Trên đây là chia sẻ của GS Morten Peter Meldal - Chủ nhân giải thưởng Nobel Hóa học năm 2022 tại Trường Đại học Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Hà Nội, Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam ngày 20/04/2023 nhân chuyến thăm và làm việc tại Việt Nam. Đây là năm thứ 2 liên tiếp một nhà khoa học đoạt giải Nobel tới thăm và giảng bài tại Trường Đại học KH&CN Hà Nội.
GS Morten Peter Meldal sinh năm 1954 tại Đan Mạch. Ông nhận bằng TS ngành kỹ thuật hóa học tại Đại học Kỹ thuật Đan Mạch năm 1986 và thực hiện nghiên cứu sau TS chuyên ngành hóa học hữu cơ tại Phòng thí nghiệm Sinh học phân tử tại Đại học Cambridge (Vương quốc Anh) trước khi trở thành GS ngành hóa học tại Đại học Copenhagen (Đan Mạch).
Giải thưởng Nobel Hóa học năm 2022 vinh danh GS Meldal cùng với 2 nhà khoa học là GS Karl Barry Sharpless (Viện Nghiên cứu Scripps) và GS Carolyn Ruth Bertozzi (Đại học Stanford) cho các đóng góp đặt nền tảng cho “sự phát triển của hóa học click và hóa học sinh trực giao”.
Hóa học click hay phản ứng click là các quá trình hóa học kết nối những phân tử cấu trúc nhỏ thành phân tử lớn hơn thông qua các nhóm chức năng một cách nhanh chóng và hiệu quả. Phản ứng click có độ chính xác, độ chọn lọc, hiệu suất phản ứng cao và không hình thành sản phẩm phụ. Năm 2002, GS Meldal và GS Sharpless đã độc lập công bố các kết quả nghiên cứu về phản ứng cộng đóng vòng Azide-Alkyne sử dụng xúc tác đồng (CuAAC) và trở thành “trái tim” của hóa học click hiện nay. Sự phát triển của hóa học click đã mở ra kỷ nguyên tổng hợp hóa học mới với cấu trúc sản phẩm được thiết kế theo mục đích, được chứng minh hiệu quả trong việc “chức năng hóa” các đối tượng sinh học, lập bản đồ ADN, phát triển dược phẩm, điện tử, vật liệu polymer chức năng… và trong rất nhiều ứng dụng khác.
Xuân Diện