Các tế bào HIV tiềm ẩn là nguyên nhân khiến vi-rút tồn tại vĩnh viễn trong cơ thể và không thể điều trị bằng các phương pháp điều trị hiện nay. Những tế bào bị nhiễm bệnh ngủ đông này là lý do tại sao những người nhiễm HIV cần phải điều trị suốt đời để ức chế vi-rút. Trong nghiên cứu này, nhóm nghiên cứu đến từ Viện Nghiên cứu Y khoa Walter và Eliza Hall (WEHI) và Viện Nhiễm trùng và Miễn dịch Peter Doherty, Úc đã sử dụng một loại thuốc điều trị ung thư máu hiện có và sử dụng nó để loại bỏ các tế bào nhiễm HIV không hoạt động. Loại thuốc này có thể thay đổi cuộc sống của người nhiễm HIV bằng cách loại bỏ nhu cầu sử dụng thuốc ức chế HIV suốt đời, cũng như mở đường cho việc chữa trị căn bệnh này.
Venetoclax - loại thuốc được sử dụng để điều trị ung thư máu có tiềm năng trong việc tiêu diệt các tế bào HIV tiềm ẩn và trì hoãn việc tái nhiễm.
Liệu pháp kháng vi-rút (ART) có hiệu quả cao trong việc ngăn chặn sự nhân lên của vi-rút HIV-1 trong cơ thể bằng cách làm giảm HIV trong máu đến mức không thể phát hiện được. Tuy nhiên, khi ngừng điều trị, nó có thể gây nhiễm trùng tiềm ẩn, khiến các vi-rút đang nghỉ ngơi, rồi phục hồi hoặc kích hoạt lại. Điều này có nghĩa là những người nhiễm HIV phải điều trị suốt đời nếu không sẽ có nguy cơ bùng phát bệnh. Nhóm nghiên cứu đã sử dụng venetoclax - một loại thuốc hiện được sử dụng để điều trị ung thư máu để trì hoãn sự tái hoạt động của vi-rút không hoạt động trong 2 tuần (ngay cả khi không dùng ART). Philip Aranjelovic - tác giả chính của nghiên cứu cho biết, trong việc tấn công các tế bào HIV không hoạt động và trì hoãn sự phục hồi của vi-rút, venetoclax đã cho thấy nhiều hứa hẹn vượt xa các phương pháp điều trị hiện có. Những thành công trong việc trì hoãn sự quay trở lại của loại vi-rút này sẽ đưa chúng ta đến gần hơn với việc ngăn chặn căn bệnh này tái xuất hiện ở những người nhiễm HIV. Nhóm nghiên cứu đã sử dụng ART cho những con chuột bị nhiễm HIV-1 để ngăn chặn sự lây nhiễm.
Để nghiên cứu tầm quan trọng của Bcl-2 trong sự tồn tại của HIV-1 khi có ART, những con chuột được tiêm venetoclax mỗi ngày trong tuần trong 3 tuần, với liều lượng tương ứng với người trưởng thành sẽ được tiêm. Khi kết thúc điều trị, ART bị gián đoạn và các nhà nghiên cứu đã đánh giá tải lượng vi-rút ở chuột. Sau chế độ điều trị 3 tuần, một nửa sẽ được điều trị bằng venetoclax. Nhìn chung, không có sự khác biệt về thời gian hồi phục giữa nhóm điều trị và nhóm đối chứng. Sau đó, nhóm nghiên cứu đã thử nghiệm tác dụng của việc cho chuột nhiễm HIV được điều trị bằng ART venetoclax trong 6 tuần. Ở nhóm chuột đối chứng, vi-rút phục hồi trong vòng 1 tuần sau khi ngừng điều trị ART, nhưng ở 62,5% số chuột được tiêm venetoclax trong 6 tuần, vi-rút HIV không tự phục hồi cho đến 2 tuần sau khi ngừng điều trị. Ở 25% số chuột, vi-rút không phục hồi cho đến 3 tuần sau điều trị.
Kết quả cho thấy, không phải tất cả các tế bào bị nhiễm bệnh đều nhạy cảm với sự ức chế Bcl-2 trong quá trình điều trị kéo dài 6 tuần, vậy nên các nhà nghiên cứu đã kết hợp venetoclax với một chất bắt chước BH3 khác (chất ức chế Mcl-1 S63845). Mcl-1 là một loại protein hỗ trợ sự sống khác và là chất điều chỉnh quan trọng cho sự phát triển và sống sót của tế bào. Họ phát hiện ra rằng, chỉ điều trị bằng S63845 trong 3 tuần không làm chậm sự phục hồi của vi-rút. Tuy nhiên, bằng cách sử dụng phương pháp điều trị kết hợp bằng venetoclax và S63845 trong 3 tuần, các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng, ở 50% số chuột vi-rút tái phát xảy ra 2 tuần sau khi ngừng điều trị ART và ở 50% còn lại, thời gian hồi phục là 4 tuần. Youry Kim - đồng tác giả chính của nghiên cứu cho biết, venetoclax đang tiêu diệt có chọn lọc các tế bào bị nhiễm bệnh, những tế bào này dựa vào các protein quan trọng để tồn tại. Venetoclax có khả năng đối kháng một trong những protein sinh tồn quan trọng. Anthony Kelleher - Giám đốc Viện Kirby và nhà miễn dịch học lâm sàng tại Bệnh viện St Vincent, Sydney cho biết, những kết quả này cho thấy sự kết hợp các loại thuốc này có thể được khám phá để giúp tìm ra con đường chữa khỏi HIV hoặc kéo dài thời gian thuyên giảm. Mặc dù chuột được nhân bản hóa là mô hình tiêu chuẩn để nghiên cứu phương pháp điều trị HIV, nhưng kết quả có thể không được áp dụng cho người nhiễm HIV, mà chỉ có thể được xác định bằng đánh giá có hệ thống.
Cho dù chưa được thực hiện trên người, nhưng nhóm nghiên cứu vẫn lạc quan về tiềm năng điều trị của phương pháp này. Sharon Lewin - đồng tác giả của nghiên cứu cho biết, thật thú vị khi thấy venetoclax - loại thuốc đã giúp ích cho hàng nghìn bệnh nhân ung thư máu, hiện được tái sử dụng như một phương pháp điều trị có thể giúp thay đổi cuộc sống của những người nhiễm HIV và chấm dứt nhu cầu sử dụng thuốc suốt đời của họ.
Xuân Bình (theo New Atlas)