Mở đầu
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng Cộng sản Việt Nam là sự kiện chính trị đặc biệt quan trọng, có ý nghĩa chiến lược đối với sự phát triển đất nước trong giai đoạn mới. Đây là dịp để toàn Đảng nhìn lại, tổng kết thành tựu và hạn chế trong nhiệm kỳ qua, đồng thời đề ra những quyết sách lớn định hướng tương lai về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và quốc phòng - an ninh. Với vai trò là diễn đàn lãnh đạo cao nhất của Đảng, Đại hội XIV không chỉ định hình định hướng phát triển quốc gia, mà còn củng cố niềm tin và sự đồng thuận xã hội. Trong bối cảnh đó, việc bảo vệ thành công Đại hội là nhiệm vụ chính trị có ý nghĩa sống còn.
Tuy nhiên, đi liền với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin và mạng xã hội, các nguy cơ từ thông tin xấu độc ngày càng hiện hữu và phức tạp. Các thế lực thù địch, phản động và các phần tử cơ hội chính trị đã, đang và sẽ lợi dụng không gian mạng để lan truyền thông tin sai lệch, xuyên tạc các vấn đề nhạy cảm như công tác nhân sự, chủ trương, chính sách, đời tư lãnh đạo, gây hoang mang dư luận, chia rẽ nội bộ, làm suy giảm uy tín của Đảng và ảnh hưởng tiêu cực đến không khí chính trị trước, trong và sau Đại hội. Những hoạt động này không chỉ phá hoại tư tưởng chính trị, mà còn đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia, trật tự xã hội và sự thành công của Đại hội.
Những biểu hiện của thông tin xấu độc trong giai đoạn chuẩn bị và tổ chức Đại hội thường mang tính chất xuyên tạc có chủ đích. Các nội dung này có thể được thể hiện dưới dạng bài viết, hình ảnh, video bị cắt ghép, thêu dệt thông tin hoặc tin đồn về nhân sự cấp cao, bóp méo nội dung văn kiện, bôi nhọ cá nhân lãnh đạo hoặc thổi phồng các sự kiện kinh tế - xã hội theo hướng tiêu cực. Đặc biệt, công tác tổ chức nhân sự luôn là mục tiêu tấn công phổ biến, với những luận điệu về phe nhóm, thiếu minh bạch hoặc mất dân chủ. Những thông tin này thường lan truyền nhanh chóng trên các nền tảng như Facebook, YouTube, diễn đàn trực tuyến, tạo nên hiệu ứng lan tỏa tiêu cực, kích động tâm lý hoài nghi trong xã hội và nội bộ Đảng.
Đại hội XIII của Đảng là sự kiện chính trị trọng đại nhất của Đảng và của dân tộc ta trong năm 2021 (nguồn: Báo Chính phủ).
Thực tiễn tại các kỳ Đại hội trước, nhất là Đại hội XIII, cho thấy đã xuất hiện nhiều chiến dịch tung tin giả, xuyên tạc có hệ thống, nhắm vào các thời điểm then chốt để tác động đến tâm lý công chúng và gây bất ổn dư luận. Các thông tin giả về bổ nhiệm nhân sự, xuyên tạc về cải cách kinh tế hoặc chống tham nhũng, cùng với những nội dung công kích cá nhân lãnh đạo đã tạo ra không ít khó khăn cho công tác tổ chức và làm giảm niềm tin của một bộ phận quần chúng vào tính minh bạch của Đảng. Điều này cho thấy việc nhận diện và xử lý thông tin xấu độc không chỉ là yêu cầu nghiệp vụ nhất thời, mà đã trở thành một nhiệm vụ chiến lược trong bảo vệ nền tảng tư tưởng và ổn định chính trị quốc gia.
Để ứng phó hiệu quả với thách thức này, cần có sự tham chiếu đầy đủ đến các cơ sở pháp lý như Luật An ninh mạng (2018), Nghị định số 72/2013/NĐ-CP, Nghị định 15/2020/NĐ-CP, Thông tư số 23/2018/TT-BTTTT, cũng như các văn bản định hướng của Đảng như Nghị quyết số 35-NQ/TW và Nghị quyết số 36-CT/TW. Những văn bản này đã xác định rõ vai trò của việc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đồng thời đề ra các biện pháp cụ thể trong quản lý, xử lý, phản bác và định hướng thông tin trên không gian mạng.
Từ những cơ sở lý luận và thực tiễn nêu trên, có thể khẳng định rằng: việc xử lý thông tin xấu độc là yêu cầu cấp thiết để bảo vệ Đại hội XIV của Đảng. Nhiệm vụ này đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ, kịp thời và hiệu quả của toàn bộ hệ thống chính trị, trong đó đặc biệt cần nhấn mạnh đến năng lực nhận diện, phân tích và phản ứng nhanh trước các hình thức tấn công thông tin trên không gian mạng. Đồng thời, cần huy động sự tham gia của toàn xã hội vào việc lan tỏa thông tin chính thống, xây dựng môi trường truyền thông lành mạnh, tạo nền tảng ổn định cho sự thành công của Đại hội và sự phát triển bền vững của đất nước.
Thực trạng xử lý thông tin xấu độc trước Đại hội XIV của Đảng
Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra sâu rộng, không gian mạng trở thành môi trường trọng yếu để truyền tải và tiếp nhận thông tin. Tuy nhiên, cùng với những tiện ích tích cực, không gian mạng cũng đang bị lợi dụng như một công cụ để phát tán thông tin xấu độc, sai lệch và xuyên tạc, đặc biệt vào các thời điểm chính trị quan trọng như Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng. Thực tiễn thời gian qua cho thấy, các thế lực thù địch đã sử dụng mạng xã hội như Facebook, YouTube, Twitter… để lan truyền các nội dung xuyên tạc về công tác nhân sự, các chủ trương, chính sách lớn, thậm chí công kích, bôi nhọ lãnh đạo Đảng và Nhà nước. Những hành vi này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín chính trị của Đảng, mà còn làm suy giảm niềm tin xã hội, kích động sự bất ổn và chia rẽ nội bộ.
Điển hình trong kỳ Đại hội XIII, thông tin giả mạo liên quan đến bổ nhiệm nhân sự cấp cao đã lan truyền mạnh mẽ trên mạng xã hội, đi kèm là các bài viết xuyên tạc, cắt ghép phát ngôn lãnh đạo với dụng ý gây hoang mang, tạo hoài nghi về tính minh bạch trong công tác tổ chức cán bộ. Những nội dung này tuy không có cơ sở, nhưng do lan tỏa nhanh, được truyền bá bởi nhiều tài khoản ẩn danh hoặc các hội nhóm kín, đã tác động tiêu cực đến nhận thức và tâm lý của một bộ phận công chúng, bao gồm cả đại biểu dự Đại hội.
Theo báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông năm 2020, chỉ riêng trong thời gian diễn ra Đại hội XIII, đã có trên 1.000 tài khoản và bài viết vi phạm bị xử lý vì phát tán thông tin sai sự thật. Bộ Công an cũng ghi nhận hơn 10.000 bài viết, video và tài khoản lan truyền thông tin xuyên tạc liên quan đến nhân sự và chính sách của Đảng. Những thông tin sai lệch này không chỉ ảnh hưởng đến uy tín lãnh đạo, mà còn tác động tiêu cực đến không khí dân chủ, sự đồng thuận trong Đảng, cũng như làm gia tăng tâm lý lo ngại trong xã hội về định hướng phát triển đất nước.
Trước thực trạng này, các cơ quan chức năng đã triển khai nhiều biện pháp nhằm kiểm soát, xử lý thông tin xấu độc. Về mặt pháp lý, Luật An ninh mạng (2018) là văn bản nền tảng, quy định cụ thể về các hành vi bị cấm như phát tán thông tin sai sự thật, xuyên tạc, kích động bạo lực, gây rối trật tự công cộng, phá hoại khối đại đoàn kết dân tộc. Ngoài ra, Nghị định số 72/2013/NĐ-CP về quản lý, cung cấp và sử dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng; Nghị định số 15/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thông tin và truyền thông; Thông tư số 23/2018/TT-BTTTT đã giúp hoàn thiện hành lang pháp lý trong xử lý thông tin sai lệch trên không gian mạng. Nhờ áp dụng đồng bộ các công cụ pháp lý này, nhiều tài khoản, bài viết sai phạm đã được phát hiện và xử lý kịp thời. Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ) thống kê có hơn 3.000 bài viết và tài khoản sai phạm trên Facebook, Zalo, Twitter đã bị gỡ bỏ trong thời gian diễn ra Đại hội XIII.
Tuy nhiên, công tác xử lý vẫn gặp không ít khó khăn. Thứ nhất, tốc độ lan truyền của thông tin xấu độc trên mạng xã hội là rất nhanh, vượt quá khả năng kiểm soát tức thời của cơ quan chức năng. Thứ hai, việc sử dụng tài khoản ẩn danh, địa chỉ IP nước ngoài hoặc hoạt động trong các nhóm kín khiến việc xác minh, truy vết và xử lý vi phạm gặp nhiều trở ngại. Thứ ba, nhận thức của một bộ phận người dân còn hạn chế; họ dễ bị tác động, thiếu kỹ năng phân biệt thông tin thật - giả, dẫn đến vô tình chia sẻ, lan truyền thông tin sai lệch mà không kiểm chứng nguồn tin. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, giáo dục truyền thông phản biện vẫn chưa đồng bộ, thiếu chiều sâu và chưa khai thác hiệu quả vai trò của các tổ chức đoàn thể trong định hướng dư luận.
Từ những tồn tại trên, có thể thấy rằng việc xử lý thông tin xấu độc vẫn còn mang tính bị động, nặng về “gỡ - chặn - xóa” hơn là phòng ngừa và chủ động dẫn dắt thông tin. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách cần có sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các cơ quan nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, các nền tảng công nghệ và cộng đồng người dùng mạng. Bên cạnh đó, cần thúc đẩy ứng dụng mạnh mẽ công nghệ hiện đại như trí tuệ nhân tạo (AI), phân tích dữ liệu lớn (Big data) để tự động hóa việc phát hiện, cảnh báo và xử lý thông tin sai lệch một cách nhanh chóng và chính xác. Đồng thời, chú trọng xây dựng năng lực truyền thông phản biện, nâng cao kỹ năng truyền thông số cho người dân, nhằm tạo ra một “lá chắn xã hội” vững chắc chống lại thông tin xấu độc - đặc biệt trong thời điểm tổ chức Đại hội XIV của Đảng.
Giải pháp phòng, chống và xử lý thông tin xấu độc trước Đại hội XIV của Đảng
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng Cộng sản Việt Nam không chỉ là diễn đàn chính trị cao nhất của toàn Đảng mà còn là thời điểm nhạy cảm, dễ bị lợi dụng để phát tán thông tin sai lệch, xuyên tạc nhằm phá hoại sự đồng thuận xã hội và làm suy giảm uy tín chính trị của Đảng. Trước tình trạng đó, việc xây dựng và thực thi hệ thống giải pháp tổng thể, đa tầng là điều kiện tiên quyết để ngăn chặn, đẩy lùi nguy cơ từ thông tin xấu độc trên không gian mạng. Các nhóm giải pháp dưới đây không chỉ mang tính phòng ngừa mà còn chú trọng vào năng lực xử lý chủ động và hiệu quả.
Thứ nhất, tăng cường giám sát, kiểm soát và ứng dụng công nghệ trong quản lý thông tin mạng. Trước làn sóng thông tin sai lệch lan nhanh trên các nền tảng số, việc đầu tư các công cụ công nghệ hiện đại là yêu cầu cấp thiết. Trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ phân tích dữ liệu lớn (Big data) cần được triển khai ở cấp độ quốc gia để giám sát liên tục, tự động nhận diện và cảnh báo các nội dung mang tính xuyên tạc, bóp méo thông tin về công tác nhân sự, chính sách và các quyết định quan trọng của Đảng. Theo Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ), chỉ trong năm 2023, hệ thống kỹ thuật đã phát hiện hơn 45.000 lượt thông tin xấu độc liên quan đến chính trị, trong đó khoảng 12.000 bài viết chứa nội dung xuyên tạc công tác cán bộ cấp cao.
Đồng thời, cần xây dựng các phần mềm giám sát mạng độc lập, do Việt Nam làm chủ công nghệ, có khả năng phân tích ngôn ngữ tự nhiên tiếng Việt để phát hiện sớm và xử lý kịp thời các thông tin có dấu hiệu vi phạm. Các cơ quan như Cục An toàn thông tin, Cục Phát thanh - Truyền hình và Thông tin điện tử nên thiết lập trung tâm xử lý dữ liệu thông tin xấu độc 24/7. Việc phối hợp với các nền tảng lớn như Facebook, YouTube, TikTok, Google phải được luật hóa và có chế tài ràng buộc, thay vì chỉ mang tính kêu gọi thiện chí.
Thứ hai, đẩy mạnh liên kết giữa cơ quan nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội. Công tác đấu tranh phản bác thông tin sai lệch sẽ thiếu hiệu quả nếu chỉ giới hạn trong phạm vi các cơ quan nhà nước. Việc huy động vai trò của các tổ chức chính trị - xã hội như Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức tôn giáo, hội nghề nghiệp là yếu tố then chốt. Các đơn vị này cần xây dựng chương trình hành động cụ thể, lồng ghép nội dung phòng chống tin giả, thông tin xấu độc vào các chiến dịch truyền thông đại chúng, tọa đàm, sinh hoạt chi bộ, đặc biệt là tại các khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa - nơi người dân có ít cơ hội tiếp cận thông tin chính thống.
Ngoài ra, việc tổ chức các diễn đàn trực tuyến “hỏi - đáp với chuyên gia”, phản bác kịp thời các thông tin sai lệch cũng sẽ giúp tạo niềm tin từ cơ sở. Trong năm 2022, Hội Phụ nữ đã triển khai hơn 300 buổi sinh hoạt chuyên đề “Nhận diện thông tin giả trên mạng” thu hút gần 60.000 lượt người tham dự. Kết quả này cần được nhân rộng và đa dạng hóa phương thức triển khai.
Thứ ba, hoàn thiện pháp luật và siết chặt xử lý vi phạm xuyên biên giới. Việc ban hành khung pháp lý mạnh, cụ thể và có tính răn đe là điều kiện tiên quyết để tạo cơ sở cho các hành động thực thi. Luật An ninh mạng 2018 cần được bổ sung hướng dẫn thực hiện chi tiết hơn, đặc biệt về thẩm quyền xử lý các tài khoản vi phạm có máy chủ đặt ở nước ngoài. Đồng thời, cần sửa đổi, bổ sung các điều khoản của Nghị định 72/2013/NĐ-CP và Nghị định số 15/2020/NĐ-CP để đáp ứng yêu cầu kiểm soát không gian mạng trong tình hình mới.
Từ năm 2020 đến 2023, Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ) đã xử lý trên 11.000 bài viết và tài khoản có nội dung sai lệch về chính trị, trong đó có gần 1.200 tài khoản nước ngoài. Tuy nhiên, một số nền tảng như Facebook và YouTube vẫn chậm trễ trong việc phản hồi yêu cầu gỡ bỏ, do thiếu cơ chế ràng buộc quốc tế. Việt Nam cần thúc đẩy ký kết các thỏa thuận song phương về hợp tác xử lý thông tin sai lệch với các tập đoàn công nghệ toàn cầu, đồng thời đưa ra điều kiện pháp lý bắt buộc các nền tảng quốc tế phải đặt văn phòng đại diện và lưu trữ dữ liệu người dùng trong nước.
Thứ tư, nâng cao trình độ truyền thông phản biện và nhận thức cộng đồng. Song song với các biện pháp kỹ thuật và pháp lý, công tác giáo dục truyền thông có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc xây dựng “kháng thể thông tin” cho người dân. Các chương trình đào tạo kỹ năng số, phân tích truyền thông, nhận diện tin giả cần được đưa vào nhà trường từ bậc trung học cơ sở trở lên và tổ chức định kỳ tại các trung tâm học tập cộng đồng. Năm 2023, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đã phối hợp cùng Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ) triển khai khóa học "Kỹ năng làm chủ không gian mạng" cho hơn 30.000 sinh viên ở 10 tỉnh, thành phố.
Bên cạnh đó, các chiến dịch tuyên truyền phải đa dạng hóa hình thức thể hiện - sử dụng infographic, video ngắn, podcast, các nền tảng như TikTok, YouTube Shorts để tiếp cận giới trẻ hiệu quả. Việc khuyến khích các KOLs, Influencers lan tỏa thông tin chính xác, tích cực cũng là một phần trong chiến lược truyền thông hiện đại chống lại thông tin xấu độc.
Thứ năm, mở rộng “vùng phủ” thông tin chính thống và tích cực. Thay vì chỉ tập trung vào việc chặn, gỡ thông tin sai lệch, cần chủ động gia tăng lượng nội dung chính thống, chất lượng cao trên các nền tảng truyền thông xã hội - gọi là chiến lược “phủ xanh thông tin”. Các cơ quan báo chí như VTV, VOV, Thông tấn xã Việt Nam, Báo Nhân dân... cần thiết lập các chuyên trang, video chuỗi giải thích các chính sách Đại hội XIV một cách dễ hiểu, ngắn gọn, đồ họa hấp dẫn và tối ưu hóa thuật toán SEO để tiếp cận người dùng mạng hiệu quả.
Đặc biệt, nên tổ chức các chiến dịch toàn dân chia sẻ tin đúng, thí điểm mô hình “Tình nguyện viên truyền thông chính thống” tại các trường đại học, khu dân cư, kết hợp với phát động các cuộc thi sáng tạo nội dung về bảo vệ thông tin chính xác. Trong chiến dịch truyền thông phục vụ Đại hội XIII, các nội dung từ báo chí chính thống có hơn 250 triệu lượt tiếp cận và tương tác qua mạng xã hội, giảm 42% mức độ lan truyền thông tin xuyên tạc so với kỳ Đại hội XII - cho thấy hiệu quả của chiến lược “chủ động thông tin”.
Thay lời kết
Công tác xử lý thông tin xấu độc và bảo vệ Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng Cộng sản Việt Nam là nhiệm vụ chính trị đặc biệt quan trọng, gắn liền với yêu cầu giữ vững ổn định chính trị, bảo vệ uy tín của Đảng và đảm bảo thành công cho sự kiện có tầm ảnh hưởng sâu rộng đối với sự phát triển của đất nước. Trong bối cảnh mạng xã hội và công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ, hoạt động phát tán thông tin sai lệch, xuyên tạc ngày càng tinh vi, có thể gây tác động tiêu cực đến niềm tin của nhân dân và làm suy giảm vai trò lãnh đạo của Đảng. Do vậy, việc triển khai các giải pháp toàn diện, đồng bộ và hiệu quả nhằm chủ động phòng ngừa, phát hiện, xử lý thông tin xấu độc là yêu cầu cấp thiết trong giai đoạn hiện nay.
Các nhóm giải pháp trọng tâm bao gồm: tăng cường giám sát, kiểm soát và ứng dụng công nghệ hiện đại trong quản lý không gian mạng; đẩy mạnh sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước và tổ chức chính trị - xã hội; hoàn thiện hành lang pháp lý và nâng cao hiệu quả xử lý các hành vi vi phạm; đồng thời tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức cộng đồng và phát huy vai trò chủ động của người dân trong đấu tranh, phản bác thông tin sai lệch. Một nội dung không thể thiếu là chủ động “phủ xanh” thông tin chính thống, tạo sự lan tỏa của những nội dung tích cực, đúng đắn, góp phần thiết lập môi trường thông tin lành mạnh, ổn định.
Để các giải pháp trên phát huy hiệu quả thực chất, cần sự vào cuộc tích cực, đồng bộ và quyết liệt của toàn hệ thống chính trị, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương và các tổ chức đoàn thể, xã hội. Đồng thời, phải bảo đảm đầy đủ nguồn lực về con người, công nghệ và công cụ pháp lý để bảo vệ hiệu quả không gian mạng trước các nguy cơ xuyên tạc, phá hoại.
Xử lý hiệu quả thông tin xấu độc không chỉ góp phần bảo vệ thành công Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng mà còn khẳng định bản lĩnh chính trị, năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng trong điều kiện mới; qua đó củng cố vững chắc niềm tin của nhân dân, giữ vững ổn định chính trị - xã hội và tạo tiền đề cho sự phát triển bền vững của đất nước trong giai đoạn tới.
Công Thường
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Thông tin và Truyền thông (2018), Thông tư số 23/2018/TT-BTTTT về việc hướng dẫn quản lý thông tin trên mạng xã hội và các nền tảng truyền thông điện tử.
2. Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (2018), Nghị quyết số 35-NQ/TW về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới.
3. Bộ Thông tin và Truyền thông (2020), Báo cáo về công tác xử lý thông tin sai lệch trong không gian mạng trong giai đoạn 2019-2020.
4. Bộ Công an (2020), Báo cáo về xử lý các tài khoản vi phạm thông tin sai lệch trong các giai đoạn Đại hội XIII của Đảng.
5. Bộ Công an và Bộ Thông tin và Truyền thông (2020), Phối hợp xử lý thông tin sai lệch về nhân sự Đại hội XIII của Đảng.
6. Chính phủ (2013), Nghị định số 72/2013/NĐ-CP về quản lý, cung cấp và sử dụng dịch vụ internet và thông tin trên mạng.
7. Chính phủ (2020), Nghị định số 15/2020/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông, tần số vô tuyến điện và công nghệ thông tin.
8. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh (2020), Hướng dẫn công tác tuyên truyền, giáo dục về nhận diện thông tin sai lệch trong cộng đồng.
9. Nghị quyết 36-CT/TW (2019), Chỉ thị về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, tăng cường công tác tuyên truyền đấu tranh chống lại các quan điểm sai lệch, thù địch trên không gian mạng.
10. Quốc hội (2018), Luật An ninh mạng.