3 cơ hội
Vietnam Report cho biết, chuyển đổi số vốn được các nước và khu vực đẩy mạnh trong vài năm trở lại đây, đại dịch Covid-19 đã nêu bật và khẳng định tính tất yếu của xu hướng này. Tại Việt Nam, trước khi đại dịch xuất hiện, chuyển đổi số đã diễn ra tại hầu hết các loại hình doanh nghiệp trong nhiều lĩnh vực khác nhau như tài chính, giao thông, du lịch..., mở ra một thị trường khách hàng tiềm năng cho các doanh nghiệp công nghệ. Tuy nhiên, tốc độ triển khai chưa cao (nếu so với các nước trong khu vực và trên thế giới). Đại dịch bùng phát đã khiến nhiều hoạt động kinh tế - xã hội tê liệt, buộc phải dùng đến các nền tảng trực tuyến, các phần mềm hỗ trợ công tác truy vết y tế… Như vậy, Covid-19 đã trở thành một cú hích thúc đẩy quá trình này diễn ra nhanh hơn bao giờ hết. Tỷ lệ doanh nghiệp và chuyên gia đánh giá đây là cơ hội hàng đầu đối với ngành công nghệ tăng vượt trội trong năm 2021 so với năm 2020 (+29,7%), cuối cùng khi đại dịch đã lắng xuống, xu hướng này trở thành tất yếu trong năm 2022. Trong năm nay, định hướng xuyên suốt về chuyển đổi số của Bộ Thông tin và Truyền thông là đưa hoạt động của người dân, doanh nghiệp lên môi trường số thông qua phổ cập sử dụng các nền tảng số Việt Nam, giúp người dân, doanh nghiệp thụ hưởng trực tiếp sự tiện lợi cũng như lợi ích của chuyển đổi số. Theo các doanh nghiệp và chuyên gia tham gia khảo sát của Vietnam Report, đây là một trong 3 động lực chính để phát triển ngành CNTT Việt Nam trong một vài năm tới.
Cùng với đó, tỷ lệ bao phủ tiêm vaccine đạt ở mức cao giúp cho kinh tế Việt Nam từng bước “thích ứng” an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả phòng dịch. Đây được coi là động lực để tái khởi động nền kinh tế nói chung và tăng tốc chuyển đổi số tại các doanh nghiệp CNTT-VT nói riêng.
Ngoài ra tỷ lệ người dùng Internet và các sản phẩm, thiết bị, dịch vụ công nghệ ở mức cao so với thế giới vẫn là một trong những cơ hội thúc đẩy phát triển kinh tế số khi mà dự báo các dịch vụ Mobile data đang trong giai đoạn tăng trưởng đến năm 2025.
6 thách thức
Bên cạnh những cơ hội, quá trình chuyển đổi số trong bối cảnh bình thường tiếp theo tại các doanh nghiệp CNTT-VT Việt Nam cũng đang gặp phải không ít khó khăn. Theo khảo sát của Vietnam Report, top 6 khó khăn, thách thức mà ngành CNTT-VT Việt Nam đang phải đối mặt là: (i) Thủ tục hành chính phức tạp (72,2%); (ii) Thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao (66,7%); (iii) Nghiên cứu và phát triển (R&D) còn nhiều giới hạn (55,6%); (iv) Thị trường tiêu thụ rối loạn do đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu (44,4%); (v) Thiếu chính sách, thể chế, quy định pháp luật hỗ trợ của nhà nước (38,9%); (vi) Hạn chế tiếp cận nguồn vốn đầu tư (16,7%).
Khảo sát chuyên gia và doanh nghiệp công nghệ của Vietnam Report chỉ ra hạn chế trong thủ tục hành chính tại các doanh nghiệp có xu hướng gia tăng trong 3 năm trở lại đây. Tốc độ phát triển nhanh của công nghệ số đã tạo ra các loại hình dịch vụ mới trong công nghệ, các cơ sở hạ tầng kỹ thuật mới trong doanh nghiệp. Lúc này các bộ luật bộc lộ ra những điểm không phù hợp trong công tác thực thi, gây ra những bất cập, khó khăn cho các doanh nghiệp.
Chuyển đổi số được coi là động lực của đổi mới sáng tạo, thế nhưng, hoạt động R&D tại Việt Nam còn bị giới hạn và doanh nghiệp còn gặp khá nhiều khó khăn trong hoạt động tiếp cận vốn đầu tư. Thực tế, tỷ lệ chi cho khoa học và công nghệ tại Việt Nam (cả khu vực nhà nước và tư nhân) cũng chỉ khoảng 0,44% GDP, đứng sau Singapore (2,22%), Malaysia (1,44%) và Thái Lan (0,78%)... Kết quả khảo sát của Vietnam Report cho thấy sự cải thiện trong việc tiếp cận vốn đầu tư khi tỷ lệ doanh nghiệp coi đây là khó khăn hàng đầu đã giảm đáng kể từ mức 33,3% vào năm 2020 xuống 23,5% vào năm 2021 và chỉ còn 16,7% vào năm 2022. Tương tự, những giới hạn trong công tác R&D cũng được tháo gỡ dần khi từ vị trí số 1 trong Top 3 khó khăn lớn nhất giai đoạn 2020-2021 xuống vị trí thứ 3 trong năm 2022. Điều này cho thấy phần nào hiệu quả của những nỗ lực và quyết tâm của Chính phủ trong công tác hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ thúc đẩy “Chương trình chuyển đổi số quốc gia”.
Một điểm đáng lưu ý từ kết quả khảo sát của Vietnam Report là tác động tiêu cực của đại dịch lên hoạt động sản xuất kinh doanh ngành công nghệ đang có chiều hướng tăng trở lại. Bằng chứng là việc theo đuổi chính sách Zero-Covid của Trung Quốc trong bối cảnh các biến chủng mới có tốc độ lây lan nhanh hơn và nguy hiểm hơn đã khiến cho tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu ngày một nghiêm trọng hơn. Trong khi đó, Trung Quốc là công xưởng hàng đầu thế giới về gia công phần mềm và sản xuất linh kiện điện tử. Quốc gia hơn 1,4 tỷ dân này cũng là một thị trường tiêu thụ hấp dẫn đối với bất cứ doanh nghiệp công nghệ nào. Do vậy, tỷ lệ doanh nghiệp và chuyên gia công nghệ lo ngại về những thách thức do đứt gãy chuỗi cung ứng, thị trường tiêu thụ rối loạn đã tăng đến 44,4% trong năm 2022, mặc dù đã giảm xuống 35,3% của năm 2021 từ mức 55,6% trong năm 2020.
Ưu tiên trong chiến lược
Khảo sát của Vietnam Report với các doanh nghiệp và chuyên gia công nghệ trong tháng 6/2022 chỉ ra Top 5 chiến lược ưu tiên trong chuyển đổi số của các doanh nghiệp công nghệ là: (i) Tăng cường đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao (88,3%); (ii) Nâng cao năng lực cạnh tranh so với những đối thủ công nghệ khác (88,3%); (iii) Tăng cường hoạt động R&D (77,8%); (iv) Nâng cao uy tín, hình ảnh của doanh nghiệp trên truyền thông (55,6%) và (v) Cải thiện chất lượng dịch vụ chăm sóc khách hàng (61,1%).
Tăng cường đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao là nhiệm vụ sống còn của mọi doanh nghiệp CNTT-VT với tỷ lệ doanh nghiệp và chuyên gia coi đây là chiến lược quan trọng nhất phải tập trung đẩy mạnh luôn ở mức cao nhất trong 3 năm qua. Thực trạng mất cân đối lớn giữa nguồn cung cầu về nhân lực đang là một trong những thách thức lớn đối với các doanh nghiệp công nghệ, trong đó tỷ lệ mất cân đối này còn cao hơn tại các doanh nghiệp nằm trong các lĩnh vực mới nổi như dữ liệu lớn, điện toán đám mây, internet vạn vật do có sự đòi hỏi nhân sự chất lượng cao. Tại Việt Nam, hiện chỉ có khoảng 30% số lượng sinh viên ngành CNTT đáp ứng được những kỹ năng và yêu cầu của các doanh nghiệp. Trong khi đó, với xu hướng dịch chuyển sang làm việc từ xa, kéo theo đó là những chiến lược thu hút nhân tài tại các tập đoàn công nghệ nước ngoài, đây trở thành điểm dừng chân với những nhân sự có trình độ cao. Điều này làm cho vấn đề thiếu nhân sự chất lượng cao tại các doanh nghiệp công nghệ trở nên trầm trọng. Các doanh nghiệp hiện nay không chỉ thiếu về số lượng mà còn là chất lượng của nhân lực. Phần lớn kiến thức mà sinh viên được tiếp xúc đều dừng ở lại mức cơ bản, thiếu chiều sâu và sự chuyên biệt cụ thể. Sự hợp tác giữa doanh nghiệp và các đơn vị đào tạo là hướng đi cần thiết để lấp đầy số lượng nhân sự đang thiếu, đặc biệt là nhân sự chất lượng cao. Việc này sẽ giúp cho nhân viên được đào tạo đúng chuyên môn, mặt khác sẽ được đảm bảo đầu ra khi đã đáp ứng đầy đủ yêu cầu từ doanh nghiệp.
Khi những rào cản đối với công tác R&D dần được tháo gỡ thì không khó hiểu khi tỷ lệ doanh nghiệp tăng cường hoạt động R&D đã gia tăng đáng kể từ mức 57,9% trong năm 2020 lên 77,8% trong năm 2022. Điều này cho thấy những tác động tích cực đến từ chiến lược “Make in Vietnam” được triển khai từ năm 2020, mong muốn đưa Việt Nam trở thành quốc gia tự sáng tạo, thiết kế và sản xuất ra các sản phẩm công nghệ.
Điểm nổi bật trong chiến lược của phần lớn doanh nghiệp CNTT-VT năm nay chính là sự nhìn nhận nghiêm túc hơn đối với công tác nâng cao uy tín, hình ảnh doanh nghiệp trên truyền thông. Hơn 56% số doanh nghiệp và chuyên gia tham gia khảo sát của Vietnam Report nhận định đây là điều mà ngành CNTT-VT cần chú trọng ưu tiên trong năm 2022, gấp hơn 2 lần so với mức 26,3% trong năm 2020. Theo nhận định của Vietnam Report, uy tín là một trong những tài sản vô hình quý giá của mỗi doanh nghiệp, có ảnh hưởng rất lớn đến hình ảnh của doanh nghiệp trong công chúng cũng như quyết định của nhà đầu tư và các bên liên quan. Do vậy, nâng cao uy tín doanh nghiệp được coi là một trong những nhiệm vụ hàng đầu gắn liền với lợi ích kinh tế của chính các doanh nghiệp, nhất là trong bối cảnh cuộc chạy đua trên hành trình chuyển đổi số ngày một khốc liệt và gay gắt.
Vũ Hưng (theo Vietnam Report)