“Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia (KH,CN,ĐMST&CĐSQG) là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới”. Đây là một trong những quan điểm chỉ đạo quan trọng của Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ
Chính trị về đột phá phát triển KH,CN,ĐMST&CĐSQG (Nghị quyết 57). Để Nghị quyết này đi vào cuộc sống, cần phải có chương trình hành động tổng thể, toàn diện, được thiết kế với tầm nhìn dài hạn, mục tiêu rõ ràng và các giải pháp mang tính khả thi cao.

Đã có nhiều nghiên cứu đề cập tới vai trò của khoa học và công nghệ (KH&CN). Những phân tích của bài báo này sẽ bổ sung thêm một số góc nhìn, nhằm góp phần làm rõ thêm tầm quan trọng và tính chất phức tạp về vai trò của KH&CN.
 

Các khu công nghệ cao trên cả nước1 hiện đang phát huy hiệu quả trong thu hút các dự án công nghệ cao, qua đó góp phần tạo động lực, sức lan tỏa cho công nghiệp cả nước phát triển. Bên cạnh các cơ chế, chính sách ưu đãi, hạ tầng kỹ thuật đầy đủ và thuận lợi cũng là yếu tố quan trọng thu hút các nhà đầu tư. Trong bối cảnh nguồn lực tài chính của Nhà nước còn hạn chế như Việt Nam, sự tham gia của các nguồn lực khác trong xã hội, đặc biệt là doanh nghiệp sẽ góp phần đáng kể vào việc hình thành được các khu công nghệ cao có hạ tầng đồng bộ và hiện đại.

Cơ sở dữ liệu về sáng chế (SC) là nguồn thông tin quý giá, chứa đựng những công nghệ, quy trình công nghệ và sản phẩm tiên tiến trên toàn thế giới. Khai thác thông tin từ SC giúp nắm bắt kịp thời xu hướng phát triển trên thế giới, tránh sai lầm của những nghiên cứu trước và học hỏi ý tưởng để cải tiến sản phẩm, quy trình sản xuất, đồng thời nắm bắt được thông tin về công nghệ của các đối thủ cạnh tranh, từ đó xây dựng được chiến lược cạnh tranh và phát triển sản phẩm phù hợp. Đây là cách tiếp cận tiết kiệm và hiệu quả trong việc triển khai hoạt động đổi mới sáng tạo công nghệ, quy trình sản xuất và sản phẩm đối với doanh nghiệp Việt Nam hiện nay. Bài báo giới thiệu một số mô hình khai thác công nghệ, SC trên thế giới và đề xuất mô  hình khai thác SC phù hợp với điều kiện của Việt Nam để hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao trình độ và năng lực công nghệ*.

Việt Nam là quốc gia có khả năng sản xuất các loại vắc-xin để tự cung cấp cho Chương trình Tiêm chủng mở rộng (TCMR). Tuy nhiên, các nhà sản xuất trong nước hiện chưa có đủ năng lực để đảm đương toàn bộ chuỗi giá trị của vắc-xin, đặc biệt là việc tiếp cận với các công nghệ mới và tiên tiến. Giống như nhiều quốc gia có thu nhập trung bình và thấp, Việt Nam đã phải đối mặt với các thách thức chạy đua về mặt thời gian và đảm bảo đủ nguồn cung cấp các vắc-xin cần thiết trong phòng chống đại dịch COVID-19. Chính phủ hiện cũng đã xây dựng các kế hoạch đến năm 2030, sớm đưa thêm các vắc-xin mới như vắc-xin phòng ung thư cổ tử cung (HPV), phế cầu (PCV), Rota và cúm mùa vào Chương trình TCMR. Điều này thúc đẩy các nhà sản xuất vắc-xin tại Việt Nam cần sớm xây dựng các chiến lược đổi mới sáng tạo để tiếp cận các công nghệ mới và tiên tiến trong nghiên cứu, phát triển và sản xuất vắc-xin. Đây cũng chính là điều kiện để giúp Việt Nam tiếp tục tự đảm bảo được nguồn cung vắc-xin và tăng cường năng lực để đối phó với các đại dịch mới trong trong tương lai*.
 

Với kinh nghiệm từng tham gia 02 đề tài hợp tác Nghị định thư của Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) với các đối tác nghiên cứu thuộc CHLB Đức và Anh; tham gia 02 đề tài cấp nhà nước theo chương trình Quỹ gen của Bộ KH&CN; đồng chủ nhiệm 01 dự án nghiên cứu tài trợ bởi Quỹ nghiên cứu của Mỹ (4,5 triệu USD); chủ nhiệm 01 dự án nghiên cứu tài trợ bởi Quỹ  nghiên cứu của Canada (1,0 triệu USD), tác giả chia sẻ một số kinh nghiệm của mình khi trực tiếp gửi hồ sơ xin tài trợ nghiên cứu từ các quỹ quốc tế. Trong đó đặc biệt nhấn mạnh về những quy định trong kêu gọi tài trợ, xét tuyển một dự án được tài trợ; triển khai hoạt động nghiên cứu và báo cáo kết quả cho nhà tài trợ.

Bằng độc quyền sáng chế (BĐQSC) là một trong những kết quả được hình thành trong quá trình nghiên cứu của các cán bộ giảng viên trong cơ sở giáo dục đại học. Khác với bài báo khoa học, ngoài danh tiếng, BĐQSC có thể đem lại lợi nhuận cho đơn vị chủ trì cũng như tác giả thông qua việc chuyển giao quyền sử dụng/chuyển nhượng quyền sở hữu, từ đó góp phần tái đầu tư vào các hoạt động nghiên cứu. Điều này đã được minh chứng bởi rất nhiều trường đại học trên thế giới. Tuy nhiên, tại Việt Nam, việc thương mại hoá sáng chế vẫn còn ở mức sơ khởi, chưa đáp ứng được kỳ vọng của các bên liên quan. Bài viết trình bày một số nguyên nhân và giải pháp nhằm thúc đẩy hoạt động thương mại hoá sáng chế tại các cơ sở giáo dục đại học của Việt Nam.

Đổi mới sáng tạo (ĐMST) thúc đẩy hoạt động chuyển đổi số (CĐS), làm cho hoạt động ngân hàng nhanh, đáng tin cậy và thân thiện hơn với khách hàng. ĐMST giúp các ngân hàng giảm chi phí, thích ứng với nhu cầu mới của thị trường và cung cấp dịch vụ tốt hơn trong khi vẫn tuân thủ các quy định ngày càng chặt chẽ của các cơ quan quản lý. Quan trọng hơn, ĐMST thúc đẩy văn hóa cải tiến liên tục, cho phép các ngân hàng duy trì khả năng cạnh tranh trong thế giới số thay đổi nhanh chóng. ĐMST không chỉ là công cụ cải tiến mà còn là chìa khóa thành công trong tương lai của ngành ngân hàng.

Quán triệt phương châm hành động của Chính phủ năm 2024 là “Kỷ cương trách nhiệm; chủ động kịp thời; tăng tốc sáng tạo; hiệu quả bền vững”, ngành khoa học và công nghệ (KH&CN) đã triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể nhằm gắn kết khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) với các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và đã đạt được một số kết quả nổi bật.