Kinh nghiệm phát triển kinh tế số tại Singapore, Thái Lan và bài học tham khảo cho Việt Nam

Singapore - Hình mẫu về hạ tầng số và thanh toán điện tử

Singapore được đánh giá là một trong những quốc gia hàng đầu châu Á về phát triển kinh tế số, đặc biệt trong lĩnh vực thanh toán điện tử và hạ tầng số. Với diện tích nhỏ nhưng tầm nhìn chiến lược rõ ràng, Singapore đã tận dụng hiệu quả công nghệ số để tái cấu trúc nền kinh tế, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Một trong những nền tảng quan trọng giúp Singapore đạt được thành công đó là mức độ phổ cập internet và thiết bị thông minh rất cao. Trên 90% dân số Singapore sử dụng internet, hầu hết người dân đều sở hữu điện thoại thông minh.

Đây là điều kiện tiên quyết để các dịch vụ số, đặc biệt là thanh toán điện tử, phát triển mạnh mẽ. Đến năm 2019, khoảng 60% tổng số giao dịch tại Singapore đã được thực hiện thông qua các hình thức thanh toán điện tử, đưa quốc gia này trở thành thị trường thanh toán điện tử phát triển nhất trong ASEAN.

Tuy nhiên, cũng giống như nhiều quốc gia khác trong khu vực, Singapore từng đối mặt với thói quen sử dụng tiền mặt của người dân. Dù có điều kiện công nghệ thuận lợi, cứ 10 người dân thì có tới 9 người vẫn ưu tiên thanh toán bằng tiền mặt trong các giao dịch hằng ngày. Trước thực trạng đó, Chính phủ Singapore đã chủ động triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm thay đổi nhận thức và hành vi của xã hội.

Cụ thể, Singapore đã xây dựng và phát triển hệ thống thanh toán nhanh trên phạm vi toàn quốc, trong đó chú trọng ứng dụng mã QR và hệ thống máy chấp nhận thẻ (POS). Việc chuẩn hóa và liên thông các phương thức thanh toán giúp người dân, doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận và sử dụng thanh toán điện tử trong mọi lĩnh vực, từ mua sắm, dịch vụ công cho đến giao thông và y tế.

Song song với đó, Chính phủ dành một phần ngân sách hằng năm để hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, nâng cao năng lực số và ứng dụng công nghệ vào hoạt động sản xuất - kinh doanh.

Bên cạnh đầu tư hạ tầng và công nghệ, Singapore đặc biệt coi trọng phát triển nguồn nhân lực số. Đầu tư công cho giáo dục, đào tạo kỹ năng số và kỹ năng đổi mới sáng tạo được xác định là ưu tiên chiến lược. Người lao động được trang bị năng lực thích ứng với môi trường số, từ đó tạo nền tảng bền vững cho quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Không thể không nhắc đến vai trò của khung khổ pháp lý trong thành công của Singapore. Việc ban hành Luật An ninh mạng (2018) và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân đã tạo hành lang pháp lý rõ ràng cho hoạt động thu thập, sử dụng và chia sẻ dữ liệu. Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi của người dân mà còn củng cố niềm tin của xã hội đối với các dịch vụ số, qua đó thúc đẩy kinh tế số phát triển an toàn và bền vững.

Thái Lan - Chiến lược “Thái Lan 4.0” và tầm nhìn chuyển đổi toàn diện

Khác với Singapore - quốc gia có lợi thế về quy mô nhỏ và trình độ phát triển cao, Thái Lan là nền kinh tế có quy mô lớn hơn, cơ cấu kinh tế đa dạng và phụ thuộc nhiều vào sản xuất công nghiệp và nông nghiệp. Nhận thức rõ những thách thức của mô hình tăng trưởng truyền thống, Chính phủ Thái Lan đã sớm đưa ra chiến lược chuyển đổi số với tầm nhìn dài hạn mang tên “Thái Lan 4.0”.

Ra đời từ năm 2014, “Thái Lan 4.0” hướng tới chuyển đổi mô hình phát triển từ công nghiệp nặng, thâm dụng lao động sang nền kinh tế dựa trên đổi mới sáng tạo, công nghệ cao và kinh tế số. Trọng tâm của chiến lược này là nâng cao giá trị gia tăng, năng suất lao động và khả năng cạnh tranh của nền kinh tế trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Để triển khai hiệu quả tầm nhìn trên, Thái Lan đã xây dựng hệ thống chính sách số theo lộ trình 4 giai đoạn rõ ràng:

Giai đoạn thứ nhất tập trung đầu tư và xây dựng nền tảng số, bao gồm hạ tầng viễn thông, internet băng thông rộng và các hệ thống dữ liệu.

Giai đoạn thứ hai hướng tới mục tiêu toàn dân tiếp cận công nghệ số, thu hẹp khoảng cách số giữa các vùng miền và nhóm dân cư.

Giai đoạn thứ ba là chuyển đổi toàn bộ nền kinh tế theo định hướng đổi mới sáng tạo và công nghệ số.

Cuối cùng, giai đoạn thứ tư đặt mục tiêu đưa Thái Lan trở thành quốc gia phát triển, có vai trò dẫn dắt và đề xuất sáng kiến về công nghệ số trong khu vực.

Một bước đi quan trọng của Thái Lan là cải tổ bộ máy quản lý nhà nước để phù hợp với yêu cầu của nền kinh tế số. Việc thành lập Bộ Xã hội và Kinh tế số (MDES) thay thế Bộ Công nghệ thông tin và Truyền thông (MICT) thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ trong việc đặt kinh tế số và xã hội số vào vị trí trung tâm của chiến lược phát triển quốc gia.

Song song với đó, Thái Lan đã ban hành một hệ thống pháp luật tương đối toàn diện liên quan đến kinh tế số. Ngoài luật riêng về phát triển số, Chính phủ Thái Lan còn sửa đổi và hoàn thiện nhiều luật quan trọng như Luật Giao dịch điện tử, Luật Tội phạm máy tính, Luật An ninh mạng, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, Luật Xúc tiến kinh tế số và Luật Phát triển kinh tế - xã hội số.

Việc hoàn thiện khung pháp lý giúp tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp công nghệ phát triển, đồng thời tăng cường quản lý nhà nước và bảo đảm an ninh, an toàn trên không gian mạng.

Đáng chú ý, Thái Lan đặc biệt quan tâm đến vấn đề an ninh mạng và quản lý nội dung số. Các biện pháp kiểm soát chặt chẽ thông tin xấu, độc trên không gian mạng được triển khai nhằm bảo vệ ổn định xã hội, an ninh quốc gia và quyền lợi của người dân trong quá trình chuyển đổi số.

Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam

Từ kinh nghiệm của Singapore và Thái Lan, có thể rút ra một số bài học quan trọng cho các quốc gia đang phát triển nói chung, Việt Nam nói riêng như sau:

Chuyển đổi số cần có tầm nhìn chiến lược dài hạn và sự dẫn dắt mạnh mẽ của Chính phủ; đầu tư vào hạ tầng số và nguồn nhân lực là yếu tố then chốt quyết định thành công.

Bên cạnh đó, khung khổ pháp lý rõ ràng, minh bạch và phù hợp với thực tiễn sẽ tạo niềm tin cho xã hội và thúc đẩy đổi mới sáng tạo. Chuyển đổi số không chỉ là vấn đề công nghệ mà còn là quá trình thay đổi nhận thức, hành vi và mô hình phát triển của toàn xã hội.

Nhìn chung, Singapore và Thái Lan đã và đang cho thấy những cách tiếp cận khác nhau nhưng đều hiệu quả trong phát triển kinh tế số. Những kinh nghiệm này là nguồn tham khảo quý giá để các quốc gia ASEAN, trong đó có Việt Nam, xây dựng và triển khai chiến lược chuyển đổi số phù hợp với điều kiện và mục tiêu phát triển của mình trong thời gian tới./.