Cách đây vài thập niên, chúng ta vẫn tin rằng chỉ có con người mới có thể đọc hiểu chữ viết hay tham gia những trò chơi trí tuệ như cờ vua. Tuy nhiên, với trình độ phát triển của KH&CN, giờ đây bằng AI máy móc có thể làm được những công việc vốn do con người thực hiện và thậm chí còn làm tốt hơn cả con người. AI đang dần đi vào mọi lĩnh vực của cuộc sống con người, tuy nhiên vẫn còn nhiều vấn đề mới về AI mà chúng ta chưa hiểu rõ.
AI được dự báo sẽ tạo ra nhiều thách thức với cuộc sống của con người
Ấn phẩm “WIPO Technology Trends 2019 - Artificial Intelligence” (tạm dịch: Ấn phẩm của WIPO năm 2019: Các xu hướng công nghệ - Trí tuệ nhân tạo) do Tổ chức SHTT thế giới (WIPO) phát hành đã cung cấp những luận giải, phân tích dựa trên số liệu cụ thể cùng với đánh giá của các chuyên gia sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về AI từ góc nhìn của SHTT. Trong đó, bài viết “Key issues arising from AI and policy responses” (tạm dịch: Những vấn đề then chốt của trí tuệ nhân tạo và những chính sách có liên quan) đã nêu ra một số thách thức mà AI mang đến cho xã hội trong thời gian tới.
Thứ nhất, AI ảnh hưởng đến vấn đề việc làm. Trong tương lai, công nghệ hoàn toàn có thể thay thế được con người để thực hiện một số công việc, điều này đương nhiên dẫn tới người lao động bị mất việc hoặc bị cắt giảm lương. Công nghệ AI sẽ được áp dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực làm gia tăng tình trạng bất bình đẳng trong xã hội. Bên cạnh đó, công nghệ AI cũng sẽ trở thành đối thủ cạnh tranh với các quốc gia cung cấp lao động giá rẻ.
Thứ hai, có thể đe dọa tới vấn đề an ninh. Nhiều ứng dụng AI hiện nay có thể sử dụng cho mục đích quân sự hoặc thực hiện tấn công mạng. Công nghệ AI trong mạng xã hội có thể vô tình hỗ trợ và làm gia tăng các hành vi nguy hại. Tất cả những điều này đặt ra yêu cầu cần có những phương thức bảo mật an ninh mới.
Thứ ba, vấn đề bảo mật dữ liệu. AI giống như một quy trình tối ưu hóa bằng dữ liệu với khả năng xử lý một lượng lớn dữ liệu đầu vào. Nhưng đôi khi những dữ liệu này có thể bị lợi dụng, do đó các ứng dụng AI cần có cách thức vận hành một cách minh bạch từ khâu thu thập đến sử dụng dữ liệu đầu vào.
Thứ tư, dự đoán tương lai của siêu trí tuệ. Khó mà đoán biết AI sẽ đưa tương lai của chúng ta tới đâu, theo chiều hướng tốt hay xấu. Điều gì sẽ xảy ra nếu máy móc có trí tuệ vượt qua cả con người. Với sự phát triển của công nghệ như vũ bão hiện tại, việc tạo ra siêu trí tuệ là hoàn toàn có thể.
Tương lai của AI sẽ như thế nào?
Thứ năm, vai trò điều hướng công nghệ AI nên thuộc về ai? Bên cạnh việc phân tích các tác động của AI, thì một câu hỏi khác được đặt ra là nên trao quyền quản lý cho Chính phủ hay khu vực tư nhân? Có chuyên gia cho rằng nếu Chính phủ chi phối công nghệ AI thì sẽ dẫn đến chạy đua vũ trang, do đó khu vực tư nhân nên trở thành người dẫn đường. Tuy nhiên, cũng có ý kiến đề nghị nên trao quyền kiểm soát việc phát triển công nghệ AI cho các Chính phủ. Vấn đề này cần có sự nghiên cứu sâu và đa chiều.
Đứng trước những thách thức mà công nghệ AI tạo ra, các quốc gia sẽ phải đối mặt với bài toán vừa phải tạo động lực phát triển KH&CN nhưng vừa phải giải quyết các tác động của AI. Từ năm 2017, đã có một số quốc gia và vùng lãnh thổ ban hành các quy định, chính sách và đề án đẩy mạnh phát triển công nghệ AI với tham vọng trở thành nước đi đầu, mở ra một thị trường mới mang lại giá trị kinh tế cao. Bên cạnh những phương thức khuyến khích đổi mới sáng tạo công nghệ AI thì các quốc gia cũng đề ra nhiều giải pháp cụ thể để ứng phó với những thách thức mới đặt ra.
Cục Sở hữu trí tuệ
(lược dịch từ WIPO)