Nha đam là loại cây phù hợp với vùng cát ven biển, giỏi chịu khô, nóng, phù hợp với điều kiện khí hậu ở Ninh Thuận. Đặc biệt, độ cao so với mặt nước biển ở địa phương này cũng là yếu tố giúp việc tạo thành các hoạt chất trong lá nha đam tốt hơn. Chính vì vậy, Ninh Thuận là vùng đất có nhiều lợi thế để phát triển nha đam với chất lượng tốt và sản lượng cao. Người trồng nha đam tại Ninh Thuận hầu hết đều có nhiều năm kinh nghiệm canh tác sản phẩm. Chính vì vậy, tại Ninh Thuận bắt đầu hình thành các vùng nguyên liệu tập trung và bước đầu áp dụng các quy trình tiêu chuẩn của VietGAP, GlobalGAP trong canh tác. Việc áp dụng rộng rãi các quy trình này tạo ra sản phẩm có chất lượng cũng như niềm tin cho người tiêu dùng khi mang sản phẩm ra thị trường.
Theo báo cáo thống kê của ngành nông nghiệp tỉnh Ninh Thuận, diện tích trồng và sản lượng nha đam có xu hướng tăng lên trong những năm qua. Năm 2017, toàn tỉnh có khoảng 333 ha, sản lượng đạt 46.000 tấn lá/năm thì đến năm 2020, diện tích toàn tỉnh ước đạt trên 470 ha, sản lượng toàn tỉnh gần 72.000 tấn lá/năm. Sản phẩm nha đam Ninh Thuận được tiêu thụ rộng khắp ở các tỉnh, thành trong nước. Từ năm 2016, sản phẩm này được xuất khẩu sang một số quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, I-rắc, Trung Quốc, Cam-pu-chia, Hồng Kông, Nga, Mỹ.
Có thế thấy, nha đam đã đem lại nguồn thu nhập cao và ngày càng ổn định cho các hộ nông dân trên địa bàn tỉnh. Từ năm 2020, giá nha đam tăng cao nên các nông hộ trồng nha đam rất phấn khởi, nhiều hộ thuộc diện hộ nghèo, cận nghèo nhờ trồng nha đam mà có điều kiện vươn lên thoát nghèo, ổn định cuộc sống. Nhận thấy đây là cây trồng có hiệu quả kinh tế cao, ngành nông nghiệp tỉnh Ninh Thuận đang phối hợp với các địa phương khảo sát vùng trồng, chuyển giao kỹ thuật, khuyến khích và hỗ trợ các hộ trồng nha đam theo tiêu chuẩn VietGap nhằm tạo điều kiện để người dân liên kết sản xuất - tiêu thụ, nâng cao hiệu quả kinh tế cho sản phẩm này.
Năm 2019, nha đam là một trong 12 sản phẩm đặc thù của Ninh Thuận được Cục Sở hữu trí tuệ cấp văn bằng bảo hộ Nhãn hiệu chứng nhận. Tuy nhiên, ngành trồng nha đam và việc quản lý khai thác tài sản trí tuệ đã được bảo hộ của sản phẩm nha đam tỉnh Ninh Thuận cũng còn nhiều hạn chế và chưa thực sự hiệu quả như việc mở rộng sản xuất còn mang tính tự phát cao và thể hiện rõ tính phân tán, nhỏ lẻ; quy trình sản xuất, thu hoạch, bảo quản chủ yếu dựa theo kinh nghiệm của mỗi hộ nông; liên kết sản xuất giữa nông dân, giữa nông dân với hợp tác xã, doanh nghiệp còn hạn chế; doanh nghiệp còn khó khăn trong xây dựng, mở rộng và ổn định vùng nguyên liệu. Nhãn hiệu chứng nhận sản phẩm nha đam cũng đang gặp khó khăn trong việc tổ chức khai thác, quản lý và phát triển. Vai trò của chủ sở hữu về thẩm quyền quản lý chưa đủ mạnh để có thể phát huy sản phẩm ở một mức độ, quy mô đủ lớn nhằm nâng tầm sản phẩm. Mức độ nhận diện của sản phẩm trên thị trường chưa tương xứng với giá trị đặc thù của sản phẩm… Những hạn chế này làm cho sản phẩm nha đam Ninh Thuận chưa thực sự thu được giá trị tương xứng với tiềm năng của một sản phẩm chủ lực của tỉnh.
Vì vậy, để có thể phát triển ngành trồng cây nha đam nhằm khai thác, phát huy lợi thế của tỉnh Ninh Thuận thì việc xây dựng, quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm nha đam Ninh Thuận là một nhiệm vụ rất cấp bách trong giai đoạn hiện nay. Thành công của nhiệm vụ này sẽ khẳng định quyền bảo hộ sở hữu trí tuệ cho sản phẩm, xây dựng và cung cấp dữ liệu về vùng địa lý sản xuất thích hợp cũng như quy trình chuẩn trong sản xuất, thu hoạch, bảo quản, chế biến. Bảo hộ chỉ dẫn địa lý cũng là căn cứ pháp lý quan trọng tạo điều kiện thuận lợi cho sản phẩm nha đam Ninh Thuận xây dựng thương hiệu, gia tăng sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế, từ đó tạo cơ hội gia tăng giá trị, tăng thu nhập và lợi ích cho người dân, cho địa phương và cho quốc gia.
Việc xây dựng, quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm nha đam Ninh Thuận tạo điều kiện cho sản phẩm được đăng ký bảo hộ dưới hình thức chỉ dẫn địa lý, qua đó khẳng định được giá trị kinh tế và vai trò của một loại sản phẩm có giá trị kinh tế cao. Việc xây dựng, quản lý và phát triển chỉ dẫn địa lý sẽ góp phần tăng thêm nhận thức và hiểu biết của cộng đồng về giá trị thương hiệu sản phẩm nha đam Ninh Thuận mang nét đặc trưng của tỉnh nhà trong tình hình phát triển kinh tế hiện nay.
BL