Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng phát biểu tại Lễ trao Giải.
Bình đẳng - Toàn cầu - Bền vững - Tiên phong
Phát biểu tại buổi Lễ, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng bày tỏ sự trân trọng với tầm nhìn ra thế giới, tình yêu nước và trách nhiệm xã hội của những nhà sáng lập đã khởi xướng Giải thưởng VinFuture. Chủ tịch nước khẳng định, thành công của Giải thưởng là kết quả xứng đáng cho những nỗ lực nghiêm túc và tâm huyết của nhà sáng lập. Chủ tịch nước tin tưởng rằng, mỗi công trình được xướng tên ở Lễ trao Giải sẽ là niềm kỳ vọng lớn lao cho cuộc sống tốt đẹp của hành tinh.
Chủ tịch nước cho biết, thế giới đang thay đổi nhanh chóng với nhiều nguy cơ và thách thức, đòi hỏi con người phải vượt qua giới hạn, rào cản để hợp tác với tầm nhìn rộng mở, tìm kiếm các giải pháp mang tính toàn cầu cho một hành trình phát triển mới, bền vững và nhân văn. Sứ mệnh này được đặt lên vai của các nhà khoa học với sức mạnh tri thức và tình yêu nhân loại, nắm giữ chìa khóa để khai mở các bài toán đang đặt ra trên con đường phát triển của mỗi quốc gia.
Giải thưởng VinFuture năm nay, với cách tiếp cận “chung sức toàn cầu” nhằm cổ vũ, tôn vinh những nhà khoa học có công trình nghiên cứu xuất sắc, công nghệ đột phá, mang tính ứng dụng cao, hướng đến cuộc sống tốt đẹp hơn cho nhiều người, đã thực sự tạo ra sự kết nối rộng lớn với cộng đồng khoa học thế giới. Từ lần trao giải đầu tiên đến nay, với sứ mệnh “Khoa học phụng sự nhân loại” theo đuổi 4 giá trị cốt lõi là: Bình đẳng - Toàn cầu - Bền vững - Tiên phong, Giải thưởng đã phát triển liên tục về chất lượng, số lượng và sự đa dạng, cho thấy sức hấp dẫn, ảnh hưởng, uy tín quốc tế ngày càng tăng.
Giải thưởng Chính - Thúc đẩy chuyển đổi năng lượng
Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng trao Giải thưởng Chính cho 4 nhà khoa học: (từ trái sang) GS Martin Andrew Green (Úc), GS Stanley Whittingham (Mỹ), GS Rachid Yazami (Ma-rốc), GS Akira Yoshino (Nhật Bản).
Giải thưởng Chính VinFuture 2023 đã vinh danh nghiên cứu đột phá kiến tạo nền tảng bền vững cho năng lượng xanh thông qua việc sản xuất bằng pin mặt trời và lưu trữ bằng pin lithium-ion. Đây là các công trình đột phá chung sức tạo nên cuộc cách mạng về năng lượng xanh bền vững cho thế giới hiện tại. Sử dụng công nghệ bộ phát thụ động và tiếp điểm phía sau (pin mặt trời PERC), GS Martin Andrew Green cùng nhóm nghiên cứu đã phát triển và thúc đẩy hiệu suất chuyển đổi năng lượng từ 15 lên 25%, đặc biệt, đạt được hiệu quả ở cả những khu vực có điều kiện ánh sáng hạn chế. Kể từ khi được sản xuất đại trà vào năm 2012, pin mặt trời PERC đã chiếm tới 60% thị phần thị trường pin mặt trời trên toàn thế giới.
Trong khi đó, việc lưu trữ bằng pin lithium-ion đã mở rộng phạm vi sử dụng năng lượng đến mọi khu vực địa lý ở mọi thời điểm, giúp người dân thuộc tất cả tầng lớp xã hội đều có thể tiếp cận năng lượng xanh và bền vững. Pin lithium-ion chính là thành phần nền tảng cung cấp năng lượng cho hơn 15 tỷ thiết bị di động và 26 triệu xe điện trên toàn cầu. Công trình do các nhà khoa học xuất sắc: GS Stanley Whittingham, GS Rachid Yazami, GS Akira Yoshino và GS John Goodenough (đã mất) nghiên cứu và phát triển.
Phát biểu sau khi nhận Giải, GS Rachid Yazami cho biết, công nghệ pin lithium-ion đã được sử dụng phổ biến vào năm ngoái và sẽ ngày càng tăng lên qua các năm. Tương lai của công nghệ này đóng vai trò quan trọng trong phát triển xe chạy điện. Ông hy vọng lần sau tới Việt Nam sẽ thấy thêm nhiều xe điện và không khí ngày càng trong lành hơn.
Giải Đặc biệt dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới - Tiên phong khám phá vai trò của các peptide giống glucagon
Các nhà khoa học nhận giải Đặc biệt dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới: GS Daniel Joshua Drucker (Canada, bên trái), GS Joel Francis Habener (Mỹ), GS Jens Juul Holst (Đan Mạch, bên phải) và PGS Svetlana Mojsov (Mỹ, đứng giữa).
Giải Đặc biệt VinFuture 2023 dành cho Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới đã được trao cho GS Daniel Joshua Drucker (Canada), GS Joel Francis Habener (Mỹ, vì lý do sức khỏe không thể tham dự Lễ trao Giải), GS Jens Juul Holst (Đan Mạch) và PGS Svetlana Mojsov (Mỹ) với công trình tiên phong khám phá vai trò của các peptide giống glucagon 1 (GLP-1), đặt nền tảng cho các phương pháp điều trị hiệu quả bệnh tiểu đường, béo phì và thúc đẩy các liệu pháp điều trị mới đối với một số bệnh thoái hóa thần kinh.
Công trình đặt nền móng và mở ra hy vọng mới trong điều trị cho hơn 400 triệu người mắc bệnh tiểu đường tuýp II, hơn 1 tỷ người mắc bệnh béo phì và hơn 3 triệu người mắc hội chứng ruột ngắn. Bên cạnh đó, việc khám phá cơ chế hoạt động của các peptide đã thúc đẩy nghiên cứu và phát triển các phương pháp điều trị mới cho bệnh tim mạch, thoái hóa thần kinh như Alzheimer, Parkinson…
Giải Đặc biệt dành cho Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển - Tiên phong tạo ra các giống lúa kháng nhiều loại sâu bệnh
Giải Đặc biệt dành cho Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển năm 2023 đã vinh danh GS Gurdev Singh Khush (người Mỹ gốc Ấn Độ, người thứ hai, từ trái qua) và GS Võ Tòng Xuân (Việt Nam, người thứ ba, từ trái qua) vì những đóng góp quan trọng trong việc nghiên cứu và phổ biến các giống lúa kháng bệnh, góp phần đảm bảo an ninh lương thực.
GS. Gurdev Singh Khush là người tiên phong trong việc tạo ra các giống lúa với khả năng kháng nhiều loại sâu bệnh, thời gian sinh trưởng ngắn và cho năng suất cao như IR36, IR64... Trong đó, IR64 và các thế hệ con cháu đã được trồng rộng rãi tại nhiều quốc gia như Philippines, Indonesia, Bangladesh, Ấn Độ… còn IR36 phổ biến tại các vùng thường xuyên bị sâu bệnh tấn công ở Đồng bằng sông Cửu Long, Việt Nam nhờ những nỗ lực quan trọng của GS Võ Tòng Xuân. Hiện nay, IR36, IR64 là những giống lúa phổ biến nhất tại khu vực nhiệt đới châu Á, giúp giảm chi phí sản xuất và gia tăng sản lượng, hạn chế việc sử dụng thuốc trừ sâu, góp phần thúc đẩy nền nông nghiệp bền vững trên toàn cầu.
Phát biểu sau khi nhận giải, GS Võ Tòng Xuân bày tỏ niềm vinh dự và vui mừng với sự công nhận từ Hội đồng Giải thưởng VinFuture 2023 cho các nghiên cứu và quá trình ứng dụng các giống lúa mới để đa dạng hóa sản xuất nông nghiệp vùng Đồng bằng sông Cửu Long. Nhờ vậy, năng suất lúa đã cao hơn đáng kể, góp phần cải thiện sinh kế cho người nông dân khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, đồng thời, đưa Việt Nam trở thành 1 trong 3 nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới.
Giải Đặc biệt dành cho nhà khoa học nữ - Khám phá cơ chế gây suy giảm tầng ozone ở Nam cực
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà trao Giải Đặc biệt dành cho nhà khoa học nữ - GS Susan Solomon.
Giải Đặc biệt dành cho nhà khoa học nữ 2023 đã vinh danh GS Susan Solomon (Mỹ) cho đóng góp quan trọng của bà trong khám phá cơ chế gây suy giảm tầng ozone ở Nam Cực, góp phần thúc đẩy Nghị định thư Montreal - một trong những hiệp định quốc tế thành công nhất trong việc giải quyết vấn đề môi trường toàn cầu, giúp đạt được sự đồng thuận trên toàn thế giới để loại bỏ dần các chất gây hại cho tầng ozone như CFC. Năm 2016, kết quả nghiên cứu cho thấy, lỗ thủng tầng ozone đã thu hẹp hơn 4 triệu km2 so với mức đỉnh của năm 2000 và sẽ phục hồi hoàn toàn trong những thập kỷ tới. Cùng với các hiệp ước chống biến đổi khí hậu khác, Nghị định thư Montreal đã góp phần đáng kể và được kỳ vọng sẽ tiếp tục ngăn chặn lượng phát thải tương đương 100-200 tỷ tấn CO2 đến năm 2050, góp phần giảm mức nhiệt nóng lên toàn cầu từ 2-5°C xuống 0,5°C vào năm 2100.
Chia sẻ về kết quả của Giải thưởng VinFuture 2023, GS Richard Friend - Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng VinFuture cho biết, tất cả các công trình nghiên cứu được trao giải đã thực sự tạo nên những bước tiến lớn trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, có tác động sâu rộng trên phạm vi toàn cầu. GS Richard Friend khẳng định, nhóm công trình đoạt giải năm nay đã thể hiện đầy đủ và chính xác tầm nhìn của những nhà sáng lập Giải thưởng VinFuture - tôn vinh tiềm năng tác động của những khám phá và tiến bộ khoa học để mang đến lợi ích thiết thực cho cuộc sống nhân loại.
*
* *
Với sự thành công ở mùa giải này, Giải thưởng VinFuture tiếp tục khẳng định uy tín với cộng đồng khoa học quốc tế bởi tính toàn diện, đa dạng và công bằng trong bộ tiêu chí xét giải, cùng quy trình đánh giá chuyên nghiệp. Chu kỳ thứ tư của Giải thưởng VinFuture sẽ bắt đầu kêu gọi đề cử chính thức từ 14 giờ ngày 9/1/2024 đến 14 giờ ngày 17/4/2024. Giải thưởng sẽ vinh danh các tiến bộ trong khoa học và công nghệ phù hợp với 17 mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hợp Quốc (SDGs) như xóa nghèo, chấm dứt nạn đói, nâng cao sức khỏe và chất lượng cuộc sống, tạo cơ hội học tập trong nền giáo dục tiến bộ, nước sạch, năng lượng tái tạo, giảm bất bình đẳng, ứng phó với biến đổi khí hậu.
Bắc Lê