Từ công nghệ đến sinh kế bền vững: Câu chuyện của Hợp tác xã Nấm Tam Đảo

Bước phát triển từ mô hình hợp tác xã kiểu mới

HTX Nấm Tam Đảo, đặt tại thôn Tích Cực, xã Tam Đảo, tỉnh Phú Thọ, được thành lập từ năm 2009 với ngành nghề chính là nuôi trồng và chế biến nấm ăn, nấm dược liệu, sản xuất đông trùng hạ thảo, trồng dâu, ươm tơ và nuôi tằm. Dù ra đời trong bối cảnh nhiều khó khăn nhưng nhờ tư duy đổi mới, HTX Nấm Tam Đảo đã nhanh chóng chuyển mình, trở thành mô hình tiêu biểu của khu vực miền núi phía Bắc trong phát triển nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đi kèm chuyển đổi số trong quản lý sản xuất.

Từ 15 thành viên ban đầu, HTX hiện có thêm 70 hộ dân liên kết, với tổng nhân sự 155 người. Mô hình liên kết mở này tạo điều kiện để người dân nhiều địa phương khác nhau, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số tại xã Bảo Yên (tỉnh Lào Cai), tham gia vào chuỗi giá trị chung.

Nét nổi bật của HTX là chuyển đổi sang mô hình HTX kiểu mới gắn với ứng dụng khoa học và công nghệ. Trong đó, sản xuất nấm, nấm dược liệu, đặc biệt là đông trùng hạ thảo được đầu tư theo hướng công nghệ cao. Hệ thống phòng lạnh, máy sấy thăng hoa, thiết bị kiểm soát môi trường nuôi cấy được đưa vào sản xuất, giúp nâng chất lượng sản phẩm và giảm đáng kể sai số trong quá trình chế biến. Việc ứng dụng thiết bị tự động không chỉ nâng năng suất mà còn tiết kiệm chi phí nhân công, phù hợp với mục tiêu xây dựng mô hình HTX kiểu mới theo định hướng ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ.

Nhờ cách làm bài bản, năm 2024, HTX đã sản xuất được 80 kg đông trùng hạ thảo sấy thăng hoa, với giá bán 27 triệu đồng/kg, tương ứng doanh thu hơn 2,16 tỷ đồng. Đây là nguồn thu quan trọng, giúp HTX có điều kiện mở rộng thêm vùng nguyên liệu và nâng cấp công nghệ trong các năm tiếp theo.

Không chỉ dừng ở phát triển sản phẩm mũi nhọn, HTX còn xây dựng chuỗi liên kết trồng dâu - nuôi tằm tại nhiều tỉnh miền núi như Tuyên Quang, Yên Bái… HTX tạm ứng giống và vật tư đầu vào cho người dân, sau đó bao tiêu sản phẩm kén tằm. Cách làm này giúp giảm rủi ro, tăng lợi nhuận cho hộ dân và tạo được chuỗi cung ứng ổn định phục vụ sản xuất đông trùng hạ thảo và ươm tơ lụa. Đây được xem là điểm sáng trong việc vận động nông dân chuyển đổi cây trồng, phát triển sinh kế bền vững và ứng dụng kỹ thuật mới vào sản xuất.

Chuyển đổi số, liên kết bao tiêu và nâng hiệu quả quản lý

Cùng với đầu tư công nghệ sản xuất, HTX Nấm Tam Đảo còn chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số vào quản lý nội bộ. Các quy trình sản xuất, sổ sách tài chính, theo dõi hợp đồng bao tiêu, quản lý vùng nguyên liệu đều từng bước được số hóa giúp HTX dễ dàng kiểm soát chất lượng, nâng tính minh bạch và giảm sai sót trong vận hành. Nhờ vậy, bộ máy HTX tinh gọn hơn, tiết kiệm chi phí và tăng hiệu quả quản lý.

Hiệu quả tài chính của HTX được thể hiện rõ qua kết quả 3 năm gần đây. Tổng giá trị tài sản từ 645 triệu đồng năm 2022 đã tăng lên hơn 3,6 tỷ đồng năm 2024. Doanh thu cũng tăng liên tục từ hơn 1,05 tỷ đồng năm 2022 lên gần 1,9 tỷ đồng năm 2024. Lợi nhuận sau thuế tăng mạnh, từ 116 triệu đồng năm 2022 lên gần 380 triệu đồng năm 2024. Những con số này phản ánh rõ hiệu quả của mô hình HTX kiểu mới - ứng dụng công nghệ, liên kết sản xuất và phát triển sản phẩm chế biến sâu.

Năm 2023 và 2024 đánh dấu bước phát triển mạnh của HTX khi chính thức ký kết với nhiều đối tác phân phối, mở rộng chuỗi liên kết tiêu thụ nấm ăn, nấm dược liệu tại Vĩnh Phúc, cũng như sản xuất và tiêu thụ kén tằm tại Lào Cai. Bên cạnh đó, HTX triển khai đề tài nghiên cứu và ứng dụng khoa học và công nghệ trong sản xuất Nano Đông trùng hạ thảo và thực phẩm bổ sung như sữa Nano Cordy-milk, kết hợp phát triển du lịch trải nghiệm tại Tam Đảo. Sự kết hợp giữa công nghệ - sản xuất - dịch vụ này mở ra hướng phát triển đa giá trị cho HTX, phù hợp xu hướng nông nghiệp hiện đại.

Việc bao tiêu sản phẩm cho hộ dân liên kết là một trong những điểm mạnh nhất của HTX. Với cam kết thu mua kén tằm, nấm ăn, nấm dược liệu và một số sản phẩm phụ trợ, HTX giúp người dân yên tâm đầu tư sản xuất mà không lo đầu ra. Đồng thời, HTX cũng tổ chức tập huấn kỹ thuật, nâng cao kiến thức quản lý, kỹ năng bán hàng và chăm sóc khách hàng cho đội ngũ cán bộ và thành viên. Các buổi sinh hoạt định kỳ giúp các hộ chia sẻ kinh nghiệm, rút ra bài học từ thực tiễn, qua đó cải thiện năng suất và chất lượng sản phẩm.

Dù nhiều doanh nghiệp phải cắt giảm nhân sự trong bối cảnh kinh tế khó khăn, HTX Nấm Tam Đảo vẫn duy trì mức lương và tham gia đầy đủ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động. Số tiền đóng bảo hiểm hàng tháng gần 6 triệu đồng. HTX còn tạo việc làm bán thời gian cho lao động địa phương với thu nhập 5-8 triệu đồng/tháng, góp phần ổn định đời sống và giảm áp lực việc làm cho người dân địa phương.

Tác động xã hội tích cực và đóng góp vào mục tiêu giảm nghèo bền vững

Không chỉ là điểm tựa kinh tế cho người dân, HTX Nấm Tam Đảo còn tích cực tham gia hoạt động xã hội. Trong năm 2024, HTX đã hỗ trợ người dân xã Bảo Yên (Lào Cai) bị ảnh hưởng bởi bão số 3 Yagi bằng tiền và nhu yếu phẩm; tặng quà cho học sinh nghèo vượt khó tại Vĩnh Phúc; hỗ trợ giống cây và hạt dâu phục hồi diện tích bị lũ quét. Những hoạt động này lan tỏa tinh thần “lá lành đùm lá rách”, đúng bản chất mô hình kinh tế tập thể - gắn kết cộng đồng và chia sẻ khó khăn cùng người dân vùng núi.

HTX chú trọng công tác bảo vệ môi trường trong toàn bộ quá trình sản xuất. Các khâu vận hành, dọn vệ sinh, xử lý rác thải, bảo dưỡng máy móc đều tuân thủ quy định. Công nhân được trang bị đồ bảo hộ đầy đủ, phương tiện ra vào được bố trí khoa học, giúp không gian sản xuất sạch sẽ, đảm bảo chất lượng sản phẩm đông trùng hạ thảo sấy thăng hoa. Việc xây dựng quy trình sản xuất an toàn cũng góp phần nâng cao uy tín của HTX, không chỉ đối với người tiêu dùng mà còn đối với các tỉnh, nơi HTX đang mở rộng chuỗi liên kết trồng dâu nuôi tằm.

Nhờ duy trì chất lượng sản phẩm và phát triển công nghệ mới, HTX liên tục nhận được nhiều hình thức khen thưởng và chứng nhận như: danh hiệu HTX tiêu biểu năm 2023, chứng nhận sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu năm 2023 và 2024, các sản phẩm đạt OCOP của huyện Tam Đảo… Những thành tựu này là minh chứng cho nỗ lực đổi mới, ứng dụng công nghệ và phát triển chuỗi giá trị mà HTX theo đuổi suốt nhiều năm qua.

Mô hình HTX Nấm Tam Đảo thể hiện rõ vai trò của kinh tế tập thể trong giảm nghèo bền vững: tạo sinh kế bền vững, tăng thu nhập, giảm rủi ro sản xuất và giúp người dân từng bước tiếp cận phương thức canh tác hiện đại. Đây là minh chứng thiết thực cho hiệu quả của chủ trương vận động thành lập HTX kiểu mới gắn với công nghệ - chuyển đổi số, góp phần quan trọng vào thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững trong giai đoạn hiện nay./.