T2DM và các chủng loại thuốc hiện hành
Nhìn chung, liệu pháp dược lý ở bệnh nhân bệnh tiểu đường type 2 không chỉ bao gồm thuốc hạ đường huyết ban đầu, mà hầu hết bệnh nhân tiểu đường đều cần phải sử dụng phương pháp kiểm soát đường huyết tăng cường theo thời gian, thường đòi hỏi nhiều loại thuốc có cơ chế tác động hiệp đồng. Hiện nay trên thế giới có một số nhóm thuốc cần thiết để điều trị bệnh tiểu đường type 2, trong đó mỗi nhóm khác nhau về cơ chế, mức độ an toàn, hiệu quả và đường dùng. Tuy nhiên, rất ít thuốc nhắm vào cả ba khiếm khuyết chính liên quan đến bệnh này (sản xuất glucose ở gan quá mức, giảm sự hấp thu glucose ngoại biên bởi các mô nhạy cảm với insulin và tiết insulin không đủ), đó là lý do tại sao các bác sĩ thường áp dụng các phác đồ dùng thuốc phức tạp để đạt được mức độ kiểm soát đường huyết tối ưu ở từng bệnh nhân.
Metformin - một loại thuốc điều trị tiểu đường được công nhận rộng rãi là liệu pháp đầu tiên trong nhiều thuật toán điều trị được biết đến, hoạt động chủ yếu bằng cách hạn chế sản xuất glucose ở gan - một trong những khiếm khuyết chính của bệnh tiểu đường type 2. Metformin có một hồ sơ theo dõi rất dài về tính hiệu quả, ít gây tăng cân và nguy cơ hạ đường huyết thấp, tuy nhiên lại gây ra tác dụng phụ đối với đường tiêu hóa. Các nhóm thuốc gây tăng tiết insulin, như Sulfonylurea và Meglitinide cũng thường được sử dụng cho điều trị bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường vì đem lại hiệu quả nhanh chóng nhưng có nhược điểm là không duy trì được hiệu quả này theo thời gian. Thiazolidinediones thì nhắm đến một khía cạnh thứ ba về khiếm khuyết sinh lý của bệnh nhân tiểu đường bằng cách tăng độ nhạy của insulin ở ngoại vi và đã cho thấy hiệu quả kéo dài, tỷ lệ hạ đường huyết không thường xuyên, tuy nhiên chúng cũng có tác dụng phụ như gây phù và tăng cân, dẫn đến việc sử dụng thuốc cần thận trọng và hạn chế.
Các nghiên cứu về thuốc chống bệnh tiểu đường mới hơn nhằm vào các hormone incretin, chẳng hạn như các chất chủ vận thụ thể glucagon-giống-peptide-1 (GLP-1) và chất ức chế dipeptidyl-peptidase-IV (DPP-IV) gần đây đã được đưa vào danh sách các nhóm thuốc điều trị bệnh tiểu đường. GLP-1 được cung cấp qua đường tiêm dưới da, thúc đẩy sự tiết insulin phụ thuộc glucose, ức chế bài tiết glucagon sau bữa ăn. DPP-IV tác động trên các hormone incretin bằng cách ngăn chặn các enzyme làm suy giảm GLP-1 nội sinh, cho phép tăng nồng độ GLP-1 cao hơn để phát huy tác dụng của nó. Các liệu pháp insulin cho đến nay là tác nhân hiệu quả nhất để kiểm soát đường huyết và phục vụ trực tiếp sự thiếu hụt insulin. Insulin không có giới hạn về liều hoặc tác dụng phụ khác khi điều trị bằng các loại thuốc không phải insulin, nhưng có nguy cơ gây hạ đường huyết và tăng cân đáng kể.
Imeglimin với những đột phá triển vọng
Sau khi xem xét các nhóm thuốc được sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường type 2 nêu trên, rõ ràng là không có loại thuốc nào nhắm vào cả ba khiếm khuyết chính của căn bệnh phổ biến này. Imeglimin được Công ty dược Poxel của Cộng hòa Pháp nghiên cứu phát triển và thử nghiệm được xem như thuốc đầu tiên tác động lên tất cả các cơ quan kháng insulin và các tế bào beta tuyến tụy. Trong các nghiên cứu đối với loài gặm nhấm, Imeglimin đã được chứng minh là làm giảm glucose huyết tương lúc đói (FPG), giảm HbA1c và ức chế sản xuất glucose ở gan tương tự như metformin. Imeglimin cũng có liên quan đến việc kích thích sự hấp thu glucose của cơ xương, bảo vệ chống lại apoptosis (sự chết tế bào theo chương trình) của tế bào beta và giảm tình trạng gan nhiễm mỡ. Imeglimin đã được chứng minh là hoạt động tương tự như các chất ức chế DPP-IV liên quan đến sự tiết insulin phụ thuộc glucose. Các nhà nghiên cứu hy vọng loại thuốc này sẽ bổ sung vào "kho vũ khí" các thuốc điều trị bệnh tiểu đường hiện tại như là một lựa chọn thay thế hoặc bổ sung trong bất kỳ giai đoạn nào của bệnh.
Dự kiến, trong năm 2020 loại thuốc này sẽ được hãng dược nổi tiếng của Pháp đăng ký sáng chế. Hy vọng với những kết quả đạt được, trong vài năm tới, chúng ta sẽ có thêm một loại thuốc mới bổ sung cho điều trị bệnh tiểu đường type 2 - một căn bệnh gia tăng do lối sống ít vận động, ăn uống thiếu khoa học và các tác nhân khác liên quan.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Valerie Vuylsteke, et al. (2015), “Imeglimin: A potential new multi-target drug for type 2 diabetes”, Drugs in R&D, 15(3), pp.227-232, doi:10.1007/s40268-015-0099-3.
2. Miriam E. Tucker (2019), “Novel agent imeglimin improves glucose control in type 2 Diabetes”, EASD 2019, https://www.medscape.com/viewarticle/918670#vp_2.
3. P. Fouqueray, V. Pirags, S.E. Inzucchi, C.J. Bailey, G. Schernthaner, M. Diamant & H.E. Lebovitz (2013), “The efficacy and safety of imeglimin as add-on therapy in patients with type 2 diabetes inadequately controlled with metformin monotherapy”, Diabetes Care, 36(3), pp.565-568, doi:10.2337/dc12-0453.
4. J.J. Marín-Peñalver, I. Martín-Timón, C. Sevillano-Collantes & F.J. Del Cañizo-Gómez (2016), “Update on the treatment of type 2 diabetes mellitus”, World Journal of Diabetes, 7(17), pp.354-395, doi:10.4239/wjd.v7.i17.354.