Tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức xã hội về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo

Truyền thông - cầu nối giữa chính sách và cuộc sống

Khoa học và công nghệ chỉ thực sự phát huy sức mạnh khi được xã hội thấu hiểu, tin tưởng và đồng hành. Trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập sâu rộng, vai trò của truyền thông càng trở nên quan trọng: Không chỉ truyền tải thông tin, mà còn định hướng nhận thức, thúc đẩy hành động và hình thành văn hóa đổi mới sáng tạo trong cộng đồng.

Những năm gần đây, hoạt động truyền thông về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đã có bước tiến rõ rệt. Các cơ quan báo chí, truyền hình, nền tảng số liên tục đổi mới cách tiếp cận, đưa những câu chuyện nghiên cứu, phát minh, sáng kiến đến gần hơn với công chúng.

Các chương trình truyền hình, chuyên trang báo chí, diễn đàn trực tuyến về khoa học và công nghệ xuất hiện ngày càng nhiều, góp phần lan tỏa tinh thần sáng tạo và khơi dậy niềm tự hào về trí tuệ Việt.

Cùng với đó, nhiều địa phương đã coi truyền thông KH&CN là một nhiệm vụ trọng tâm trong phát triển kinh tế - xã hội. Các Sở KH&CN tổ chức hội thảo, tọa đàm, triển lãm về đổi mới sáng tạo; phối hợp với cơ quan báo chí để lan tỏa những mô hình nghiên cứu, sáng chế từ cơ sở.

Những nông dân sáng tạo ở Đồng Tháp, các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh hay các viện nghiên cứu ở Đà Nẵng,... đều đang trở thành hình ảnh sinh động minh chứng cho sức mạnh của tri thức.

Tuy nhiên, truyền thông về khoa học vẫn còn nhiều thách thức. Không ít người dân vẫn xem khoa học là lĩnh vực xa lạ, khó hiểu; doanh nghiệp chưa nhận thức đầy đủ vai trò của đổi mới sáng tạo trong nâng cao năng suất, chất lượng và năng lực cạnh tranh.

Một số cơ quan, đơn vị còn coi truyền thông là khâu phụ trợ, chưa xem đây là công cụ chiến lược trong thực thi chính sách KH&CN. Chính vì thế, nhiều kết quả nghiên cứu, công nghệ hữu ích vẫn chưa đến được với người dân và doanh nghiệp - nơi cần chúng nhất.

Để thay đổi thực trạng đó, cần một cách tiếp cận mới - coi truyền thông không chỉ là phương tiện phổ biến thông tin, mà là một phần trong hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia. Mỗi chương trình truyền thông phải được xây dựng trên nền tảng khoa học, có định hướng chính sách rõ ràng, gắn với lợi ích thiết thực của người dân và doanh nghiệp.

Khi thông tin khoa học được truyền tải sinh động, dễ hiểu, dễ tiếp nhận, khoa học sẽ không còn là khái niệm xa vời, mà trở thành một phần trong cuộc sống thường ngày.

Truyền thông cũng cần đóng vai trò giám sát, phản biện và thúc đẩy chính sách. Những bài viết, phóng sự, chuyên đề sâu sắc sẽ giúp xã hội hiểu đúng, đồng thời khích lệ các nhà quản lý điều chỉnh chính sách cho phù hợp với thực tiễn. Một nền truyền thông mạnh, trung thực và chuyên nghiệp chính là cầu nối vững chắc giữa chính sách và người dân, giữa nhà khoa học và doanh nghiệp, giữa ý tưởng và hành động.

Lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo tới toàn xã hội

Đổi mới sáng tạo không chỉ là nhiệm vụ của riêng giới khoa học, mà là tinh thần cần được lan tỏa trong toàn xã hội. Khi người dân hiểu được vai trò của khoa học trong đời sống, khi doanh nghiệp coi đầu tư cho nghiên cứu là đầu tư cho tương lai, khi thế hệ trẻ được khơi dậy niềm say mê khám phá - đó là lúc nền tảng cho quốc gia sáng tạo được hình thành.

Truyền thông KH&CN vì vậy cần hướng đến việc xây dựng niềm tin và khát vọng. Những hình ảnh về nhà khoa học kiên trì trong phòng thí nghiệm, kỹ sư sáng chế giữa công trường, doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ… chính là chất liệu sống động để truyền cảm hứng.

Mỗi bài viết, mỗi thước phim về khoa học không chỉ mang thông tin, mà còn gieo niềm tin rằng tri thức là con đường đi đến thịnh vượng. Đó cũng là cách truyền thông thực hiện chức năng nhân văn: cổ vũ con người sáng tạo, khuyến khích xã hội tiến lên bằng tri thức.

Bên cạnh đó, truyền thông cần gắn với chuyển đổi số để mở rộng sức lan tỏa. Nền tảng mạng xã hội, báo chí đa phương tiện, podcast, video ngắn… đang trở thành kênh phổ biến tri thức hiệu quả. Nếu biết tận dụng, đây sẽ là con đường nhanh nhất để đưa khoa học đến với giới trẻ, đến với cộng đồng doanh nghiệp và nông dân ở mọi vùng miền.

Một bản tin ngắn trên YouTube, một video hướng dẫn trên TikTok hay một buổi tọa đàm trực tuyến có thể mang lại tác động lớn hơn cả chiến dịch truyền thông truyền thống, nếu được đầu tư đúng hướng và nội dung đủ thuyết phục.

Nhà nước cần có chiến lược truyền thông KH&CN quốc gia, với sự tham gia của các bộ, ngành, viện nghiên cứu, trường đại học và các cơ quan báo chí. Mỗi chương trình, mỗi chiến dịch truyền thông phải được thiết kế có chiều sâu, có mục tiêu rõ ràng, kết hợp giữa thông tin chính thống và sáng tạo hiện đại.

Đồng thời, phải bồi dưỡng đội ngũ làm truyền thông KH&CN chuyên nghiệp - những người có hiểu biết về chính sách, am hiểu công nghệ và có khả năng diễn giải khoa học bằng ngôn ngữ gần gũi với công chúng. Đây sẽ là lực lượng tiên phong giúp tri thức khoa học đi ra khỏi phòng thí nghiệm, hòa vào dòng chảy xã hội.

Truyền thông KH&CN - nền tảng của niềm tin và khát vọng phát triển

Một nền khoa học mạnh không thể thiếu niềm tin xã hội. Niềm tin ấy được hình thành từ sự minh bạch thông tin, từ cách truyền thông trung thực, khách quan và nhân văn. Khi công chúng được tiếp cận thông tin khoa học chính xác, họ sẽ không bị dẫn dắt bởi tin giả, không ngộ nhận trước những quảng cáo sai sự thật hay “thần dược công nghệ”. Ngược lại, họ sẽ có khả năng lựa chọn, phản biện và đồng hành cùng nhà khoa học trong quá trình đổi mới.

Truyền thông KH&CN, xét đến cùng, chính là cách lan tỏa giá trị của tri thức và khơi dậy khát vọng phát triển. Nó không chỉ phản ánh hiện thực, mà còn góp phần kiến tạo tương lai - nơi tri thức, sáng tạo và công nghệ hòa quyện trong từng hơi thở của đời sống xã hội.

Khi truyền thông mạnh, chính sách sẽ được hiểu đúng, khi khoa học gần gũi, người dân sẽ chủ động tham gia đổi mới và khi đổi mới trở thành thói quen, quốc gia sẽ bước nhanh hơn trên con đường phát triển bền vững.

Đó chính là mục tiêu cao nhất của nhiệm vụ truyền thông trong Chỉ thị 09 - biến nhận thức thành hành động, biến khoa học thành sức mạnh, và biến tinh thần đổi mới sáng tạo thành giá trị cốt lõi của một Việt Nam hiện đại, tự tin và nhân văn./.