Y tế trong giảm nghèo đa chiều: Nền tảng để người dân thoát nghèo bền vững

Sức khỏe - điều kiện cốt lõi để hộ nghèo duy trì thu nhập và ổn định cuộc sống

Một trong những nhận định nhất quán của các địa phương khi triển khai giảm nghèo đa chiều là sức khỏe quyết định khả năng tự vươn lên của người dân.

Một hộ có người trụ cột ốm đau kéo dài sẽ suy giảm thu nhập, mất việc làm, phát sinh chi phí điều trị và đứng trước nguy cơ tái nghèo chỉ sau một biến cố nhỏ. Chính vì vậy, y tế được đưa vào nhóm tiêu chí trọng tâm để bảo đảm người dân không chỉ thoát nghèo mà giữ được mức sống ổn định lâu dài.

Việc mở rộng bao phủ bảo hiểm y tế cho hộ nghèo và cận nghèo tạo bước chuyển quan trọng. Khi chi phí khám chữa bệnh không còn là nỗi lo lớn, người dân chủ động hơn trong chăm sóc sức khỏe, thăm khám định kỳ và điều trị sớm.

Đây là sự thay đổi mang tính nền tảng, bởi nhiều hộ nghèo trước đây chỉ đến bệnh viện khi bệnh đã chuyển nặng, khiến chi phí điều trị đội lên và kéo theo các hệ lụy kinh tế khác.

Nhiều tỉnh đã xây dựng mô hình quản lý sức khỏe hộ nghèo theo hồ sơ cá nhân, trong đó trạm y tế xã có trách nhiệm theo dõi chỉ số sức khỏe, đánh giá nguy cơ và tư vấn phòng bệnh.

Việc lập hồ sơ theo dõi này đã giúp phát hiện sớm nhiều bệnh mãn tính ở người nghèo, tạo điều kiện điều trị kịp thời ngay từ tuyến cơ sở. Khi bệnh được kiểm soát từ sớm, người dân duy trì được khả năng lao động, không bị gián đoạn sinh kế và giảm đáng kể khả năng rơi vào vòng xoáy tái nghèo.

Đi đôi với chăm sóc sức khỏe ban đầu, các chương trình tuyên truyền về phòng bệnh, dinh dưỡng, chăm sóc trẻ em và bảo vệ sức khỏe người cao tuổi cũng được triển khai đồng bộ tại các thôn, bản.

Những nội dung này tiếp cận trực tiếp người nghèo thông qua y tế thôn bản, cán bộ xã và mạng lưới cộng tác viên. Khi hiểu rõ cách phòng bệnh, người dân chủ động hơn trong bảo vệ sức khỏe, giảm rủi ro phát sinh các khoản chi phí đột xuất gây áp lực lên tài chính.

Việc củng cố y tế cơ sở còn giúp rút ngắn khoảng cách tiếp cận dịch vụ giữa khu vực nông thôn và đô thị. Trạm y tế xã được đầu tư thêm trang thiết bị thiết yếu, bố trí nhân lực phù hợp và tăng cường khả năng thực hiện khám bệnh ban đầu.

Điều này giúp người nghèo tiếp cận dịch vụ ngay tại địa phương, tránh tình trạng phải di chuyển xa hoặc tự điều trị không đúng cách. Đây cũng là yếu tố quan trọng giúp giảm tải tuyến trên, trong khi người dân được chăm sóc đúng, đủ và gần nhất.

Tại Quảng Trị, việc tổ chức các đoàn khám bệnh lưu động theo lịch cố định hằng quý đã giúp nhiều hộ nghèo phát hiện bệnh sớm, đặc biệt ở người cao tuổi và trẻ nhỏ. Mô hình này không chỉ tạo điều kiện để người dân tiếp cận dịch vụ mà còn củng cố niềm tin vào chính sách y tế, từ đó tăng mức độ tham gia của cộng đồng.

Dịch vụ chăm sóc sức khỏe gắn với an sinh xã hội

Y tế không hoạt động tách biệt mà nằm trong trục an sinh xã hội tổng thể của chương trình giảm nghèo đa chiều. Khi sức khỏe được bảo đảm, người dân mới có thể duy trì thu nhập, tiếp cận giáo dục, tham gia lao động và ổn định đời sống. Chính vì vậy, nhiều địa phương đã vận dụng hướng tiếp cận kết hợp giữa chăm sóc sức khỏe, hỗ trợ nhà ở, hỗ trợ sinh kế và bảo đảm dịch vụ xã hội cơ bản.

Một trong những xu hướng nổi bật là xây dựng mô hình liên kết giữa y tế và sinh kế. Người dân được tư vấn sức khỏe gắn với tư vấn nghề nghiệp, đặc biệt với những hộ đang được hỗ trợ sản xuất.

Tại một số xã tại Đồng Tháp, khi hộ nghèo tham gia mô hình nuôi gia súc, gia cầm hoặc trồng cây lâu năm, trạm y tế xã phối hợp với lực lượng khuyến nông tổ chức các buổi kiểm tra sức khỏe trước mùa vụ, giúp hộ nghèo sẵn sàng nguồn lực lao động cho giai đoạn sản xuất cao điểm. Sự liên kết này cho thấy chăm sóc sức khỏe không chỉ bảo vệ cuộc sống thường ngày mà còn gắn chặt với hiệu quả sinh kế.

Ngoài ra, chính sách chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ em nghèo cũng được triển khai cùng với hoạt động chăm sóc sức khỏe. Trẻ được tiêm chủng đầy đủ, tầm soát suy dinh dưỡng và khám bệnh định kỳ. Khi trẻ khỏe mạnh, việc học tập diễn ra ổn định, hạn chế tình trạng bỏ học giữa chừng - một trong những nguyên nhân dẫn đến tái nghèo.

Dịch vụ y tế dự phòng cũng được đưa vào hệ thống giảm nghèo như một giải pháp mang tính bền vững. Các chương trình kiểm soát dịch bệnh, vệ sinh môi trường, nước sạch và an toàn thực phẩm được triển khai đồng bộ, giúp tạo môi trường sống an toàn cho người nghèo. Nhờ vậy, nhiều bệnh truyền nhiễm và bệnh do điều kiện sống kém đã giảm rõ rệt.

Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, nhiều địa phương áp dụng nền tảng quản lý sức khỏe điện tử, nhắc lịch khám, tư vấn từ xa và thông tin dịch vụ y tế qua điện thoại. Người nghèo có thể theo dõi tình trạng sức khỏe và nhận tư vấn ngay tại nhà, không phải đi lại nhiều. Điều này mở ra cơ hội tiếp cận dịch vụ y tế hiện đại ngay cả trong điều kiện kinh tế hạn chế.

Việc kết nối y tế - giáo dục - an sinh - sinh kế tạo thành một vòng tròn hỗ trợ khép kín. Một hộ có sức khỏe ổn định sẽ có năng lực lao động tốt; khi thu nhập được cải thiện, họ tiếp tục đầu tư cho giáo dục của con; khi giáo dục tốt hơn, thế hệ tiếp theo có cơ hội thoát nghèo bền vững. Đây chính là mục tiêu sâu xa của việc đưa dịch vụ y tế vào hệ thống giảm nghèo đa chiều./.