Vi nhựa là gì và tại sao chúng gây nguy hiểm?
Vi nhựa là những hạt nhựa cực nhỏ (có kích thước dưới 0,001 mm), được tạo ra từ sự phân rã của các sản phẩm nhựa thông dụng. Những hạt nhựa siêu nhỏ này không chỉ có trong không khí mà còn xuất hiện trong thực phẩm, nước uống và nhiều sản phẩm hằng ngày khác, dẫn đến việc con người vô tình tiếp xúc và hấp thụ chúng vào cơ thể.
Vi nhựa có khả năng làm giảm hiệu quả của thuốc kháng sinh trong cơ thể (nguồn: Newatlas).
Một nghiên cứu mới đây đã chỉ ra rằng, vi nhựa có khả năng làm giảm hiệu quả của thuốc kháng sinh trong cơ thể. Cụ thể, chúng ảnh hưởng đến quá trình hấp thụ thuốc, thậm chí còn có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và trở nên kháng thuốc. Một nhóm nghiên cứu quốc tế đến từ Đại học Vienna (Áo), Đại học Bonn (Đức) và Đại học Debrecen (Hungary) đã tìm hiểu về cách các loại nhựa thông thường như polyethylene (PE), polypropylene (PP), polystyrene (PS) và nylon 6,6 (N66) tương tác với thuốc kháng sinh tetracycline ở cấp độ phân tử. Kết quả cho thấy, các hạt vi nhựa này có thể kết nối với phân tử thuốc kháng sinh và làm giảm hoặc thậm chí ngăn chặn khả năng cơ thể hấp thụ thuốc.
Tetracycline là một loại kháng sinh phổ thông, được sử dụng để điều trị nhiều bệnh nhiễm khuẩn như giang mai, nhiễm khuẩn da và phổi. Tuy nhiên, khi các phân tử tetracycline kết nối với vi nhựa, chúng trở nên khó hấp thụ vào máu, làm giảm hiệu quả điều trị của thuốc. Quá trình nghiên cứu sử dụng một kỹ thuật mô phỏng gọi là “ủ nhiệt phân tử,” trong đó các phân tử được đun nóng để kích thích chúng, sau đó làm lạnh để chúng đạt trạng thái ổn định nhất. Trong trường hợp này, các phân tử vi nhựa và tetracycline liên kết với nhau sau khi được ủ nhiệt.
Vi nhựa tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn kháng thuốc
TS Lukas Kenner - Đại học Vienna cho biết, các mảng thuốc kháng sinh không được hấp thụ này, khi bám vào bề mặt của vi nhựa, có thể trở thành nơi lý tưởng cho vi khuẩn phát triển và dần dần kháng thuốc. Đặc biệt, loại liên kết giữa tetracycline và vi nhựa mạnh nhất là với nylon - loại nhựa thường có trong các sản phẩm dệt may và dễ dàng xâm nhập vào cơ thể qua hô hấp. TS Lukas Kenner lưu ý, môi trường trong nhà có lượng micro và vi nhựa cao hơn gấp 5 lần so với bên ngoài. Điều này phần lớn là do nylon từ vải vóc trong nhà phát tán qua không khí và xâm nhập vào cơ thể khi chúng ta hít thở.
Các sản phẩm hằng ngày làm từ PE, PP, PS và nylon 6,6 dần dần phân rã thành vi nhựa dưới tác động của ánh sáng mặt trời, các hóa chất hoặc qua sự mài mòn vật lý theo thời gian. Những hạt vi nhựa siêu nhỏ này có mặt ở khắp nơi và thâm nhập vào cơ thể qua 3 con đường chính: Hô hấp: Khi vi nhựa bay lơ lửng trong không khí, con người dễ dàng hít thở phải, nhất là trong môi trường kín như trong nhà; Tiêu hóa: Thức ăn và nước uống cũng có thể bị nhiễm các hạt vi nhựa, làm cho chúng ta vô tình đưa chúng vào cơ thể khi ăn uống; Thẩm thấu qua da: Một số nghiên cứu cho thấy, vi nhựa còn có thể xâm nhập qua da, nhất là khi tiếp xúc với các sản phẩm chăm sóc cá nhân có chứa các hạt nhựa siêu nhỏ.
Hậu quả dài hạn của vi nhựa đối với sức khỏe
Mặc dù các nghiên cứu về tác động của vi nhựa lên sức khỏe con người vẫn còn mới mẻ, các nhà khoa học đã cảnh báo về một số nguy cơ tiềm tàng. Với kích thước siêu nhỏ, vi nhựa có thể tương tác trực tiếp với các tế bào trong cơ thể, thậm chí có khả năng vượt qua hàng rào máu - não, vốn có nhiệm vụ bảo vệ não khỏi các chất ngoại lai như độc tố hay vi khuẩn. Các nghiên cứu cho thấy, vi nhựa không chỉ có khả năng gây tổn hại ở cấp độ tế bào mà còn có thể ảnh hưởng đến hệ miễn dịch, gây viêm nhiễm và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mãn tính. Đặc biệt, khi vi nhựa liên kết với các chất hóa học hay thuốc kháng sinh, chúng có thể thay đổi chức năng của các chất này và dẫn đến những hậu quả khó lường.
Một số thí nghiệm trên các mẫu nước đóng chai từ 3 nhà cung cấp lớn tại Hoa Kỳ cho thấy, mỗi chai chứa trung bình khoảng 250.000 hạt vi nhựa. Đây là một con số đáng báo động, cho thấy mức độ ô nhiễm nhựa mà con người đang phải đối mặt trong thực phẩm và nước uống hằng ngày. Không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe con người, vi nhựa còn tác động tiêu cực đến môi trường, đặc biệt là các hệ sinh thái biển và đất liền. Các sinh vật biển khi nuốt phải vi nhựa cũng có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng, từ đó gián tiếp gây hại đến chuỗi thức ăn và cuối cùng là con người.
Giải pháp cho vấn đề vi nhựa
Cần phát triển các giải pháp nhằm hạn chế tác hại của vi nhựa (nguồn: Viện Khoa học và Công nghệ Daegu Gyeongbuk).
Mặc dù tình trạng vi nhựa trong môi trường và cơ thể người là một vấn đề phức tạp, các nhà khoa học đang nỗ lực tìm kiếm các giải pháp hiệu quả để hạn chế tác hại của chúng. Một số hướng giải pháp bao gồm: Phát triển công nghệ lọc: Sử dụng các thiết bị lọc trong quy trình sản xuất nước uống đóng chai hoặc trong hệ thống xử lý nước thải để loại bỏ vi nhựa; Thay thế vật liệu: Khuyến khích sử dụng các vật liệu phân hủy sinh học thay cho các loại nhựa truyền thống, giúp giảm thiểu số lượng vi nhựa thải ra môi trường; Giáo dục và nâng cao nhận thức: Tăng cường thông tin cho cộng đồng về nguy cơ của vi nhựa để mọi người có thể thay đổi thói quen tiêu dùng, từ đó giảm thiểu lượng rác thải nhựa phát sinh.
*
* *
Vi nhựa là một mối đe dọa sức khỏe tiềm ẩn đang dần được các nhà khoa học khám phá. Không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc kháng sinh, chúng còn có khả năng gây ra những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và lâu dài. Điều cần thiết là phải có những nghiên cứu sâu hơn và các biện pháp ngăn chặn kịp thời để bảo vệ sức khỏe con người cũng như bảo tồn môi trường tự nhiên.
Xuân Bình (theo Medical University of Vienna)