Tốc độ đô thị hóa và yêu cầu ứng dụng KH&CN
Cần Thơ nằm ở trung tâm vùng Đồng bằng sông Cửu Long, mang đặc trưng cơ bản của một trung tâm đa chức năng, có sức lan tỏa kinh tế, văn hóa, xã hội, giữ vai trò quan trọng về quốc phòng - an ninh đối với vùng và cả nước. Đây là một trong những địa phương được đánh giá là địa phương có tốc độ đô thị hoá diễn ra nhanh hơn ở cấp độ vùng và toàn quốc. Cùng với quá trình đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ, diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp dần, phát triển nông nghiệp đô thị được TP Cần Thơ đặc biệt quan tâm. Ðây cũng được xem là giải pháp có tính khả thi cao để đáp ứng một phần nhu cầu về lương thực và các loại nông sản một cách trực tiếp, tại chỗ cho cư dân đô thị. Trước thực tế đó, Thành ủy Cần Thơ đã ban hành Nghị quyết số 10-NQ/TU về “Xây dựng TP Cần Thơ phát triển thành đô thị thông minh, giai đoạn 2016-2025”. Trên cơ sở đó, UBND Thành phố đã ban hành Quyết định số 1652/QÐ-UBND phê duyệt Ðề án xây dựng TP Cần Thơ phát triển thành đô thị thông minh giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn đến năm 2030. Trong đó, phát triển nông nghiệp thông minh, nông nghiệp đô thị ứng dụng công nghệ cao là 1 trong 9 nhiệm vụ trọng tâm.
Ông Trương Hoàng Phương - Phó Giám đốc Sở KH&CN Cần Thơ cho biết, để phát triển và hội nhập, TP Cần Thơ đã xác định phát triển nông nghiệp đô thị là hướng đi tất yếu nhằm gia tăng giá trị kinh tế và tạo diện mạo mới cho vùng ven đô. Để triển khai các chỉ đạo của UBND tỉnh, ngành KH&CN Cần Thơ đã và đang tích cực triển khai các chương trình/kế hoạch trong hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, chuyển giao công nghệ 4.0 phục vụ phát triển nông nghiệp đô thị trên địa bàn TP. Xây dựng và phát triển các mô hình nông nghiệp đô thị, mô hình ứng dụng công nghệ tiên tiến vào sản xuất nông nghiệp. Điển hình trong số đó phải kể đến các mô hình như: xây dựng quy trình nuôi lươn trong hệ thống nuôi thủy sản tuần hoàn phù hợp với nông nghiệp đô thị; sản xuất rau non (rau baby) an toàn ứng dụng công nghệ tiên tiến, công nghệ đèn LED cho một số hộ nông dân ở quận Ninh Kiều và Bình Thủy; thực nghiệm nước tưới nông nghiệp quy mô 2.000 m2 giúp cải tạo nguồn nước tưới đang bị nhiễm phèn, nhiễm mặn; xây dựng mô hình nhà lưới ứng dụng các công nghệ cao (công nghệ điều khiển tưới tự động bằng cảm biến ẩm độ sử dụng năng lượng mặt trời, công nghệ xử lý nước tưới nông nghiệp tích hợp từ công nghệ từ trường và va đập phân tử, công nghệ tưới nhỏ giọt tự động…). Bên cạnh đó, Sở KH&CN Cần Thơ còn đẩy mạnh phối hợp với các viện nghiên cứu, trường đại học tổ chức nghiên cứu và chuyển giao tiến bộ kỹ thuật; tổ chức thực hiện nhiều đề tài/dự án phục vụ sản xuất an toàn, thân thiện với môi trường, tạo nguyên liệu/sản phẩm mới từ các chất thải/phụ phế phẩm nhằm hạn chế phòng, chống, ứng phó với các rủi ro thiên tai, giảm nhẹ các tổn thương, tác động tiêu cực do biến đổi khí hậu gây ra; tăng cường năng lực cảnh báo, dự báo sớm các rủi ro về khí hậu, thiên tai, dịch bệnh…, phục vụ quản lý và phát triển đô thị bền vững.
Nhiều khó khăn cần tháo gỡ
Mặc dù được xác định là xu thế tất yếu, song phát triển nông nghiệp đô thị tại TP Cần Thơ đã và đang đối mặt với nhiều khó khăn. Ðơn cử như nguy cơ cây trồng bị ô nhiễm chất thải (vi sinh vật gây bệnh, kim loại nặng và khói bụi từ sản xuất công nghiệp); việc ứng dụng công nghệ cao trong xử lý và tái sử dụng rác thải hữu cơ và nước thải để khắc phục ô nhiễm đòi hỏi kỹ thuật và chi phí cao. Bên cạnh đó, làm nông nghiệp đô thị yêu cầu người lao động làm việc như những công nhân nông nghiệp, đảm nhận cả công việc công nghiệp nông nghiệp (làm việc theo quy trình) và dịch vụ (làm việc trong chuỗi cung ứng sản phẩm), nên cần phải được đào tạo. Thêm vào đó, nền tảng kiến thức về canh tác nông nghiệp đô thị ở Việt Nam nói chung và TP Cần Thơ nói riêng chưa được thiết lập đầy đủ; chuỗi liên kết sản xuất, cơ chế chính sách và cơ sở vật chất cho phát triển nông nghiệp đô thị vẫn còn nhiều hạn chế…
Chia sẻ tại hội thảo, PGS.TS Lê Văn Vàng - Hiệu trưởng Trường Nông nghiệp (Trường Ðại học Cần Thơ) cho rằng, phát triển nông nghiệp đô thị, ứng dụng công nghệ cao theo hướng bền vững thích ứng với biến đổi khí hậu sẽ là giải pháp tối ưu giúp TP Cần Thơ đảm bảo an ninh lương thực, đáp ứng với việc gia tăng tỷ lệ dân cư đô thị. Ðể đáp ứng yêu cầu từ thực tiễn, TP Cần Thơ cần xây dựng hệ thống pháp lý, cơ chế chính sách ưu đãi và cơ sở hạ tầng hỗ trợ cho phát triển nông nghiệp đô thị; đào tạo nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn đáp ứng yêu cầu của sản xuất nông nghiệp đô thị. Bên cạnh đó, Thành phố cũng cần triển khai thực hiện các nghiên cứu khoa học trong lĩnh vực nông nghiệp đô thị theo điều kiện cụ thể để xây dựng nền tảng kiến thức giúp điều chỉnh và phát huy hiệu quả của lĩnh vực sản xuất này trong tương lai.
Nhiều ý kiến cho rằng, để nông nghiệp đô thị mang lại kết quả như mong đợi thì phải đầu tư công nghệ cao, hoàn thiện quy trình sản xuất để cung ứng ra thị trường những sản phẩm vượt trội về chất lượng. Do đó, đổi mới và nâng cao chất lượng hoạt động KH&CN được coi là một trong những giải pháp then chốt, trọng tâm đóng góp có hiệu quả, tạo ra chuyển biến mang tính đột phá trong phát triển sản xuất nông nghiệp đô thị, phục vụ tái cơ cấu nền nông nghiệp, nâng cao đời sống của người dân. Chúng ta có thể giải quyết các thách thức trong phát triển nông nghiệp đô thị bằng các tính năng ưu việt của các công nghệ sinh học, nhà kính, tưới nhỏ giọt, cảm biến, tự động hóa, internet vạn vật (IoT)…
Hoàng Oanh