Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu tại buổi lễ.
Phát biểu khai mạc tại lễ trao Giải, Thủ tướng Phạm Minh Chính chúc mừng sự thành công của Giải thưởng này. Thủ tướng cho biết: 2 năm qua, trong những thời khắc khó khăn nhất của dịch bệnh, cả nhân loại đặt niềm tin vào các nhà khoa học. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu và sản xuất thành công vắc-xin được ví như lá chắn thép của nhân loại để vượt qua đại dịch Covid-19. Tại Việt Nam, phát triển khoa học và công nghệ (KH&CN) được xác định là quốc sách hàng đầu, một đột phá để phát triển kinh tế - xã hội. Sự phát triển nhanh và bền vững dựa chủ yếu vào khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Nhà nước đang đẩy mạnh thiết kế cơ chế chính sách nhằm cụ thể hóa đường lối của Đảng, thúc đẩy huy động nguồn lực đổi mới sáng tạo doanh nghiệp, xã hội và nhân dân vào cuộc, đưa KH&CN thực sử trở thành mục tiêu, động lực quan trọng góp phần phát triển đất nước hùng cường, thịnh vượng.
Các thành viên của Hội đồng Giải thưởng Vinfuture.
Giải thưởng Chính năm nay đã được trao cho 3 nhà khoa học là GS Katalin Kariko (sinh năm 1955, người Mỹ gốc Hungary), GS Drew Weissman (sinh năm 1958, người Mỹ) và GS Pieter Rutter Cullis (sinh năm 1946, người Canada) với công nghệ mRNA, mở đường tạo ra các loại vắc-xin ngăn ngừa đại dịch Covid-19. Theo đó, công nghệ sử dụng mRNA đã được sửa đổi, bao bọc trong các hạt nano lipid giúp ngăn hệ thống miễn dịch phản ứng với mRNA khi được đưa vào cơ thể và không gây ra các phản ứng cytokine, không gây độc tính hoặc tác dụng phụ. Không chỉ tạo ra vũ khí ngăn chặn nguy cơ lây lan và tử vong do đại dịch trên phạm vi toàn cầu, công nghệ mRNA còn có tiềm năng tạo ra các loại vắc-xin ngăn ngừa HIV, ung thư, miễn dịch và các bệnh di truyền… có thể bảo vệ sức khỏe cho hàng tỷ người trên thế giới trong tương lai.
Thủ tướng Phạm Minh Chính trao giải cho 3 nhà khoa học đạt Giải thưởng Chính năm nay.
Bên cạnh Giải thưởng Chính, còn có 3 Giải Đặc biệt nhằm tôn vinh các nhà khoa học nghiên cứu trong các lĩnh vực mới, nhà khoa học nữ và nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển.
GS Omar Yaghi (sinh năm 1965, người Mỹ) đã được trao Giải Đặc biệt dành cho “Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới” với công trình tiên phong khám phá ra vật liệu khung cơ-kim (MOFs). Đây là một loại vật liệu mới bao gồm các liên kết hữu cơ tích điện và các ion kim loại, có độ xốp vĩnh viễn, sự ổn định ấn tượng trên diện tích bề mặt lớn. Với kích thước lỗ xốp có thể điều chỉnh tạo thành mạng lưới 3D, cho phép hấp thụ và lưu trữ các phân tử khí và nước. MOFs tạo ra giải pháp thu nhận, lưu trữ, phân tách, kiểm soát thành phần hoá học của nhiều loại khí và phân tử, có khả năng làm sạch môi trường, mang lại bầu không khí, nguồn năng lượng, nguồn nước sạch hơn. Đáng chú ý, máy thu nước MOF có tiềm năng cung cấp nước sạch từ không khí. Nếu được ứng dụng thành công, vật liệu mới MOFs sẽ thay đổi cuộc sống của hàng triệu người đang sinh sống tại những nơi khan hiếm nguồn nước sạch, giúp tự chủ về nguồn nước và nâng cao chất lượng cuộc sống hàng ngày.
GS Omar Yaghi đoạt Giải Đặc biệt dành cho “Nhà khoa học nghiên cứu các lĩnh vực mới”.
Giải Đặc biệt dành cho “Nhà khoa học nữ” đã được trao cho GS Zhenan Bao (sinh năm 1970, người Mỹ) với công trình nghiên cứu các vật liệu điện tử hữu cơ có đặc tính của da người. Đây là một loại vật liệu hữu cơ cho phép biến các thiết bị điện tử thành một phần trên cơ thể người với khả năng co giãn, tự chữa lành và tự phân hủy sinh học. Những chức năng trên rất hữu ích trong chẩn đoán và điều trị chăm sóc sức khỏe thông minh, đồng thời có thể được ứng dụng vào các thiết bị điện tử để đeo và cấy ghép, mang lại trải nghiệm sống trọn vẹn hơn cho hàng triệu người khiếm khuyết các bộ phận cơ thể trên khắp thế giới hiện tại, cũng như hứa hẹn tạo ra các đột phá y tế trong tương lai.
GS Zhenan Bao được trao Giải Đặc biệt dành cho “Nhà khoa học nữ”.
Giải Đặc biệt thứ 3 “Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển” đã được trao cho vợ chồng hai nhà khoa học đến từ Nam Phi: GS Salim Abdool Karim (sinh năm 1960)) và GS Quarraisha Abdool Karim (sinh năm 1960) với công trình nghiên cứu về HIV/AIDS. Cụ thể, họ đã phát triển một loại gel có chứa dược chất tenofovir, giúp kháng virus, ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm HIV, qua đó đặt nền móng cho phương pháp điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP). Những nghiên cứu của vợ chồng GS Salim Abdool Karim đã được các tổ chức UNAIDS và WHO công nhận là đột phá khoa học quan trọng, có tác động to lớn đến nỗ lực ngăn ngừa đại dịch thế kỷ tại châu Phi và trên toàn thế giới.
GS Salim Abdool Karim và GS Quarraisha Abdool Karim được trao Giải Đặc biệt thứ 3 “Nhà khoa học đến từ các nước đang phát triển”.
Nhận xét kết quả của Giải thưởng VinFuture mùa đầu tiên, GS Sir Richard Henry Friend - Chủ tịch Hội đồng Giải thưởng đã nhấn mạnh: “Giải thưởng VinFuture năm 2021 đã ghi nhận và tôn vinh những công trình khoa học thực sự xuất sắc, có ảnh hưởng tích cực đến cuộc sống của hàng tỷ người trên thế giới”. Hy vọng rằng, Giải thưởng này sẽ truyền cảm hứng cho các nhà khoa học trẻ nỗ lực tìm kiếm giải pháp cho các thách thức của nhân loại, góp phần mang lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho mọi người.
Bắc Lê