Phát triển kinh tế số: Động lực đưa Việt Nam vươn tới tương lai

Kinh tế số được hiểu là nền kinh tế vận hành chủ yếu dựa trên công nghệ số, đặc biệt là các giao dịch điện tử tiến hành thông qua Internet.

Theo một định nghĩa khác trong "Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số", kinh tế số là hoạt động kinh tế sử dụng công nghệ số và dữ liệu số làm yếu tố đầu vào chính, sử dụng môi trường số làm không gian hoạt động chính, sử dụng công nghệ thông tin - viễn thông để tăng năng suất lao động, đổi mới mô hình kinh doanh và tối ưu hóa cấu trúc nền kinh tế.

Kinh tế số bao trùm tất cả các lĩnh vực, áp dụng rộng rãi công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) trong mọi khía cạnh kinh doanh. Các yếu tố chính cấu thành nên kinh tế số bao gồm: ICT (Internet, máy tính, điện thoại di động, phần mềm...); Thương mại điện tử (E-commerce): Mua bán hàng hóa và dịch vụ qua mạng; Công nghệ tài chính (FinTech): Các dịch vụ như thanh toán trực tuyến, ví điện tử, vay tiền trực tuyến; AI: Dùng để phân tích, dự đoán và tự động hóa; Blockchain: Công nghệ ghi lại giao dịch một cách minh bạch và an toàn.

Sự hiện diện của kinh tế số có thể nhìn thấy ở mọi lĩnh vực đời sống, từ việc gọi xe công nghệ, mua bán hàng online, sử dụng ví điện tử, đến đặt vé máy bay, đặt đồ ăn hay quẹt thẻ thanh toán tại cửa hàng.

Vai trò và tầm quan trọng của kinh tế số

Kinh tế số có vai trò quan trọng đối với kinh tế - xã hội, tác động sâu sắc đến quốc gia, doanh nghiệp và từng người dân.

Thúc đẩy tăng trưởng và hội nhập quốc tế

Ở tầm vĩ mô, kinh tế số đóng góp không nhỏ vào sự hội nhập của các doanh nghiệp Việt Nam vào chuỗi công nghệ toàn cầu. Kinh tế số tạo ra các giá trị kinh tế lớn, trở thành động lực mạnh mẽ thúc đẩy phát triển đất nước. Tốc độ tăng trưởng của kinh tế số Việt Nam đang vượt 20%/năm, cao gấp 3 lần tốc độ tăng trưởng GDP. Đây là một trong những phương thức phát triển chủ đạo mới để Việt Nam phát triển nhanh và bền vững.

Nâng cao năng suất và hiệu quả cho doanh nghiệp

Những tác động lớn nhất của kinh tế số đối với doanh nghiệp và nền kinh tế là vô cùng rõ rệt:

Giảm chi phí: Kinh tế số làm giảm đáng kể chi phí giao dịch, nhất là về thời gian và tài chính.

Tối ưu cung - cầu: Kinh tế số giúp giảm sự bất cân xứng về thông tin, giúp hoạt động cung - cầu trở nên phù hợp hơn.

Nâng cao hiệu quả sản xuất: Tự động hóa giúp rút ngắn chu kỳ sản xuất, đồng thời tăng chất lượng và độ tin cậy của sản phẩm.

Tinh gọn bộ máy: Số hóa làm giảm các tầng lớp trung gian. Việc liên kết cung - cầu thông qua các nền tảng kỹ thuật số giúp nâng cao năng suất và hiệu quả hoạt động.

Bảo đảm tính minh bạch - ưu thế vượt trội

Một trong những vai trò quan trọng và rõ rệt nhất của kinh tế số là góp phần nâng cao sự minh bạch. Lợi ích này thể hiện ở hai khía cạnh: Kinh tế số giúp ngăn chặn sự can thiệp, gian dối và "chủ nghĩa thành tích" ở một số cấp, ngành vào tính khách quan của thông tin, nhất là các thông tin về kế toán, thống kê; giúp ngăn chặn và cung cấp chứng cứ để kiểm tra, giám sát tình trạng tham nhũng, hối lộ.

Khi thông tin được xử lý bằng máy tính và truyền thẳng từ cơ sở lên cơ quan xử lý, tổng hợp, sẽ hạn chế được sự can thiệp của quá trình trung gian.

Từ đó, kinh tế số gián tiếp làm giảm lượng tiền tham nhũng thông qua các hoạt động trực tuyến, minh bạch, giúp kiểm soát tốt nền kinh tế.

Quyết tâm mục tiêu chiến lược của Việt Nam

Nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của kinh tế số, Chính phủ Việt Nam đã thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ thông qua việc ban hành các chiến lược và mục tiêu cụ thể. Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt "Chương trình chuyển đổi số quốc gia" (Quyết định số 749/QĐ-TTg) và "Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030" (Quyết định số 411/QĐ-TTg).

Chiến lược đặt ra tầm nhìn phát triển số để giúp người dân giàu có hơn, hạnh phúc hơn. Các mục tiêu cơ bản đến năm 2025 là rất cao và mang tính đột phá, bao gồm: Tỷ trọng kinh tế số đạt 20% GDP; Tỷ trọng kinh tế số trong từng ngành, lĩnh vực đạt tối thiểu 10%;
Tỷ trọng thương mại điện tử trong tổng mức bán lẻ đạt trên 10%; Tỷ lệ doanh nghiệp nhỏ và vừa sử dụng nền tảng số đạt trên 50%.

Đến năm 2030, các mục tiêu này còn cao hơn nữa, như tỷ trọng kinh tế số đạt 30% GDP và tỷ trọng trong từng ngành đạt tối thiểu 20%.

Thủ tướng Chính phủ cũng là Chủ tịch Ủy ban Quốc gia về chuyển đổi số, thường xuyên chủ trì các phiên họp tổng kết, đôn đốc để giải quyết các điểm nghẽn và thúc đẩy tiến trình. Chủ đề của năm 2025 đã được xác định là "Chuyển đổi số toàn diện để phát triển kinh tế số, tạo ra động lực mới cho tăng trưởng kinh tế".

Những kết quả đột phá

Quyết tâm của Chính phủ, cùng với sự vào cuộc của doanh nghiệp và người dân, đã mang lại những kết quả ấn tượng, khẳng định vai trò đầu tàu của kinh tế số.

Tốc độ tăng trưởng nhanh nhất khu vực: Kinh tế số Việt Nam có tốc độ tăng trưởng vượt 20%/năm và được ghi nhận là nhanh nhất khu vực Đông Nam Á. Tỷ trọng kinh tế số năm 2024 ước đạt 18,3% GDP.

Việt Nam thuộc top 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới; Quy mô thị trường liên tục tăng trưởng ấn tượng, từ 16,4 tỷ USD năm 2022 lên 20,5 tỷ USD năm 2023, và đạt doanh thu 25 tỷ USD vào năm 2024; Số lượng người tiêu dùng mua sắm trực tuyến đã vượt 54,6 triệu người.

Phát triển mạnh mẽ của FinTech và thanh toán số: Lĩnh vực tài chính công nghệ (FinTech) đang phát triển mạnh mẽ. Tốc độ tăng trưởng thanh toán không dùng tiền mặt hàng năm tăng hơn 50%, dẫn đầu Đông Nam Á. Các ví điện tử như Momo, ZaloPay ngày càng phổ biến.

Cải thiện vượt bậc về hạ tầng và thể chế: Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ 71/193 quốc gia về xếp hạng Chính phủ điện tử của Liên hợp quốc và lần đầu tiên được xếp vào nhóm "Rất cao" (năm 2024). Hạ tầng số được mở rộng mạnh mẽ. Việt Nam đã đấu giá thành công tần số 5G và là một trong số ít nước đang phát triển ngừng dịch vụ 2G. Tốc độ tải băng rộng di động và cố định đều tăng bậc xếp hạng quốc gia. Đặc biệt, tỉ lệ hộ gia đình có internet cáp quang đạt 82,4%, vượt mục tiêu đề ra cho năm 2025 (là 80%).

Kinh tế số không còn là một lựa chọn, mà là quá trình tất yếu và là con đường chiến lược để Việt Nam hiện thực hóa khát vọng hùng cường. Những vai trò to lớn trong việc thúc đẩy tăng trưởng, nâng cao năng suất và đặc biệt là xây dựng một xã hội minh bạch, đã cho thấy tầm quan trọng không thể thay thế của kinh tế số.

Phát triển kinh tế số là trách nhiệm chung. Mỗi người dân, mỗi doanh nghiệp, mỗi cơ quan nhà nước hãy chủ động nắm bắt cơ hội, tích cực học hỏi kỹ năng số và ứng dụng công nghệ, để cùng nhau tạo ra động lực mới cho tăng trưởng, góp phần xây dựng một Việt Nam giàu có, hạnh phúc, an toàn và thịnh vượng./.