Ngày 14/9/2005, Bộ Chính trị khóa IX đã ban hành Nghị quyết số 54-NQ/TW về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng đồng bằng sông Hồng đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020. Sau đó, ngày 28/10/2011, Bộ Chính trị tiếp tục ban hành Kết luận số 13-KL/TW về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 54-NQ/TW. Hội thảo “Phát triển văn hóa, xã hội, khoa học công nghệ và bảo vệ môi trường vùng đồng bằng sông Hồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045” nằm trong chuỗi hội thảo, tọa đàm và là một trong những nội dung quan trọng trong quá trình tổng kết Nghị quyết.
Những nội dung cần thảo luận
Tại Hội thảo, ông Trần Tuấn Anh - Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Kinh tế Trung ương, Trưởng Ban Chỉ đạo tổng kết Nghị quyết nêu: “Vùng đồng bằng sông Hồng phải đi đầu trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, kinh tế số, xã hội số. Thúc đẩy mạnh mẽ các trung tâm đổi mới sáng tạo. Tập trung xây dựng các trung tâm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. Xây dựng Thủ đô Hà Nội trở thành đô thị thông minh, hiện đại, xanh, sạch, đẹp, an ninh, an toàn”. Ông Trần Tuấn Anh đề nghị lãnh đạo các bộ, ngành, đại diện lãnh đạo các địa phương và các nhà khoa học tập trung thảo luận vào một số nội dung chính:
Thứ nhất, cần đánh giá, làm rõ những thành tựu, kết quả đạt được cũng như chỉ rõ những hạn chế, tồn tại, nguyên nhân, rút ra bài học kinh nghiệm trong việc thực hiện các nhiệm vụ phát triển lĩnh vực văn hóa, xã hội, khoa học - công nghệ, tài nguyên - môi trường của toàn vùng và từng địa phương. Đánh giá toàn diện các thuận lợi và khó khăn về việc ban hành, tổ chức thực hiện và hiệu lực, hiệu quả các cơ chế, chính sách mang tính toàn vùng, nhất là vấn đề liên kết để tối ưu hóa nguồn lực phát triển, việc thu hút nguồn lực xã hội - xã hội hóa để phát triển văn hóa, giáo dục - đào tạo, khoa học- công nghệ, tài nguyên - môi trường. Làm rõ hơn về xu hướng tất yếu và lợi ích của các địa phương khi tăng cường liên kết vùng về các lĩnh vực văn hóa, giáo dục - đào tạo, khoa học- công nghệ, tài nguyên - môi trường trong bối cảnh tình hình mới; các phương thức, biện pháp để tăng cường hợp tác, liên kết vùng trong phát triển các lĩnh vực này.
Thứ hai, phân tích, đánh giá bối cảnh, tình hình mới tác động đến từng lĩnh vực văn hóa, giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ, tài nguyên - môi trường và nguồn nhân lực của vùng và từng địa phương trong vùng, đặc biệt là tác động của quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng, các vấn đề an ninh truyền thống và phi truyền thống (dịch bệnh, thiên tai, biến đổi khí hậu với cam kết NetZero 2050 tại COP26…), cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0) với quá trình chuyển đổi số… đang tác động mạnh mẽ đến sự phát triển của đất nước ta, trong đó có vùng đồng bằng sông Hồng. Các yếu tố này vừa là thách thức nhưng cũng vừa là thời cơ cho đất nước ta nói chung và vùng Đồng bằng sông Hồng nói riêng để tạo đột phá cho phát triển nhanh, bền vững.
Thứ ba, nhận thức rõ tầm quan trọng của các lĩnh vực văn hóa, xã hội, khoa học - công nghệ, tài nguyên - môi trường, cùng với việc nắm rõ bối cảnh tình hình mới, phát huy thành tựu, khắc phục hạn chế, tồn tại, từ đó đề xuất các quan điểm phát triển, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp để phát triển các lĩnh vực này ở vùng đồng bằng sông Hồng giai đoạn đến 2030, tầm nhìn đến 2045.
Phát biểu tại Hội thảo, Giám đốc ĐHQGHN Lê Quân cho rằng, Nghị quyết 54-NQ/TW và Kết luận 13-KL/TW cho thấy tầm nhìn mang tính kế thừa truyền thống và hành động mang tính chiến lược, kịp thời của Trung ương trong bối cảnh cả nước quyết tâm đổi mới và hội nhập những năm đầu thế kỷ XXI. Chặng đường 12 năm quyết liệt triển khai Kết luận 13-KL/TW và 17 năm nỗ lực thực hiện Nghị quyết 54-NQ/TW của Bộ Chính trị để lại rất nhiều nội dung khoa học quan trọng và các vấn đề thực tiễn ý nghĩa cần thảo luận và tổng kết. Ông bày tỏ, ĐHQGHN rất vinh dự được Trung ương tin tưởng giao nhiệm vụ đồng tổ chức và đăng cai sự kiện đặc biệt quan trọng này.
Thực hiện trách nhiệm quốc gia của các trường đại học
Giám đốc Lê Quân cho biết, gắn kết sứ mệnh của ĐHQGHN với phát triển kinh tế - xã hội đất nước, ĐHQGHN tiếp tục thể hiện trách nhiệm quốc gia trong việc tham gia chủ trì, thực hiện những chương trình nghiên cứu có tầm vóc, mang giá trị thời đại, giá trị dân tộc và nhân văn lớn, mang ý nghĩa khoa học và thực tiễn cao đối với sự phát triển của xã hội và đất nước như: Chương trình KH&CN phát triển bền vững vùng Tây Bắc, Nhiệm vụ KH&CN xây dựng Bộ địa chí quốc gia Việt Nam, Dịch thuật và phát huy giá trị tinh hoa các tác phẩm Kinh điển phương Đông, Chương trình KH&CN phục vụ thu hút đầu tư phát triển kinh tế các tỉnh ven biển… ĐHQGHN đã triển khai đa dạng và hiệu quả hợp tác với các tỉnh tỉnh/thành trong cả nước nói chung và các tỉnh thuộc khu vực Đồng bằng sông Hồng nói riêng, tập trung vào phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao; nghiên cứu khoa học công nghệ và chuyển giao tri thức; tham gia tư vấn chính sách cho Trung ương và bộ/ngành; góp ý, phản biện quy hoạch cho một số địa phương…
Đầu tư cho con người - một giải pháp quan trọng
Khằng định đầu tư cho văn hóa, thể dục thể thao và du lịch là đầu tư cho con người, cho sự phát triển bền vững của đất nước, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông đã chia sẻ tại Hội thảo về quan điểm, mục tiêu và giải pháp phát triển văn hóa, thể thao và du lịch vùng đồng bằng sông Hồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Các giải pháp chính phát triển văn hóa, thể thao và du lịch vùng đồng bằng sông Hồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 tập trung vào các vấn đề chính gồm: huy động nguồn vốn đầu tư; phát triển nguồn nhân lực; tuyên truyền, quảng bá; phát triển thị trường và sản phẩm du lịch; tổ chức quản lý; ứng dụng khoa học và công nghệ; bảo vệ tài nguyên, môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu; bảo đảm an ninh, quốc phòng, tăng cường sức mạnh mềm.
Ông Nguyễn Hoàng Giang - Thứ trưởng Bộ KH&CN đã chia sẻ một số giải pháp chủ yếu để đưa vùng Đồng bằng sông Hồng đi đầu trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, kinh tế số, xã hội số đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 là chú trọng vào cơ chế, chính sách; phát triển hạ tầng, đầu tư; phát triển nguồn nhân lực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, thúc đẩy hoạt động này trong doanh nghiệp, hợp tác quốc tế, tái cơ cấu và triển khai thực hiện có hiệu quả các Chương trình KH&CN quốc gia. Về phát triển nguồn nhân lực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, ông Nguyễn Hoàng Giang nhấn mạnh, cần xây dựng ĐHQGHN và một số trường đại học công nghệ trở thành hạt nhân, nòng cốt và đầu tàu trong hệ thống giáo dục đạt trình độ tiên tiến, thuộc nhóm đầu châu Á về đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo phục vụ đổi mới sáng tạo của vùng Đồng bằng sông Hồng và địa phương. Phát triển tiềm lực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của ĐHQGHN theo định hướng đổi mới sáng tạo gắn kết với nhu cầu thị trường; xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của ĐHQGHN gắn với hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của thành phố Hà Nội và quốc gia.
Bên cạnh những thành tựu, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bằng sông Hồng chưa thật sự bền vững - chuyển dịch cơ cấu kinh tế toàn vùng chưa có bước đột phá, phát triển các ngành công nghiệp chủ yếu còn rộng, tri thức, giá trị gia tăng và sức cạnh tranh thấp. Đó là nhận định của Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội Nguyễn Thị Hà tại Hội thảo. Bà Hà cho rằng, thị trường lao động phát triển chưa toàn diện, chất lượng nguồn nhân lực ở khu vực nông thôn còn rất hạn chế, tỷ lệ việc làm phi chính thức còn cao; tồn tại nhiều vấn đề xã hội cần giải quyết như độ bao phủ của bảo hiểm xã hội còn thấp; kết quả giảm nghèo chưa bền vững, chênh lệch giàu - nghèo về mức sống, tỷ lệ hộ nghèo ở một số địa bàn còn cao. Các vấn đề này tiếp tục sẽ là những khó khăn, thách thức trong giai đoạn phát triển mới của Vùng…
4 trụ cột tạo nên sự phát triển
Phát biểu tham luận tại Hội thảo, ông Võ Chí Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển thương hiệu và cạnh tranh, Nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên Cứu và Quản lý Kinh tế Trung ương cho rằng, văn hóa, công nghệ, tài chính và môi trường là 4 trụ cột tạo nên sự phát triển. Văn hóa được coi là nền tảng tinh thần của xã hội, là mục tiêu, động lực phát triển bền vững đất nước. Do đó, xây dựng được một nền kinh tế phát huy tiềm lực, thế mạnh về văn hóa và công nghệ của vùng đồng bằng sông Hồng là hết sức quan trọng.
Cùng với các tham luận từ các bộ, ngành, địa phương, Hội thảo cũng nghe những chia sẻ từ các nhà khoa học, đơn vị thành viên và trực thuộc ĐHQGHN. Qua tham luận “Giải pháp tăng cường bảo vệ tài nguyên, môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu vùng đồng bằng sông Hồng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, PGS.TS Trần Quốc Bình - Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN đã đề cập đến các giải pháp chung cũng như các giải pháp cụ thể về bảo vệ tài nguyên, môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, trong đó đặc biệt nhấn mạnh việc phát triển và ứng dụng KH&CN tích hợp với chuyển đổi số, công nghệ số, công nghệ thông minh, đổi mới sáng tạo.
Thông qua Hội thảo, có thêm những luận cứ khoa học và thực tiễn cho việc tổng kết Nghị quyết 54-NQ/TW và Kết luận số 13-KL/TW của Bộ Chính trị, là cơ sở giúp Ban Chỉ đạo tổng kết, đánh giá lại kết quả phát triển của Vùng thời gian qua và củng cố, hoàn thiện các định hướng phát triển vùng Đồng bằng sông Hồng trong thời gian tới, trên cơ sở đó, đề xuất Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết mới về phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng đồng bằng sông Hồng đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045.
Vũ Sinh, Quốc Toản