đây, thị trường ô tô thế giới đang trải qua những biến động sâu rộng chưa từng có. Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, sự gia tăng các quy định về môi trường, khủng hoảng chuỗi cung ứng, xu hướng điện khí hóa, nhu cầu tiêu dùng thay đổi đã và đang tác động mạnh mẽ đến cấu trúc cũng như định hướng phát triển của ngành công nghiệp ô tô toàn cầu.
Bên cạnh đó, các yếu tố địa chính trị phức tạp, đặc biệt là căng thẳng thương mại giữa các nền kinh tế lớn, chiến tranh leo thang và các cuộc khủng hoảng nguyên liệu đầu vào đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng, gia tăng chi phí sản xuất và buộc các doanh nghiệp phải xem xét lại chiến lược đầu tư và phát triển sản phẩm. Bên cạnh đó, yêu cầu chuyển dịch xanh, xu hướng phát triển xe điện, xe tự lái và các công nghệ thông minh đã tạo nên cuộc đua công nghệ khốc liệt trong ngành công nghiệp ô tô trên thế giới.
Bà Trương Thị Chí Bình - Phó Chủ tịch, kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam chia sẻ về công nghiệp ô tô trong bối cảnh thế giới và Việt Nam.
Phó Chủ tịch, kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam Trương Thị Chí Bình cho biết, thị trường ô tô toàn cầu đã có sự phát triển nhanh chóng, đặc biệt là Trung Quốc có sự bùng nổ về phương tiện ô tô. Trung Quốc dẫn đầu với hơn 11 triệu xe điện được bán ra năm 2024, dự kiến tiếp tục chiếm 58% thị phần xe điện toàn cầu vào năm 2025. Trong khi đó, tại châu Âu, lượng xe điện hiện đang chiếm khoảng 20-24% thị phần nhờ các chính sách khí thải nghiêm ngặt. Tại Việt Nam, VinFast đang dần chiếm lĩnh thị trường với dự báo doanh số sẽ đạt khoảng 400.000 xe vào năm 2026 và 1 triệu xe vào năm 2030. Có thể khẳng định, xu hướng phát triển xe ô tô trong những năm tới sẽ ngày càng gia tăng do đời sống ngày một nâng cao.
Đến hành động của các doanh nghiệp trong nước
Bà Trương Thị Chí Bình cho rằng, trong ngành công nghiệp hỗ trợ, trong đó có linh kiện ô tô Việt Nam đã có sự phát triển nhanh chóng. Hiện nay, Việt Nam có thể sản xuất thành công nhiều sản phẩm cho ngành công nghiệp ô tô như vỏ nhựa, cản trước/cản sau, các thiết bị thảm lót sàn, thiết bị điện… với chất lượng tốt và giá thành cạnh tranh. Tuy nhiên, đa phần các doanh nghiệp trong nước là doanh nghiệp vừa và nhỏ, thậm chí siêu nhỏ nên chỉ làm gia công cho các doanh nghiệp FDI nên năng lực của phần đông doanh nghiệp vẫn còn yếu, quy mô nhỏ, thiếu công nghệ để cạnh tranh hàng cao cấp. Đặc biệt, việc Mỹ áp thuế cao đối với các mặt hàng nhập khẩu đã khiến thị trường thế giới lao đao, nhiều doanh nghiệp sản xuất các mặt hàng công nghiệp hỗ trợ đã bị giảm sút nghiêm trọng.
Do đó, để hội nhập và phát triển, các doanh nghiệp trong nước cần phải đầu tư dây chuyền công nghệ sản xuất hiện đại, đồng thời cần môi trường kinh doanh minh bạch, tránh các chi phí không chính thức và sự ưu tiên so với các doanh nghiệp FDI. Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam đã và đang có nhiều chương trình/dự án đồng hành với các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước nhằm mở rộng thị trường, tìm kiếm cơ hội hợp tác để nhận chuyển giao công nghệ cũng như đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ nhu cầu sản xuất của doanh nghiệp.
Đồng tình với quan điểm trên, ông Nguyễn Khánh Toàn - Tổng giám đốc Công ty Cổ phần thép Ngũ Phúc cho rằng, công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô tại Việt Nam đang bước vào giai đoạn quan trọng khi nhu cầu về linh kiện, vật liệu cơ khí chính xác ngày càng gia tăng, đặc biệt là trong quá trình chuyển dịch sang xe điện. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất đối với các doanh nghiệp vẫn là quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, khả năng đầu tư máy móc, thiết bị hiện đại còn hạn chế. Để đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe của ngành ô tô, doanh nghiệp trong nước cần được tiếp cận các gói hỗ trợ tài chính dài hạn, công nghệ tiên tiến, cũng như chính sách phát triển bền vững.
Ông Nguyễn Khánh Toàn mong muốn có thêm sự kết nối trực tiếp với các hãng sản xuất ô tô lớn và các doanh nghiệp FDI để tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng. Việc phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành ô tô không chỉ là cơ hội của các doanh nghiệp Việt mà còn là động lực để ngành công nghiệp quốc gia phát triển bền vững và tự chủ hơn trong bối cảnh thị trường toàn cầu biến động.
Các diễn giả chia sẻ tại Tọa đàm.
Nhiều diễn giả cho rằng, công nghiệp hỗ trợ là điều kiện sống còn cho ngành ô tô Việt Nam. Nếu chỉ dừng lại ở lắp ráp, dễ bị bó hẹp và lệ thuộc vào linh kiện nhập khẩu. Do đó, việc đầu tư đồng bộ, từ chính sách ưu tiên, vốn tín dụng tới phát triển công nghệ và đào tạo nhân lực là yếu tố bắt buộc để nâng cao chuỗi giá trị nội địa cũng như củng cố vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhà nước cần hỗ trợ rõ ràng như ưu đãi thuế, quỹ đất sạch và đẩy mạnh xúc tiến thương mại để doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận công nghệ. Các doanh nghiệp FDI nên chia sẻ công nghệ, kỹ thuật cao nhằm nâng năng lực và tính cạnh tranh của đối tác trong nước.
Trong bối cảnh thị trường ô tô toàn cầu liên tục biến động với những thay đổi sâu sắc về công nghệ, môi trường và nhu cầu tiêu dùng, đầu tư cho đổi mới công nghệ không còn là sự lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc đối với các doanh nghiệp ô tô. Những doanh nghiệp chủ động chuyển đổi và tiên phong trong áp dụng công nghệ mới sẽ là những đơn vị dẫn dắt thị trường và có khả năng trụ vững trong cuộc cạnh tranh khốc liệt hiện nay.
Phong Vũ