Viện nghiên cứu duy nhất trong ngành năng lượng nguyên tử
Viện NLNT Việt Nam tiền thân là Viện Nghiên cứu Hạt nhân (Đà Lạt) trực thuộc Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước. Ngày 11/06/1984, Viện Nghiên cứu Hạt nhân được đổi tên thành Viện NLNT Quốc gia. Ngày 13/09/1993, đổi tên thành Viện NLNT Việt Nam. Trải qua gần 50 năm xây dựng, Viện đã không ngừng phát triển, trở thành viện đầu ngành và duy nhất của cả nước hoạt động trong lĩnh vực nghiên cứu - triển khai công nghệ NLNT phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
TS Trần Chí Thành - Viện trưởng Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam báo cáo tại buổi làm việc.
TS Trần Chí Thành - Viện trưởng Viện NLNT Việt Nam cho biết, từ năm 2020 đến nay, Viện đã triển khai gần 500 nhiệm vụ khoa học và công nghệ các cấp. Các nhiệm vụ tập trung nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ theo hướng ứng dụng NLNT, đảm bảo an toàn bức xạ và hạt nhân nhằm đẩy mạnh phát triển ứng dụng NLNT vì mục đích hòa bình gắn với mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng. Đặc biệt, Viện đã tổ chức nghiên cứu có hệ thống các vấn đề có liên quan đến phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam như: làm rõ các vẫn đề công nghệ và kinh tế - xã hội đối với việc phát triển điện hạt nhân, chuẩn bị nguồn lực cho chương trình phát triển điện hạt nhân dài hạn, quy hoạch và lựa chọn địa điểm cho phát triển điện hạt nhân, xây dựng bộ tiêu chí lựa chọn công nghệ làm cơ sở để xem xét, đánh giá, lựa chọn công nghệ cho các dự án điện hạt nhân Ninh Thuận… Bên cạnh đó, các đơn vị trực thuộc Viện cũng đã có nhiều đóng góp tích cực trong các lĩnh vực sản xuất và đời sống.
Điển hình như: trong lĩnh vực y học hạt nhân, Viện đã có nhiều đóng góp tích cực để cung cấp dược chất phóng xạ, sửa chữa và bảo dưỡng thiết bị, đào tạo cán bộ và tư vấn kỹ thuật, giúp mở rộng mạng lưới các cơ sở y học hạt nhân đã được hình thành trong cả nước nhằm phục vụ hiệu quả cho nhu cầu khám, chữa bệnh của nhân dân. Một số công nghệ mới như xạ trị áp sát, khử trùng dụng cụ y tế, dược chất phóng xạ, các đồng vị phóng xạ, màng trị bỏng bằng kỹ thuật bức xạ… đã được Viện nghiên cứu và chuyển giao cho ngành y tế.
Trong lĩnh vực an toàn bức xạ, an toàn hạt nhân, Viện đã nghiên cứu, phát triển các kỹ thuật đo liều bức xạ, thực hiện việc kiểm chuẩn các thiết bị bức xạ và thiết bị đo liều trong cả nước, góp phần đảm bảo an toàn bức xạ và nâng cao chất lượng sử dụng các thiết bị bức xạ. Viện là đơn vị đầu mối quản lý hệ thống quan trắc, cảnh báo phóng xạ môi trường trong toàn quốc.
Trong lĩnh vực nghiên cứu nhiên, vật liệu hạt nhân, Viện đã triển khai nghiên cứu công nghệ các nguyên tố xạ hiếm, thử nghiệm thành công các công trình xử lý quặng urani, điều chế urani kỹ thuật, làm chủ công nghệ chế biến quặng đất hiếm và chiết phân chia, tinh chế các ô xít đất hiếm với độ tinh khiết đạt 99,99%.
Trong lĩnh vực công nghiệp, Viện đã thực hiện chuyển giao kỹ thuật đánh giá không phá hủy, đào tạo cán bộ, tổ chức triển khai hiệu quả kỹ thuật đánh giá không phá hủy để kiểm tra đánh giá chất lượng các công trình giao thông, xây dựng và thắng thầu các dự án quốc tế lớn…
5 trụ cột để phát triển
Phát biểu tại buổi làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, Viện NLNT Việt Nam đã có lịch sử phát triển gần 50 năm, các cán bộ, viên chức và người lao động của Viện hãy xem cơ quan là “nhà”, là “sự nghiệp”, là “gia đình” của mình để phát huy hết ý chí, sức sáng tạo để đóng góp cho sự phát triển của ngành và đất nước. Là đơn vị nghiên cứu duy nhất của ngành và đất nước, Viện cần thực hiện chức năng nghiên cứu, phát triển, tập trung vào các vấn đề lớn, các nghiệm vụ “lõi” như: thiết kế và vận hành nhà máy điện hạt nhân, lò phản ứng hạt nhân, máy gia tốc phục vụ dân sinh... Viện chỉ phát triển khi có các nghiên cứu ứng dụng theo định hướng phát triển của đất nước. Trong bối cảnh Việt Nam đang triển khai các hoạt động để khởi động lại Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, Viện có thể tập trung vào các vấn đề như vật liệu để làm thanh nhiên liệu cho nhà máy điện hạt nhân, đất hiếm và công nghệ chiết/tách đất hiếm, quặng sa khoáng, các kỹ thuật đánh dấu trong lĩnh vực dầu khí… (Bộ trưởng đồng ý chủ trương cho Viện đầu tư phòng thí nghiệm hiện đại để làm chủ công nghệ chiết, tinh chế đất hiếm).
Toàn cảnh buổi làm việc.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng, Viện cần mạnh dạn nhận những nhiệm vụ lớn, 30-40% các nhiệm vụ nghiên cứu của Viện tập trung vào các nghiên cứu phục vụ phát triển dân sinh, 60-70% tập trung vào các nghiên cứu “lõi”. Để làm được điều này, Viện cần hợp tác với các nhà khoa học lớn trên thế giới để cùng nghiên cứu, và phát huy được đội ngũ nhân tài cho Viện. Bộ trưởng nhắn nhủ, hiện có rất nhiều công trình quan trọng của đất nước đã được giao cho các đơn vị trong nước làm tổng thầu, với tiềm lực của Viện, cần nghiên cứu làm chủ thiết kế, công nghệ, vận hành lò phản ứng mô đun nhỏ tiến tới xây dựng thiết kế nhà máy điện hạt nhân cho các dự án điện hạt nhân tiếp theo.
Bên cạnh đó, với tính chất đặc thù của mình, Viện cần làm tốt hơn nữa các hoạt động nghiên cứu - triển khai. “Mơ lớn, làm lớn”, quan tâm đến các hướng nghiên cứu mới. “Thời cơ” đã đến, “năng lượng tích lũy” phải mang ra dùng, điện hạt nhân đã trở thành chiến lược quốc gia - đây là thế mạnh, kết hợp với công nghệ đất hiếm sẽ là “2 công nghệ chiến lược” để Viện phát huy “sức mạnh” phát triển.
Bộ trưởng cho rằng, có 5 trụ cột để Viện phát triển trong thời gian tới bao gồm: trụ cột 1 là nghiên cứu (đẩy mạnh các nghiên cứu có tiềm năng và duy nhất của Viện), trụ cột 2 là ứng dụng (ứng dụng công nghệ hạt nhân vào các lĩnh vực của cuộc sống), trụ cột 3 là đào tạo nhân lực (có thể hình thành trường đại học trong Viện để thực hiện chức năng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cho điện hạt nhân), trụ cột 4 là hạ tầng phục vụ nghiên cứu (Viện đang có các đơn vị nghiên cứu - triển khai, cần phát huy hiệu quả hơn nữa), trụ cột 5 là hợp tác quốc tế (Viện cần đẩy mạnh các hoạt động liên kết, hợp tác quốc tế nhằm nghiên cứu và chuyển giao công nghệ).
Đặc biệt, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đã tin tưởng và giao nhiệm vụ thiết kế lò phản ứng hạt nhân mô-đun nhỏ (SMR) để làm chủ công nghệ nhà máy điện hạt nhân trong tương lai. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng kỳ vọng và khẳng định, với sự quyết tâm của các cán bộ, nhà khoa học… của mình, Viện NLNT Việt Nam sẽ lại là viện “Quốc gia” và sớm trở thành đơn vị nghiên cứu NLNT hàng đầu trong khu vực và quốc tế.
Phong Vũ