Ước lượng chỉ tiêu GRDP kinh tế số - Góc nhìn của TP Hồ Chí Minh
Kinh tế số đang trở thành trụ cột mới của tăng trưởng, song việc đo lường chính xác mức đóng góp của lĩnh vực này vào GRDP vẫn là thách thức lớn đối với nhiều địa phương. Trong bối cảnh chưa có số liệu thống kê chính thức, TP. Hồ Chí Minh đã chủ động nghiên cứu ước lượng GRDP kinh tế số, qua đó cung cấp góc nhìn ban đầu về vai trò và quy mô của kinh tế số trong cơ cấu kinh tế đô thị năng động nhất cả nước.
Trong bối cảnh chuyển đổi số trở thành xu thế chủ đạo của phát triển kinh tế toàn cầu, kinh tế số ngày càng đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu tăng trưởng của các quốc gia và địa phương. Đối với TP. Hồ Chí Minh - trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước, việc xác định đúng quy mô và tỷ trọng đóng góp của kinh tế số trong GRDP có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, không chỉ phục vụ công tác hoạch định chính sách mà còn là căn cứ đánh giá hiệu quả chuyển đổi số của thành phố.
Tuy nhiên, trong một giai đoạn dài, việc đo lường và công bố chính thức chỉ tiêu GRDP kinh tế số gặp nhiều khó khăn do thiếu phương pháp thống nhất và hạn chế về dữ liệu.
Trong bối cảnh đó, Viện Nghiên cứu phát triển TP. Hồ Chí Minh đã triển khai nghiên cứu “Ước lượng chỉ tiêu GRDP kinh tế số - Góc nhìn của TP. Hồ Chí Minh” theo chỉ đạo của UBND thành phố, nhằm bước đầu đánh giá mức độ đóng góp của kinh tế số vào GRDP thành phố.
Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn từ tháng 4/2021 đến tháng 11/2023, thời điểm Cục Thống kê chưa công bố chính thức phương pháp đo lường và số liệu về tỷ trọng GDP kinh tế số của cả nước cũng như của TP. Hồ Chí Minh. Điều này tạo ra khoảng trống thông tin trong công tác đánh giá và điều hành phát triển kinh tế số của địa phương.
Trước yêu cầu thực tiễn đó, UBND TP. Hồ Chí Minh đã giao Viện Nghiên cứu phát triển Thành phố triển khai nghiên cứu ước lượng GRDP kinh tế số, nhằm cung cấp cơ sở tham chiếu ban đầu cho việc xây dựng chính sách và chiến lược phát triển kinh tế số của địa phương này. Tuy nhiên, nghiên cứu cũng phải đối mặt với thách thức lớn là thiếu dữ liệu chính thống, đặc biệt là số liệu chi tiết về các ngành kinh tế số lõi ở cấp địa phương.
Khái niệm và khung đo lường kinh tế số
Nghiên cứu vận dụng khái niệm kinh tế số theo Thông tư số 13/2021/TT-BKHĐT của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (trước sáp nhập). Theo đó, kinh tế số là các hoạt động kinh tế sử dụng thông tin số, tri thức số như yếu tố sản xuất chính; sử dụng internet và mạng thông tin làm không gian hoạt động; ứng dụng công nghệ thông tin, viễn thông nhằm nâng cao năng suất lao động và tối ưu hóa nền kinh tế.
Về phạm vi, kinh tế số bao gồm các hoạt động cung cấp dịch vụ thuộc ba nhóm chính: Hạ tầng số, nền tảng số và ứng dụng số. Khung tiếp cận này tương đồng với các cách tiếp cận của OECD và Ngân hàng Thế giới, trong đó kinh tế số được xem là tập hợp các nhà sản xuất và người tiêu dùng, bao gồm cả khu vực công, sử dụng các đầu vào kỹ thuật số trong hoạt động kinh tế.
Bên cạnh đó, nghiên cứu cũng đối chiếu với thông cáo báo chí của Cục Thống kê về đo lường kinh tế số Việt Nam, trong đó phân biệt rõ giữa các ngành kinh tế số lõi và các ngành kinh tế được số hóa. Đây là cơ sở quan trọng để xác định phạm vi và cấu phần của GRDP kinh tế số TP. Hồ Chí Minh.
Phương pháp đo lường và tiếp cận ước lượng GRDP kinh tế số
Theo thông lệ quốc tế, có ba nhóm phương pháp chính để đo lường kinh tế số: Đo lường giá trị gia tăng do các hoạt động liên quan đến internet tạo ra; Đo lường giá trị gia tăng của các ngành kinh tế chịu tác động của internet; Đo lường tác động của internet đến phúc lợi người tiêu dùng.
Trong điều kiện Việt Nam nói chung và TP. Hồ Chí Minh nói riêng, Cục Thống kê xác định giá trị tăng thêm do kinh tế số tạo ra gồm hai phần: Giá trị tăng thêm của các ngành kinh tế số lõi và giá trị tăng thêm của các ngành được số hóa. Tuy nhiên, tại thời điểm nghiên cứu, số liệu chính thức về các ngành này chưa được công bố đầy đủ. Do đó, đơn vị nghiên cứu đã vận dụng các phương pháp dự đoán thống kê ngắn hạn, kết hợp với dữ liệu sẵn có, để ước lượng quy mô và tỷ trọng GRDP kinh tế số của thành phố. Đây là cách tiếp cận linh hoạt, phù hợp với điều kiện thiếu hụt dữ liệu nhưng vẫn bảo đảm tính khoa học và logic kinh tế.
Dữ liệu và phạm vi ước lượng GRDP kinh tế số TP. Hồ Chí Minh
Về chuỗi dữ liệu, nghiên cứu xác định chỉ có số liệu tương đối đầy đủ và tin cậy cho hai năm 2019 và 2020. Nguồn dữ liệu chính được sử dụng là báo cáo doanh nghiệp do Sở Thông tin và Truyền thông TP. Hồ Chí Minh (trước sáp nhập) cung cấp, bao gồm bốn nhóm ngành kinh tế số lõi: Sản xuất phần cứng; sản xuất phần mềm; nội dung số và dịch vụ công nghệ thông tin.
Ngoài ra, nghiên cứu sử dụng dữ liệu GDP kinh tế số của Việt Nam từ các Báo cáo Nền kinh tế số Đông Nam Á các năm 2019-2022 của Google, Temasek và Bain & Company để xây dựng mối tương quan giữa GDP kinh tế số cả nước và GRDP kinh tế số TP Hồ Chí Minh. Cách tiếp cận này giúp kết quả ước lượng phản ánh sát hơn xu hướng phát triển chung của kinh tế số Việt Nam.
Kết quả ước lượng GRDP kinh tế số TP. Hồ Chí Minh
Trên cơ sở dữ liệu và phương pháp đã lựa chọn, nghiên cứu cho thấy, quy mô GRDP kinh tế số của TP. Hồ Chí Minh có xu hướng tăng trưởng nhanh, song vẫn chịu ảnh hưởng bởi bối cảnh chung của nền kinh tế. Mức tăng trưởng quy mô GRDP kinh tế số năm 2020 so với năm 2019 của TP Hồ Chí Minh được xác định bằng khoảng 0,15 lần mức tăng trưởng GDP kinh tế số của cả nước.
Vận dụng phương pháp nội suy tuyến tính hai chiều, nghiên cứu ước lượng quy mô GRDP kinh tế số TP. Hồ Chí Minh năm 2021 đạt khoảng 8,27 tỷ USD, tương đương 191.768 tỷ đồng. Tỷ trọng GRDP kinh tế số trong tổng GRDP của thành phố cho thấy vai trò ngày càng rõ nét của kinh tế số trong cơ cấu kinh tế đô thị lớn nhất cả nước.
Cần lưu ý rằng, số liệu năm 2023 được ước lượng tại thời điểm tháng 12/2022 và mang tính tham chiếu, phục vụ công tác quản lý, điều hành của UBND thành phố và các sở, ngành liên quan.
Nghiên cứu ước lượng GRDP kinh tế số TP. Hồ Chí Minh có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh thiếu vắng số liệu chính thức. Kết quả nghiên cứu cung cấp bức tranh ban đầu về quy mô và xu hướng phát triển kinh tế số của thành phố, làm cơ sở tham khảo cho việc xây dựng chiến lược, chính sách và chương trình chuyển đổi số.
Tuy nhiên, do hạn chế về dữ liệu và chưa có hướng dẫn thống nhất về phương pháp đo lường, kết quả ước lượng không mang tính pháp lệnh thống kê. Các phương pháp tiếp cận khác nhau có thể dẫn đến kết quả khác nhau. Do đó, GRDP kinh tế số chính thức của TP. Hồ Chí Minh cần được Cục Thống kê khảo sát, tính toán và công bố theo hệ thống thống kê quốc gia.
Ước lượng chỉ tiêu GRDP kinh tế số là một nhiệm vụ phức tạp nhưng cần thiết trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ. Nghiên cứu của Viện Nghiên cứu phát triển TP. Hồ Chí Minh đã cho thấy nỗ lực chủ động của địa phương trong việc đánh giá vai trò của kinh tế số, dù còn nhiều hạn chế về phương pháp và dữ liệu. Trong thời gian tới, khi hệ thống đo lường kinh tế số được hoàn thiện và số liệu chính thức được công bố, việc xác định chính xác GRDP kinh tế số sẽ trở thành nền tảng quan trọng để TP. Hồ Chí Minh tiếp tục khẳng định vai trò đầu tàu trong phát triển kinh tế số của cả nước./.
