Kinh tế số trong quỹ đạo tăng trưởng mới

Đằng sau những con số tăng trưởng ấn tượng là sự chuyển động mạnh mẽ của các doanh nghiệp công nghệ, chính sách quản lý thuế đối với nền tảng số, thương mại điện tử và nỗ lực nhằm xây dựng một hệ sinh thái số đủ năng lực nâng đỡ các hoạt động kinh tế ở tầm quốc gia.

Theo đó, Việt Nam đang tiến gần hơn đến mục tiêu xây dựng nền kinh tế số chiếm khoảng 20% GDP vào năm 2025 và xa hơn là 50% vào năm 2045.

Theo báo cáo về tình hình phát triển kinh tế - xã hội tháng 10 và 10 tháng đầu năm 2025 của Bộ Tài chính, tổng thu thuế từ các cá nhân, tổ chức tham gia hoạt động thương mại điện tử và các lĩnh vực kinh tế số đạt 169,3 nghìn tỷ đồng, tăng tới 65% so với cùng kỳ năm 2024. Con số này khiến nhiều chuyên gia bất ngờ, không chỉ vì mức tăng mạnh, mà vì nó phản ánh năng lực quản lý và bao quát nguồn thu của Nhà nước đang tiến một bước rất dài.

Tính đến nay đã có 196 nhà cung cấp nền tảng số đăng ký, kê khai và nộp thuế qua cổng thông tin điện tử. Trong 9 tháng đầu năm 2025, số thuế các đơn vị này nộp đạt hơn 9,12 nghìn tỷ đồng - tăng 13% so với năm trước. Các nền tảng thương mại điện tử lớn, cả trong nước và quốc tế, đang trở thành những đối tác quan trọng trong hệ thống thuế.

Ý nghĩa của con số này không chỉ nằm ở nguồn thu mà còn ở khả năng truy vết, xác thực và xử lý thông tin từ hoạt động số. Lần đầu tiên cơ quan quản lý có thể tiếp cận dữ liệu từ hơn 95 nghìn doanh nghiệp thương mại điện tử, 169 nghìn hộ kinh doanh đăng ký nộp thuế qua cổng điện tử và hơn 1,08 triệu cá nhân có giao dịch trực tuyến. Không gian kinh doanh số vốn được xem là khó kiểm soát đang dần minh bạch hơn. Điều này mở đường cho các chính sách thuế thông minh, hướng đến nền kinh tế dựa trên dữ liệu đúng nghĩa.

Một trong những chỉ dấu quan trọng của sức bật ngành công nghệ nằm ở kim ngạch xuất khẩu phần cứng - điện tử. Tháng 10/2025, kim ngạch đạt 17,3 tỷ USD, tăng 45,3% so với cùng kỳ, đưa tổng giá trị 10 tháng lên 146,3 tỷ USD - tương đương 90% kế hoạch năm. Điều này cho thấy, Việt Nam tiếp tục là mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, đặc biệt trong bối cảnh dịch chuyển đầu tư đang hướng mạnh vào khu vực Đông Nam Á.

Cùng với đó, lực lượng lao động công nghệ số đạt 1,9 triệu người, tăng đều hàng năm. Đây là tầng lớp lao động đang định hình lại cấu trúc nghề nghiệp, với các kỹ năng mới như phân tích dữ liệu, an ninh mạng, điện toán đám mây, AI và phát triển phần mềm. Việc mở rộng thị trường việc làm công nghệ giúp Việt Nam từng bước thoát khỏi mô hình tăng trưởng dựa vào lao động giá rẻ để tiến đến các ngành nghề có giá trị gia tăng cao hơn.

Trong bối cảnh kinh tế số tăng trưởng nhanh, vấn đề đặt ra là khung chính sách phải đủ linh hoạt để dẫn dắt sự phát triển, đồng thời hạn chế rủi ro đi kèm. Các bộ, ngành đã trình Chính phủ Chương trình phát triển kinh tế số và xã hội số giai đoạn 2026-2030, dự kiến sẽ là nền tảng định hướng quan trọng trong thập kỷ tới.

Chương trình không chỉ nhấn mạnh việc hoàn thiện hạ tầng số mà còn đặt mục tiêu hỗ trợ mạnh mẽ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong chuyển đổi số. Đây là lực lượng chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp Việt Nam, nhưng lại có tốc độ chuyển đổi chậm, thiếu nguồn lực và hạn chế trong tiếp cận công nghệ.

Một điểm quan trọng khác là sự đồng bộ giữa chương trình này với Đề án tăng trưởng kinh tế hai con số - một định hướng tham vọng, coi đổi mới sáng tạo và số hóa là hai chân kiềng để nâng tốc độ tăng trưởng GDP lên mức mới.

Kinh tế truyền thống trong quỹ đạo chuyển đổi

Sự phát triển của kinh tế số diễn ra song song với những chuyển động mạnh trong các lĩnh vực truyền thống. Sản xuất công nghiệp tiếp tục phục hồi vững chắc, với chỉ số IIP tăng 10,8% so với cùng kỳ. Các ngành chế biến - chế tạo vẫn là điểm tựa chính, phù hợp với xu hướng xuất khẩu hàng công nghiệp chế biến đạt tới 346,7 tỷ USD trong 10 tháng.

Đáng chú ý, nhiều ngành sản xuất truyền thống đang từng bước ứng dụng công nghệ số để tăng năng suất và tối ưu chuỗi cung ứng: Từ nông nghiệp thông minh, truy xuất nguồn gốc bằng blockchain, đến tự động hóa trong chế biến thủy sản và giám sát môi trường nuôi bằng cảm biến.

Trong khi đó, lĩnh vực nông, lâm, thủy sản cho thấy sự ổn định tương đối nhưng chịu tác động rõ nét từ biến đổi khí hậu. Thủy sản vẫn duy trì tăng trưởng 3,1%, nhờ mô hình nuôi trồng quy mô lớn được quản lý bằng dữ liệu và công nghệ dự báo môi trường. Các mô hình này, dù chưa phổ biến rộng, nhưng được xem là minh chứng cho việc kinh tế số có thể tạo giá trị ngay trong những ngành tưởng chừng “không số hóa được”.

Tổng mức bán lẻ và doanh thu dịch vụ tiêu dùng 10 tháng đầu năm 2025 tăng 9,3%, trong đó các giao dịch qua nền tảng số chiếm tỷ trọng ngày càng cao. Thương mại điện tử đã trở thành kênh mua sắm quen thuộc của hàng chục triệu người dân, đóng góp trực tiếp vào mức tăng lưu chuyển hàng hóa, vận tải, cũng như sự mở rộng của hệ thống logistics.

Hoạt động xuất nhập khẩu đạt tổng kim ngạch 762,4 tỷ USD trong 10 tháng, tăng 17,4%. Nhiều chuyên gia nhận định, mức tăng này có sự đóng góp đáng kể từ hệ thống quản trị chuỗi cung ứng được số hóa sâu hơn. Khả năng kết nối dữ liệu giữa doanh nghiệp - hải quan - kho vận đã giúp giảm thời gian, chi phí giao dịch, đồng thời nâng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam trong thị trường toàn cầu.

Tốc độ phát triển kinh tế số cũng dẫn đến sự chuyển động trong lĩnh vực xã hội. Tỷ lệ hộ gia đình có thu nhập ổn định đạt 96,1% - mức khả quan trong bối cảnh giá cả, lạm phát, biến động quốc tế vẫn gây áp lực lên chi phí sinh hoạt.

Du lịch quốc tế phục hồi mạnh mẽ, đạt 17,2 triệu lượt khách trong 10 tháng. Đây là lĩnh vực được hưởng lợi trực tiếp từ hoạt động quảng bá số, nền tảng đặt phòng - đặt vé và dịch vụ trực tuyến. Các sự kiện lớn như Lễ hội Văn hóa thế giới hay hội nghị quốc tế tổ chức tại Hà Nội đã thu hút lượng lớn khách quốc tế, đồng thời tạo thêm nhu cầu về dịch vụ số trong du lịch.

Tuy vậy, bức tranh xã hội vẫn tồn tại những gam màu tối: Thiên tai, dịch bệnh và tai nạn giao thông vẫn gây thiệt hại đáng kể. Những thách thức này cho thấy, việc phát triển kinh tế số phải song hành với năng lực quản trị rủi ro, đặc biệt là quản trị dữ liệu trong dự báo, phòng chống thiên tai và y tế cộng đồng.

Kinh tế số là trục phát triển trung tâm trong tương lai

Trên bình diện vĩ mô, Việt Nam đang bước vào giai đoạn then chốt để hiện thực hóa mục tiêu kinh tế số chiếm 20% GDP vào cuối năm 2025. Những con số hiện tại cho thấy, mục tiêu này không còn quá xa, nhất là khi toàn bộ hệ thống dữ liệu thuế, thương mại điện tử, xuất nhập khẩu và doanh nghiệp công nghệ đang vận hành theo một cấu trúc thống nhất hơn.

Việt Nam đã xác định rằng, kinh tế số không chỉ là một lĩnh vực mới, mà là trục phát triển trung tâm của toàn bộ nền kinh tế. Nếu những năm trước đây, kinh tế số chủ yếu đóng vai trò hỗ trợ, thì giai đoạn 2025-2030 sẽ chứng kiến sự chuyển dịch sang trạng thái “dẫn dắt tăng trưởng”.

Cốt lõi của quá trình này nằm ở ba yếu tố: Hạ tầng số đủ mạnh, doanh nghiệp công nghệ đủ năng lực và chính sách đủ tầm nhìn. Trong đó, chính sách - đặc biệt là chính sách dữ liệu - sẽ đóng vai trò quyết định. Việc hoàn thiện khung pháp lý cho chia sẻ dữ liệu, giao dịch số, thuế số và bảo mật không gian mạng sẽ là chìa khóa để Việt Nam đi nhanh mà vẫn giữ được sự an toàn trong môi trường kinh tế số vốn luôn biến đổi.

Kinh tế số của Việt Nam năm 2025 đang thể hiện sức bật mạnh mẽ, tạo ra nguồn thu đáng kể, thúc đẩy xuất khẩu, mở rộng thị trường lao động công nghệ và góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Thách thức vẫn còn, nhưng quỹ đạo tăng trưởng đã rõ ràng: Việt Nam đang từng bước trở thành một nền kinh tế dựa trên tri thức, dữ liệu và đổi mới sáng tạo. Câu chuyện kinh tế số, vì thế, không chỉ là câu chuyện của công nghệ, mà là câu chuyện của tầm nhìn phát triển quốc gia trong nhiều thập kỷ tới./.