Đưa chính sách "chạm" đến người dân trên không gian mạng: Từ chủ động nguồn tin đến định hướng dư luận
Trong kỷ nguyên số, "trận địa" thông tin đã dần dịch chuyển sang không gian mạng, nơi mỗi người dân là một "trạm phát" thông tin. Điều này đặt ra thách thức sống còn cho công tác truyền thông chính sách: Làm sao để thông tin chính thống không chỉ "chạy đua" mà còn phải "dẫn dắt" và "chiến thắng" tin giả, tin sai lệch.
"Trận địa" không gian mạng và thách thức
Thế giới phẳng và sự bùng nổ của các nền tảng mạng xã hội (MXH) như Facebook, Zalo, TikTok, YouTube đã thay đổi cách thức người dân tiếp cận thông tin. Một buổi sáng thức dậy, chỉ bằng một cú lướt điện thoại, người dân có thể tiếp nhận hàng loạt thông tin về một chính sách mới - nhưng thường là qua các "tít giật gân" trên MXH, qua các nhóm chat Zalo, chứ không phải từ cổng thông tin điện tử hay một bản tin thời sự.
Đây chính là kẽ hở chí mạng mà tin giả và tin sai lệch lợi dụng. Thực tế cho thấy, những thông tin xuyên tạc liên quan đến các vấn đề nhạy cảm như thuế, đất đai, y tế, hay các chủ trương lớn của Nhà nước (ví dụ: cải cách tiền lương, sửa đổi luật đất đai) có tốc độ lan truyền nhanh gấp nhiều lần thông tin chính thống.
Hậu quả của chúng không chỉ là sự hoang mang, mà còn là sự xói mòn niềm tin, kích động bất ổn xã hội và gây thiệt hại trực tiếp cho nền kinh tế.
Nhận diện rõ thách thức này, Chính phủ đã xác định một tư duy mới mang tính chiến lược: Cơ quan nhà nước không thể đứng ngoài cuộc, mà phải chủ động "chiếm lĩnh" không gian mạng. Truyền thông chính sách không chỉ dừng lại ở việc "chạy đua" đính chính, mà phải vươn lên "dẫn dắt" và định hướng dư luận.
Cuộc "vượt dốc" công nghệ trong truyền thông chính sách
Điểm mới và cũng là bước tiến đột phá nhất trong công tác truyền thông chính sách hiện nay chính là việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ.
Thay vì ban hành chính sách và chờ đợi phản hồi một cách thụ động, các cơ quan quản lý đã triển khai các hệ thống giám sát, điều hành an toàn an ninh mạng (SOC) và hệ thống lắng nghe dư luận xã hội. Vận hành dựa trên trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn, các hệ thống này hoạt động như những chiếc "radar" quét liên tục trên không gian mạng.
Nhờ đó, cơ quan quản lý có thể đo lường chính xác nhịp đập của đời sống xã hội: Người dân đang bức xúc vấn đề gì? Đâu là nguồn phát tán tin giả? Chính sách mới ban hành đang được đón nhận ra sao?. Đây là cơ sở dữ liệu quý giá để các nhà hoạch định chính sách đưa ra những thông điệp truyền thông "trúng đích", giải tỏa đúng điểm nghẽn tâm lý của người dân, thay vì những lời hô hào chung chung.
Bên cạnh đó là sự hiện diện của các kênh thông tin chính thức trên MXH. Điểm sáng tiêu biểu phải kể đến ngành Công an và Y tế. Trong giai đoạn đại dịch COVID-19 hay cao điểm triển khai Đề án 06 (VNeID), các Fanpage và Zalo OA của hai ngành này đã hoạt động như những trung tâm chỉ huy thông tin. Không chờ người dân hỏi, ngành Công an đã chủ động "gõ cửa" từng tài khoản để cảnh báo về các thủ đoạn lừa đảo công nghệ cao mới nhất, hay hướng dẫn chi tiết về định danh điện tử. Thông tin được cung cấp trực quan, dễ hiểu, giúp người dân tự bảo vệ mình và tuân thủ pháp luật thuận lợi hơn.
Nhận diện điểm nghẽn và lời giải cho tương lai
Mặc dù đã đạt được những bước tiến đáng kể, công cuộc chuyển đổi số trong truyền thông chính sách vẫn đối mặt với những rào cản không nhỏ, chủ yếu xuất phát từ yếu tố con người.
"Điểm nghẽn" lớn nhất nằm ở tâm lý e ngại. Một bộ phận cán bộ vẫn giữ tư duy cũ, sợ tương tác trực tiếp, sợ bị cư dân mạng "vặn vẹo" và thường chọn cách im lặng hoặc đóng cửa khi khủng hoảng xảy ra. Bên cạnh đó, kỹ năng xử lý khủng hoảng truyền thông - nơi mà "giờ vàng" chỉ được tính bằng phút, vẫn còn là điểm yếu của nhiều cơ quan, khiến họ chậm chân hơn so với tốc độ lan truyền của tin đồn.
Để khắc phục, giải pháp căn cơ không chỉ nằm ở việc đầu tư máy móc, mà là đầu tư vào "bộ lọc" và "kỹ năng" của đội ngũ cán bộ. Cần phải coi kỹ năng truyền thông số, kỹ năng lắng nghe và đối thoại là tiêu chuẩn bắt buộc đối với cán bộ quản lý. Các cơ quan cần xây dựng quy trình phản ứng nhanh, xác định rõ kịch bản phát ngôn ngay trong 60 phút đầu tiên khi khủng hoảng nổ ra để giành lại quyền chủ động.
Đồng thời, cần có cơ chế "luật hóa" trách nhiệm tương tác trên không gian mạng, coi việc trả lời, giải đáp thắc mắc của người dân trên các kênh số là một chỉ số đánh giá hiệu quả công việc (KPI) thực chất, chứ không phải là phong trào hình thức.
Đưa chính sách "chạm" đến người dân trên không gian mạng không đơn thuần là một giải pháp kỹ thuật, mà là một bước tiến trong tư duy quản trị quốc gia hiện đại. Khi thông tin được minh bạch hóa, được truyền tải nhanh nhất và dễ hiểu nhất, đó chính là lúc chính quyền thực sự trao quyền cho người dân. Sự chủ động nắm bắt và định hướng dư luận trên không gian số chính là phương thức hiệu quả nhất để bảo vệ nền tảng tư tưởng, củng cố niềm tin và xây dựng một Chính phủ số thực sự "của dân, do dân và vì dân”./.
Tài liệu tham khảo
1. Quyết định số 06/QĐ-TTg, Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030.
2. Khuynh Hà (2024), Sở TT&TT Tp.HCM triển khai hệ thống lắng nghe và giám sát nội dung trên mạng xã hội, Tạp chí Người đưa tin, https://www.nguoiduatin.vn/so-tttt-tphcm-trien-khai-he-thong-lang-nghe-va-giam-sat-noi-dung-tren-mang-xa-hoi-204241013160817401.htm.
