Kiến tạo tương lai thanh toán số

Trong bối cảnh nền kinh tế số Việt Nam đang tăng tốc, thanh toán không tiền mặt ngày càng khẳng định vai trò trung tâm trong đời sống tài chính - kinh tế. Song hành cùng cơ hội, những thách thức về an toàn, niềm tin và khả năng tiếp cận vẫn hiện hữu.

QR - tăng trưởng nhanh và được áp dụng rộng rãi nhất

Nếu cách đây 5 năm, người tiêu dùng Việt Nam còn e dè khi quét mã QR hay dùng ví điện tử, thì nay việc “không mang tiền mặt” đã trở nên phổ biến từ quán cà phê, chợ truyền thống đến siêu thị, bệnh viện, trường học.

Theo Ngân hàng Nhà nước, đến giữa năm 2025, tổng số giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt tăng gần 180% so với cùng kỳ năm 2022; thanh toán qua QR code tăng hơn 260%, còn ví điện tử đạt hơn 50 triệu tài khoản hoạt động.

Người dân đã thực sự bước vào giai đoạn sống số, tiêu dùng số. Chính hành vi này đang thúc đẩy các ngân hàng, doanh nghiệp và Chính phủ số cùng tiến nhanh hơn trong kiến tạo hạ tầng thanh toán thông minh, bà Nguyễn Thu Hà, chuyên gia Fintech, nhận định.

Thanh toán số ngày nay không chỉ là quét mã hay chuyển khoản nhanh. Hệ sinh thái này được vận hành bởi AI, Big Data, Blockchain và điện toán đám mây, giúp định danh, xác thực, phân tích rủi ro và bảo mật người dùng.

Các ngân hàng và fintech Việt Nam đang đầu tư mạnh vào AI chống gian lận, xác thực sinh trắc học, hồ sơ tín dụng số, đồng thời triển khai mã QR thống nhất (VietQR) để đồng bộ toàn quốc.

Theo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, đến cuối năm 2024, cả nước có hơn 204,5 triệu tài khoản thanh toán cá nhân và trên 154,1 triệu thẻ đang hoạt động. Gần 87% người dân trên 15 tuổi đã có tài khoản ngân hàng. Năm 2024, tổng giá trị thanh toán không dùng tiền mặt đạt 295,3 triệu tỷ đồng - gấp 26 lần GDP của Việt Nam.

Đặc biệt, số lượng giao dịch qua mã QR trong quý I/2025 tăng hơn 81% so với cùng kỳ năm trước, trở thành phương thức thanh toán không tiền mặt tăng trưởng nhanh nhất và được áp dụng rộng rãi nhất.

Ông Sharad Jain, Giám đốc Quốc gia Mastercard tại Việt Nam, Campuchia và Lào tại Ngày hội thẻ Việt Nam 2025 mới đây nhận định: những con số này cho thấy sự chuyển mình ấn tượng của Việt Nam trong hành trình số hóa thanh toán.

Thanh toán số không chỉ đơn giản hóa giao dịch hằng ngày, mà còn mở ra cơ hội tiếp cận tài chính minh bạch, an toàn cho người dân, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế số.

Ba thách thức lớn

Tuy nhiên, cùng với sự bùng nổ đó là ba thách thức lớn mà toàn ngành cần chung tay giải quyết: khả năng tiếp cận, an toàn bảo mật và trải nghiệm khách hàng.

Về khả năng tiếp cận, dù hạ tầng thanh toán số đã phát triển nhanh, 62% dân số Việt Nam vẫn sống ở khu vực nông thôn - nơi nhiều nhóm yếu thế chưa tiếp cận được đầy đủ dịch vụ . Để giải quyết bài toán này, theo ông Sharad, Việt Nam đã có nền tảng tốt với eKYC, mạng lưới QR, sinh trắc học. Giai đoạn tới, điều quan trọng là đơn giản hóa việc tiếp cận các giải pháp số, kết hợp chặt chẽ giữa chính phủ, ngân hàng, fintech và các công ty công nghệ.

Về an toàn bảo mật, dù công nghệ đã phát triển, nhưng lo ngại về an toàn vẫn là nguyên nhân chính khiến nhiều người còn e dè với thanh toán số. Việt Nam đã ghi nhận hàng chục nghìn vụ lừa đảo trực tuyến, gian lận thẻ và tấn công mạng trong những năm gần đây, gây thiệt hại lớn và làm xói mòn niềm tin của người dùng. Mastercard hiện coi an ninh và niềm tin là trọng tâm: năm 2024, mạng lưới của đơn vị đã xử lý hơn 159 tỷ giao dịch toàn cầu, đồng thời đầu tư 10,6 tỷ USD vào sáng tạo trong an ninh mạng từ năm 2019.

Các giải pháp ứng dụng AI và học máy giúp phát hiện gian lận theo thời gian thực, giảm thiểu rủi ro cho người tiêu dùng và tổ chức tài chính.

Một số giải pháp công nghệ như: Consumer Fraud Risk, Mastercard Identity Solutions đang được triển khai để bảo vệ giao dịch “ngầm” trong nền tảng, vừa an toàn, vừa không làm gián đoạn trải nghiệm. Nhờ ứng dụng công nghệ, trong trong ba năm qua, Mastercard đã ngăn chặn 47,9 tỷ USD thiệt hại do gian lận.

Đơn giản hóa và dễ sử dụng

Về trải nghiệm người dùng, đây chính là chìa khóa giúp thanh toán số phát triển bền vững. Với người tiêu dùng, thanh toán số mang lại sự tiện lợi, nhanh chóng và minh bạch; còn với doanh nghiệp, đặc biệt là khối vừa và nhỏ, đây là cơ hội mở rộng khách hàng, tăng hiệu quả vận hành và kết nối với hệ sinh thái thương mại điện tử.

Tuy nhiên các chuyên gia cho rằng, công nghệ chỉ thực sự có ý nghĩa khi được đơn giản hóa và dễ sử dụng, giúp người dân hình thành thói quen thanh toán hằng ngày. Để đạt được điều đó, cần duy trì hợp tác chặt chẽ giữa Chính phủ, ngân hàng và doanh nghiệp công nghệ nhằm mở rộng hạ tầng và tiện ích thanh toán.

Nhận định Việt Nam là một trong những thị trường chủ chốt, Mastercard đặt mục tiêu đến năm 2030, 100% giao dịch thẻ tại Việt Nam sẽ được token hóa và xác thực an toàn. Mastercard đã đồng hành cùng Việt Nam hơn 15 năm trong hành trình số hóa thanh toán và cam kết tiếp tục nâng cao hiệu quả thanh toán theo thời gian thực qua việc phòng chống gian lận, đảm bảo luồng dữ liệu xuyên biên giới an toàn và thúc đẩy đổi mới công nghệ theo tiêu chuẩn toàn cầu.

Thanh toán số là một trong những “động cơ” mạnh nhất của chuyển đổi số quốc gia. Khi người dân tin tưởng, doanh nghiệp sáng tạo và Chính phủ bảo trợ hạ tầng an toàn - nền kinh tế số Việt Nam sẽ cất cánh vững vàng hơn. Tương lai không chỉ là “không tiền mặt” mà là “thanh toán không giới hạn” - một hệ sinh thái số mở, an toàn, thông minh và vì mọi người./.