Việt Nam có tiềm năng lớn về tín chỉ carbon
PGS.TS Hoàng Văn Phụ - Chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Kinh tế và phát triển chia sẻ tại Hội thảo.
Phát biểu tại Hội thảo, PGS.TS Hoàng Văn Phụ - Chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Kinh tế và phát triển cho biết, thị trường tín chỉ carbon, về bản chất, là cơ chế kinh tế cho phép các tổ chức, doanh nghiệp mua bán quyền phát thải khí nhà kính (CO2). Cơ chế này không chỉ tạo động lực tài chính để thúc đẩy các hoạt động giảm phát thải mà còn phân bổ hiệu quả nguồn lực giữa các chủ thể trong nền kinh tế. Với mô hình “tăng trưởng xanh” thị trường tín chỉ carbon chính là công cụ kinh tế quyết định đến khả năng thúc đẩy giảm phát thải khí nhà kính và chống biến đổi khí hậu.
Trên thế giới, nhiều quốc gia đã triển khai và đạt được những kết quả nhất định từ mô hình này, tạo ra nguồn lực cho phát triển bền vững. Tại Việt Nam, để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050, Việt Nam đã có những bước đi quan trọng trong việc xây dựng khung pháp lý cho thị trường tín chỉ carbon. Với 3 văn bản pháp lý trụ cột: Luật Bảo vệ môi trường 2020; Nghị định số 06/2022/NĐ-CP ngày 07/01/2022 của Chính phủ quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozon là công cụ điều hành chủ lực, xác lập nguyên tắc, phương pháp và cơ chế kiểm kê, báo cáo, giảm phát thải bắt buộc, nhất là Quyết định số 232/QĐ-TTg ngày 24/01/2025 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển thị trường carbon tại Việt Nam. Những quy định này tạo khung khổ chính sách chiến lược và toàn diện, nền tảng để Việt Nam không chỉ ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu, mà còn kiến tạo một nền kinh tế xanh, minh bạch và phát triển bền vững.
Bên cạnh những yếu tố thuận lợi, hiện thị trường tín chỉ carbon của nước ta mới đang trong giai đoạn manh nha hình thành và chỉ được quan tâm trong thời gian gần đây, các hoạt động mua bán tín chỉ carbon mới dừng lại ở hoạt động tự phát, rời rạc và nhỏ lẻ. Do đó, hệ thống chính sách để định hướng, khuyến khích và hỗ trợ thúc đẩy thị trường tín chỉ carbon phát triển cũng đang trong giai đoạn sơ khai.
Đánh giá việc xây dựng và vận hành thị trường tín chỉ carbon là chính sách quan trọng để thực hiện cam kết giảm phát thải của Việt Nam, chuyên gia kinh tế Nguyễn Mạnh Hải cho rằng, việc Chính phủ xác định phát triển thị trường tín chỉ carbon là một trong những giải pháp quan trọng để thực hiện cam kết giảm phát thải và phát triển bền vững được coi là thuận lợi cho phát triển thị trường này. Thông qua việc phát hành và giao dịch tín chỉ carbon, các tổ chức, doanh nghiệp có thể giảm chi phí, tuân thủ các quy định về phát thải, đồng thời tạo động lực cho việc đầu tư vào công nghệ sạch và các dự án giảm phát thải. Việc phát triển thị trường tín chỉ carbon còn giúp Việt Nam hội nhập với thị trường carbon toàn cầu, nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm và thu hút đầu tư từ các nước trên thế giới.
Việt Nam có tiềm năng lớn về tín chỉ carbon do có diện tích rừng lớn, đặc biệt là rừng trồng, có khả năng hấp thụ và lưu trữ lượng lớn carbon cũng như đã tham gia các cơ chế quốc tế như Cơ chế phát triển sạch (CDM) và đã chuyển nhượng thành công tín chỉ carbon cho Ngân hàng Thế giới.
Tuy nhiên, khó khăn của Việt Nam trong phát triển thị trường tín chỉ carbon là khung pháp lý chưa hoàn thiện cũng như còn thiếu chuyên gia và nhân lực chất lượng cao. Các tổ chức, doanh nghiệp và một số cơ quan quản lý còn thiếu kiến thức chuyên sâu về thị trường carbon, dẫn đến khó triển khai các dự án đạt tiêu chuẩn quốc tế. Nhiều doanh nghiệp chưa thấy rõ lợi ích kinh tế từ việc giảm phát thải và tham gia thị trường carbon. Chi phí ban đầu để đầu tư vào công nghệ giảm phát thải cao, trong khi lợi nhuận từ tín chỉ carbon chưa rõ ràng. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ không có thông tin đầy đủ về quy trình phát triển dự án carbon, bán tín chỉ hay tham gia các cơ chế cụ thể của thị trường carbon
Cần hoàn thiện khung pháp lý
Tại Hội thảo, TS Đặng Hoàng Hà - Trường Đại học Công đoàn đề xuất, doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng tối đa lợi ích từ thị trường tín chỉ carbon, cần có các chính sách hỗ trợ đồng bộ nhằm khắc phục những rào cản hiện tại về kỹ thuật, tài chính và năng lực quản lý.
Một trong những định hướng chính sách quan trọng là phát triển hệ thống đo lường, báo cáo và thẩm định phát thải (MRV) chuẩn xác và minh bạch. Điều này không chỉ giúp tăng độ tin cậy của thị trường mà còn thúc đẩy niềm tin của nhà đầu tư và các bên liên quan. Chính phủ cần hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng năng lực kỹ thuật về MRV qua các chương trình đào tạo, tư vấn và hỗ trợ tài chính. Cùng với đó, cần có chính sách khuyến khích tài chính, chẳng hạn như các khoản hỗ trợ trực tiếp, ưu đãi thuế hoặc các quỹ bảo lãnh tín dụng xanh, giúp doanh nghiệp giảm chi phí ban đầu đầu tư vào công nghệ sạch. Bên cạnh đó, khung pháp lý cần tạo điều kiện thuận lợi cho việc tham gia thị trường tín chỉ carbon quốc tế, bao gồm việc công nhận tín chỉ đạt chuẩn quốc tế nhằm giúp doanh nghiệp Việt Nam mở rộng cơ hội giao dịch toàn cầu.
Đề xuất những định hướng phát triển thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam, bà Nguyễn Thị Thuỳ Linh - Công ty Cổ phần Greener Future cho rằng, mô hình hợp tác công tư (PPP) có thể là một gợi ý bởi để đạt được các mục tiêu giảm phát thải tham vọng, không thể thiếu sự chung tay của khu vực tư nhân bên cạnh nỗ lực của Nhà nước.
Dẫn chứng một xu hướng hợp tác công - tư đáng chú ý là sự ra đời của các mô hình doanh nghiệp về tín chỉ carbon và chia sẻ lợi ích với cộng đồng qua trường hợp Tập đoàn Lộc Trời - một doanh nghiệp hằng đầu trong lĩnh vực nông nghiệp. Tập đoàn này đã triển khai mô hình canh tác lúa bền vững (theo tiêu chuẩn SRP) giúp giảm phát thải khí mê-tan và là doanh nghiệp đầu tiên ở Việt Nam tạo được tín chỉ carbon từ cây lúa. Đáng chú ý, Lộc Trời cam kết chia sẻ lợi nhuận tín chỉ carbon với nông dân: Toàn bộ doanh thu bán tín chỉ, sau khi trừ chi phí đầu tư và chứng nhận, sẽ thuộc về người nông dân tham gia mô hình. Đồng thời, doanh nghiệp tự nguyện đóng góp 30% số tín chỉ carbon tạo ra cho Nhà nước, chỉ bán ra thị trường 70%.
Hiện nay, nhiều dự án đầu tư theo phương thức PPP trong năng lượng tái tạo, tiết kiệm năng lượng, xử lý chất thải… đang được khuyến khích để vừa cải thiện hạ tầng, vừa giảm phát thải. Các chuyên gia đề xuất Chính phủ triển khai thí điểm các dự án PPP về khí hậu. Ví dụ, dự án điện gió hoặc điện mặt trời kết hợp nhận hỗ trợ từ Quỹ khí hậu nhằm tạo cơ hội cho doanh nghiệp tiếp cận công nghệ và vốn cho chuyển đổi xanh.
PT