Toàn cảnh Hội thảo.
Nhận định được đưa ra tại Hội thảo “Định hướng nghiên cứu khoa học và công nghệ (KH&CN) và phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp vi mạch bán dẫn Việt Nam” do Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) phối hợp Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức mới đây. Hội thảo có mục đích nhận diện về thực trạng và định hướng nghiên cứu, phát triển công nghệ bán dẫn tại Việt Nam; đánh giá nhu cầu nhân lực và định hướng đào tạo nguồn nhân lực lĩnh vực bán dẫn tại Việt Nam; kết nối giữa các tổ chức nghiên cứu, các doanh nghiệp và cơ quan quản lý, nhằm thúc đẩy phát triển hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) trong lĩnh vực bán dẫn.
Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt phát biểu tại Hội thảo.
Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt cho biết, chip bán dẫn nói riêng, ngành bán dẫn nói chung được ví như "hạt gạo", bởi nó nuôi sống toàn bộ các lĩnh vực khác nhau trong kỷ nguyên công nghệ, là chìa khóa cho các công nghệ số trong tương lai. Ngành công nghiệp bán dẫn đang có vai trò ngày càng quan trọng đối với nền kinh tế toàn cầu, với quy mô thị trường toàn cầu đạt trên 520 tỷ USD năm 2023 và vẫn tiếp tục tăng trưởng nhanh. Bên cạnh đó, nhằm hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực vi mạch, hiện nay Bộ KH&CN đang tiếp tục triển khai thông qua Đề án “Thúc đẩy chuyển giao, làm chủ và phát triển công nghệ từ nước ngoài vào Việt Nam trong các ngành, lĩnh vực ưu tiên giai đoạn đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” (Quyết định số 1851/QĐ-TTg ngày 27/12/2018 của Thủ tướng Chính phủ) và “Đề án đào tạo, bồi dưỡng nhân lực KH&CN ở trong nước và ngoài nước bằng ngân sách nhà nước” (Quyết định số 2395/QĐ-TTg ngày 25/12/2015 Thủ tướng Chính phủ). Trong đó, Bộ KH&CN cũng tập trung triển khai vào các nội dung liên quan đến tiếp nhận công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực thiết kế và sản xuất phần cứng vi mạch tiên tiến trên thế giới. Đồng thời, Bộ KH&CN cũng tiếp tục chỉ đạo triển khai các hoạt động ươm tạo doanh nghiệp trong lĩnh vực vi mạch điện tử.
Tuy vậy, với sự tái định vị chuỗi giá trị ngành bán dẫn sau Covid-19 và sự cạnh tranh công nghệ giữa các nền kinh tế lớn, Việt Nam được đánh giá là quốc gia có nhiều cơ hội và các yếu tố cần thiết để phát triển hệ sinh thái ngành công nghiệp bán dẫn, có tiềm năng nâng cao vị trí trong chuỗi cung ứng bán dẫn toàn cầu.
Trong thời gian qua, hành lang pháp lý nhằm tạo điều kiện cho việc ưu tiên thu hút đầu tư và phát triển bán dẫn đã được quan tâm xây dựng, theo đó, Luật Đầu tư và Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp đã bổ sung các ưu đãi đặc biệt cho các dự án công nghệ cao, quy mô lớn, giá trị gia tăng cao, trong đó bao gồm các dự án sản xuất bán dẫn. Theo đó đến nay, Việt Nam đã và đang thu hút được nhiều các tập đoàn lớn trong ngành vi mạch bán dẫn từ các nước phát triển như: Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan, Hà Lan,... (khoảng trên 40 công ty) Cùng với đó, nhiều công ty trong nước cũng đã gia nhập thị trường như Viettel, FPT, VNChip,…
Ông Nguyễn Cương Hoàng - Trưởng Ban công nghệ bán dẫn Tập đoàn Viettel cho biết, trong bối cảnh nhiều nước trong khu vực châu Á hạ quyết tâm làm chủ công nghệ cốt lõi này, theo tính toán của Bộ Thông tin và Truyền thông, Việt Nam cần ít nhất 50.000 kỹ sư vào năm 2030, gấp 10 lần con số hiện nay, để có chỗ đứng trên bản đồ bán dẫn thế giới. Gần đây, khi ngành chip thiếu hụt nhân lực trên toàn cầu, nhiều DN đang quay trở lại Việt Nam. Muốn đạt kế hoạch 50.000 kỹ sư vi mạch bán dẫn, các trường đại học phải tăng gấp 10 lần quy mô nhân sự so với toàn bộ thành quả gần 20 năm qua (hơn 5.000 người). Người Việt có lợi thế lớn về nguồn nhân lực, với năng khiếu trong các ngành toán, kỹ thuật, công nghệ và khoa học - đều là yếu tố căn bản trong việc làm chip, từ lợi thế nhân lực sẽ tạo ra lợi thế khác, từ trung tâm toàn cầu về nhân lực bán dẫn sẽ dẫn tới trung tâm toàn cầu về công nghiệp bán dẫn.
Xác định hướng đi phù hợp
Ông Đỗ Tiến Thịnh - Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới Sáng tạo quốc gia (NIC) cho biết, Bộ Kế hoạch và Đầu tư vừa trình Chính phủ Đề án “Phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2045”, ước tính sẽ đầu tư gần 26.000 tỷ đồng để triển khai các nhóm nhiệm vụ liên quan của Đề án. Khu vực tư nhân, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực bán dẫn, rất kỳ vọng vào các chính sách liên quan đến đầu ra cho sản phẩm bán dẫn. Để thúc đẩy ngành bán dẫn, Chính phủ cần phát triển ngành công nghiệp điện tử nội địa để sử dụng các sản phẩm bán dẫn của Việt Nam.
Tự chủ sản xuất chip sẽ cần sự đầu tư vô cùng lớn, nên việc xác định hướng đi phù hợp nhất với tình hình hiện nay là tăng trưởng số lượng kỹ sư thiết kế chip Việt Nam với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành một trong những địa chỉ hàng đầu thế giới về số lượng kỹ sư thiết kế chip; tiếp tục đẩy mạnh hợp tác, khuyến khích các tập đoàn công nghệ lớn đầu tư nhà máy sản xuất chip tại Việt Nam - ông Nguyễn Cương Hoàng bày tỏ quan điểm. Để nắm bắt cơ hội phát triển ngành công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam, ông đề xuất, cần có cơ chế chính sách đột phá như: chính sách ưu đãi về thuế; cơ chế về hỗ trợ học phí; ưu đãi về đất đai để xây dựng các cơ sở nghiên cứu, sản xuất và đào tạo. “Viettel mong muốn các cơ chế đó cần sớm được cụ thể hóa trong hệ thống văn bản pháp luật để đưa vào thực thi trong giai đoạn 2024 - 2026. Đặc biệt là chính sách ưu đãi thuế thu nhập cá nhân sẽ tạo ra đột phá để thu hút nhân tài và các chuyên gia nước ngoài về làm việc”, ông Hoàng chia sẻ.
Để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn tại Việt Nam, PGS.TS Nguyễn Anh Thi - Trưởng Ban Quản lý Khu Công nghệ cao TP Hồ Chí Minh cho rằng, cần đẩy mạnh hơn nữa việc thu hút FDI, đặc biệt là các nhà đầu tư chiến lược, có vai trò trọng yếu trong chuỗi cung ứng toàn cầu trong ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn. Muốn thực hiện được điều này, cần tập trung vào cơ chế chính sách hỗ trợ thực hiện việc mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trong lĩnh vực vi mạch bán dẫn thông qua khâu đào tạo nâng cao kỹ năng (upskill training) nhân lực thiết kế vi mạch bán dẫn theo nhu cầu doanh nghiệp. Hiện Việt Nam có khoảng 50 DN làm về dịch vụ thiết kế vi mạch, trong đó phần lớn là DN FDI với lực lượng lao động ước gần 5.000 kỹ sư. Phần lớn các DN này đặt tại TP Hồ Chí Minh. Trong lĩnh vực đóng gói vi mạch, sau Intel, Amkor và Hana Micron đã xây dựng nhà máy tại Việt Nam. Cùng với đó là các DN quan trọng nằm trong chuỗi cung ứng của các DN đóng gói cũng đã bắt đầu dịch chuyển vào Việt Nam
Bên cạnh đó, cần sớm xây dựng và ban hành các cơ chế, chính sách liên quan DN start-up, liên quan Quỹ đầu tư mạo hiểm và nhà đầu tư như: thuế, luật đầu tư mạo hiểm, các cơ chế cho nhà đầu tư mạo hiểm, các cơ chế bảo vệ họ khi "đầu tư mạo hiểm", các cơ chế thoái vốn cho đầu tư mạo hiểm để hỗ trợ DN vừa và nhỏ, đặc biệt là DN tiên phong cho ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn với nhiều rủi ro.
Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Hồng Thái phát biểu kết luận Hội thảo.
Phát biểu kết luận Hội thảo, Thứ trưởng Bộ KH&CN Trần Hồng Thái cho rằng, Việt Nam đang đứng trước ngưỡng cửa tiềm năng để phát triển ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn, mặc dù cơ hội để phát triển là rất lớn, tuy nhiên những thách thức, khó khăn cũng không nhỏ.
Để vượt qua những thách thức đồng thời hướng đến mục tiêu Việt Nam trở thành một trung tâm về thiết kế, dịch vụ thiết kế, đóng gói và kiểm thử, theo Thứ trưởng, Việt Nam phải có cách tiếp cận có tính đột phá, khai thác tối đa lợi thế của nước đi sau, cụ thể: xác định rõ mục tiêu để tập trung nguồn lực phát triển công nghiệp vi mạch bán dẫn giai đoạn đến năm 2030 và 2050; cần xây dựng hệ sinh thái công nghiệp vi mạch bán dẫn nhằm kết nối các viện nghiên cứu, trường đại học và các DN. Hình thành một số trung tâm nghiên cứu mạnh về vi mạch bán dẫn; thu hút đầu tư theo hướng DN nước ngoài là cầu nối hệ sinh thái công nghiệp bán dẫn toàn cầu, có đầu tư cho hoạt động nghiên cứu và phát triển tại Việt Nam…; Đi trực tiếp vào khâu nghiên cứu, thiết kế và sản xuất vi mạch tại Việt Nam trên cơ sở khai thác hiệu quả lực lượng chuyên gia, nhà khoa học là người Việt ở các nước có nền công nghiệp tiên tiến; nghiên cứu, hình thành một số sản phẩm quốc gia liên quan đến vi mạch bán dẫn để ưu tiên hỗ trợ phát triển, làm động lực để thu hút đầu tư cũng như dẫn dắt cả hệ sinh thái; đẩy mạnh hoạt động đào tạo, gia tăng nhanh số lượng và chất lượng nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực công nghệ bán dẫn đáp ứng nhu cầu phát triển của ngành.
Hoàng Lê