Gãi là một nghịch lý sinh học. Nó mang lại cảm giác cực kỳ dễ chịu, khiến chúng ta nghĩ rằng hành vi này có tác dụng. Tuy nhiên, việc gãi vết đốt của muỗi hay phát ban thường làm tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn, thậm chí có thể gây tổn thương da và làm tăng nguy cơ nhiễm trùng. Để hiểu rõ hơn về lợi ích và tác hại của việc gãi, các nhà khoa học đã tiến hành một thí nghiệm trên chuột bằng cách gây ra các triệu chứng giống bệnh chàm trên tai chúng. Một nhóm chuột được phép gãi thoải mái, trong khi nhóm thứ hai bị chỉnh sửa gen để mất khả năng cảm nhận ngứa và nhóm thứ ba được đeo vòng cổ ngăn chặn hành vi gãi (tương tự như vòng chống liếm ở chó, mèo).
Gãi không phải là cách tốt nhất để giảm tình trạng ngứa (nguồn: internet).
Kết quả không có gì đáng ngạc nhiên khi những con chuột có thể gãi có tình trạng viêm nhiễm da nặng hơn hai nhóm còn lại. Nhưng quan trọng hơn, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra cơ chế sinh học đằng sau hiện tượng này. Khi chuột gãi, các tế bào thần kinh cảm nhận đau giải phóng một chuỗi axit amin gọi là “substance P” hay “chất P”. Chất này kích hoạt tế bào mast - một loại tế bào miễn dịch có mặt khắp cơ thể. Khi được kích hoạt, tế bào mast thu hút bạch cầu trung tính - một loại tế bào bạch cầu tham gia vào phản ứng miễn dịch, gây viêm và làm cho vùng da bị ngứa trở nên tồi tệ hơn.
GS Daniel Kaplan - tác giả chính của nghiên cứu giải thích, trong viêm da tiếp xúc, tế bào mast bị kích hoạt trực tiếp bởi các chất gây dị ứng, tạo ra viêm nhẹ và ngứa. Khi gãi, việc giải phóng chất P kích hoạt tế bào mast theo một con đường thứ hai, khiến chúng hoạt động mạnh hơn và làm tăng mức độ viêm nhiễm trên da. Bên cạnh đó, các nhà nghiên cứu cũng đặt thêm câu hỏi rằng liệu việc kích hoạt tế bào mast có thể mang lại tác dụng tích cực trong chống nhiễm trùng hay không. Kết quả cho thấy, gãi thực sự giúp giảm số lượng vi khuẩn Staphylococcus aureus trên da - đây là vi khuẩn phổ biến nhất gây nhiễm trùng da, bao gồm cả nhiễm trùng tụ cầu khuẩn. Tuy nhiên, theo nhóm nghiên cứu, lợi ích này không đủ lớn để bù đắp cho những tổn thương gây ra khi gãi.
GS Daniel Kaplan nhận định, dù gãi có thể giúp tiêu diệt vi khuẩn trong một số trường hợp, nhưng nếu tình trạng ngứa kéo dài, tác hại của việc gãi sẽ lớn hơn nhiều so với lợi ích. Phát hiện này đang mở ra hướng nghiên cứu mới về cách kiểm soát tế bào mast nhằm phát triển các phương pháp điều trị cho các bệnh da liễu viêm nhiễm như bệnh hồng ban.
TXB (theo University of Pittsburgh)