Kinh nghiệm quốc tế trong phát triển kinh tế số và xã hội số
Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0 lan tỏa sâu rộng, kinh tế số và xã hội số ngày càng khẳng định vai trò trung tâm trong chiến lược phát triển của nhiều quốc gia. Đây không chỉ là động lực nâng cao năng suất, sức cạnh tranh mà còn là nền tảng cho tăng trưởng bền vững trong dài hạn.
Trên thực tế, mỗi quốc gia lựa chọn con đường phát triển kinh tế số khác nhau, tùy thuộc vào trình độ phát triển, điều kiện kinh tế - xã hội và mục tiêu chiến lược riêng. Tuy vậy, điểm tương đồng nổi bật là vai trò kiến tạo của Nhà nước thông qua đầu tư hạ tầng số, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và hoàn thiện hệ thống thể chế, pháp luật nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi số.
Kinh nghiệm của Nhật Bản
Tại Nhật Bản, phát triển kinh tế số được đặt trong tổng thể chiến lược xây dựng “Xã hội 5.0”. Theo đó, công nghệ số được xem là công cụ cốt lõi để giải quyết các thách thức kinh tế - xã hội và tạo động lực tăng trưởng mới.
Chính phủ Nhật Bản triển khai nhiều chính sách nhằm nâng cao năng suất lao động trong bối cảnh kinh tế số, trong đó chú trọng tái cơ cấu ngành nghề, điều chỉnh thị trường lao động phù hợp với Cách mạng công nghiệp 4.0, đồng thời bảo đảm an toàn, an ninh thông tin và an ninh mạng.
Bên cạnh đó, Nhật Bản xác định công nghệ thông tin là trụ cột của chiến lược tăng trưởng dài hạn, coi đây là giải pháp quan trọng giúp nền kinh tế vượt qua tình trạng trì trệ và phục hồi bền vững. Việc xây dựng và triển khai chiến lược an ninh mạng quốc gia cũng được chú trọng, với trọng tâm là ứng dụng tiến bộ khoa học, công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực chuyên sâu nhằm nâng cao năng lực phòng, chống các nguy cơ tấn công mạng.
Kinh nghiệm của Hàn Quốc
Hàn Quốc là một trong những quốc gia sớm định hình chiến lược phát triển kinh tế số gắn với chính sách an sinh xã hội và đào tạo nguồn nhân lực. Nhờ những nỗ lực đầu tư mạnh mẽ vào giáo dục và hạ tầng công nghệ thông tin, tỷ lệ người dân truy cập Internet tại Hàn Quốc đạt mức rất cao, trong đó phần lớn sử dụng dịch vụ băng rộng.
Song song với phát triển hạ tầng, Hàn Quốc ban hành hệ thống pháp luật tương đối đầy đủ nhằm điều chỉnh các hoạt động trong môi trường số, như giao dịch điện tử, chữ ký số và văn bản điện tử. Trọng tâm trong tầm nhìn của Chính phủ là thúc đẩy thương mại điện tử và từng bước thay đổi nhận thức xã hội, khẳng định giá trị pháp lý của các giao dịch và tài liệu điện tử tương đương với hình thức truyền thống.
Ngoài ra, chiến lược i-Korea 4.0 được triển khai với con người là trung tâm của quá trình chuyển đổi số. Chiến lược này tập trung vào hai trụ cột chính: Phát triển các công nghệ nền tảng như dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo, hạ tầng mạng và tăng cường đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D), đặc biệt là sự phối hợp chặt chẽ giữa khu vực nhà nước và doanh nghiệp nhằm nhanh chóng đưa kết quả nghiên cứu vào thực tiễn.
Kinh nghiệm của Trung Quốc
Trung Quốc được xem là một trong những quốc gia dẫn đầu thế giới về quy mô và tốc độ phát triển kinh tế số. Hoạt động thương mại điện tử tại quốc gia này đạt giá trị rất lớn, vượt xa tổng giao dịch của nhiều nền kinh tế phát triển cộng lại. Kinh tế số đóng góp tỷ trọng đáng kể vào GDP, trở thành một trong những động lực tăng trưởng chủ yếu của nền kinh tế.
Để đạt được những kết quả này, Trung Quốc đã áp dụng nhiều chính sách đặc thù, trong đó nổi bật là việc bảo hộ thị trường công nghệ số trong nước nhằm tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nội địa phát triển và khẳng định vị thế. Nhà nước không chỉ đóng vai trò hoạch định chính sách mà còn tham gia với tư cách là nhà đầu tư, nhà sáng tạo và người tiêu dùng trong quá trình thúc đẩy số hóa.
Chính phủ Trung Quốc dành nguồn lực lớn từ ngân sách cho các dự án công nghệ chiến lược như điện toán đám mây, dữ liệu lớn, internet vạn vật và trí tuệ nhân tạo. Đồng thời, các chính sách khuyến khích khởi nghiệp, hỗ trợ thuế và quỹ đầu tư được triển khai rộng rãi nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong xã hội.
Lộ trình phát triển được thực hiện theo hướng từ các lĩnh vực công nghệ số có yêu cầu kỹ thuật vừa phải như thanh toán điện tử, thương mại điện tử, tiến tới các lĩnh vực công nghệ cao như AI, robot và khai thác dữ liệu lớn.
Một số gợi mở cho Việt Nam
Có thể thấy, phát triển kinh tế số được xem là xu hướng tất yếu và là mô hình tăng trưởng của tương lai. Đối với Việt Nam, có thể rút ra một số định hướng tham khảo quan trọng như sau:
Một là, cần thống nhất nhận thức về bản chất và phạm vi của kinh tế số. Đây không chỉ là việc phát triển công nghệ thông tin - truyền thông, mà là quá trình số hóa toàn diện các lĩnh vực kinh tế - xã hội, lấy ứng dụng công nghệ làm trọng tâm để tạo ra giá trị mới.
Hai là, xây dựng và hoàn thiện đồng bộ hệ thống thể chế, pháp luật và chính sách nhằm tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho các hoạt động kinh tế số phát triển.
Ba là, lựa chọn các ngành, lĩnh vực có tiềm năng và lợi thế để tạo đột phá trong phát triển kinh tế số, phù hợp với điều kiện và đặc điểm của Việt Nam.
Bốn là, tăng cường đầu tư cho hạ tầng số và các giải pháp công nghệ hiện đại, với sự tham gia tích cực của cả khu vực nhà nước và khu vực tư nhân.
Bên cạnh đó, cần đặc biệt chú trọng phát triển nguồn nhân lực cho kinh tế số thông qua đổi mới giáo dục, đào tạo, nâng cao kỹ năng cho lực lượng lao động và thu hút chuyên gia công nghệ cao.
Chủ động nhận diện và giải quyết các vấn đề phát sinh trong quá trình phát triển kinh tế số như bảo đảm an ninh mạng, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, xử lý sự thay đổi của thị trường lao động và những xung đột giữa mô hình kinh doanh truyền thống với các mô hình mới trên nền tảng số./.
