Trong kế hoạch 5 năm tới, Trung Quốc tiếp tục đặt mục tiêu tự chủ khoa học
Trung Quốc đặt mục tiêu tăng cường đầu tư vào công nghệ bán dẫn tiên tiến, trí tuệ nhân tạo (AI) và nghiên cứu cơ bản.
Các lãnh đạo cấp cao của Trung Quốc tập trung tại Bắc Kinh vào tháng trước để tham gia một hội nghị quan trọng, nhằm xây dựng Kế hoạch 5 năm (FYP) tiếp theo của đất nước, giai đoạn 2026-2030.
Trong giai đoạn này, Trung Quốc đặt mục tiêu tăng cường khả năng tự chủ về khoa học và công nghệ, phát triển những ngành công nghiệp dựa trên đổi mới sáng tạo và làm chủ các “công nghệ lõi then chốt”.
Chính phủ Trung Quốc dự kiến sẽ đẩy mạnh đầu tư vào công nghệ bán dẫn tiên tiến, trí tuệ nhân tạo (AI) và nghiên cứu cơ bản. Các nhà nghiên cứu cho rằng, đây là một phần nỗ lực của Trung Quốc nhằm vượt qua các điểm nghẽn công nghệ.
Nhà nghiên cứu Huang Baorong của Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc dự đoán rằng, Trung Quốc sẽ gia tăng đầu tư cho lĩnh vực khoa học trong 5 năm tới. Điều này giúp bù đắp tác động từ việc chính phủ Mỹ cắt giảm ngân sách cho nghiên cứu khoa học, đặc biệt trong các lĩnh vực như biến đổi khí hậu và y tế công cộng.
Trên thế giới, Trung Quốc hiện là quốc gia chi tiêu nhiều nhất cho nghiên cứu và phát triển (R&D). Chi tiêu R&D hằng năm của quốc gia này đã tăng vọt trong hai thập kỷ qua. Năm 2024, Trung Quốc đã chi hơn 3,6 nghìn tỷ NDT (tương đương 505 tỷ USD), tăng 8,9% so với năm 2023 và gấp 6 lần so với năm 2009.
Kế hoạch 5 năm của Trung Quốc là bản định hướng chính sách toàn diện, đặt nền tảng cho phát triển kinh tế - xã hội quốc gia. Kế hoạch này đóng vai trò kim chỉ nam trong việc hoạch định chính sách ở các cấp chính quyền, cả về ngắn hạn và trung hạn.
Tự chủ trong sản xuất chip
Theo Hu Guangzhou, nhà kinh tế học, Trường Kinh doanh Quốc tế Trung Quốc - châu Âu (CEIBS), Trung Quốc có thể tập trung nguồn lực lớn để giải quyết các nút thắt trong sản xuất chất bán dẫn tiên tiến.
Chip bán dẫn, thành phần cốt lõi vận hành các thiết bị điện tử, hạ tầng trọng yếu và hệ thống quân sự, hiện là trung tâm của “cuộc chiến công nghệ” giữa Mỹ và Trung Quốc. Mỹ đã áp đặt các biện pháp hạn chế nhằm ngăn cản Trung Quốc tiếp cận trực tiếp hoặc gián tiếp các loại chip tiên tiến, cũng như công nghệ và thiết bị liên quan, với lý do đảm bảo an ninh quốc gia.
Giới khoa học Trung Quốc cho rằng, giai đoạn từ nay đến năm 2035 sẽ mang tính quyết định đối với mục tiêu tự chủ trong sản xuất chip quốc gia.
Đặt trọng tâm vào trí tuệ nhân tạo
Các loại chip tiên tiến đóng vai trò nền tảng cho một ngành khác được kỳ vọng sẽ xuất hiện nổi bật trong Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 của Trung Quốc: AI. Đây là một trong những công nghệ có tính chuyển đổi sâu rộng nhất trong lịch sử hiện đại và chắc chắn sẽ tiếp tục nhận được sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính sách quốc gia.
Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trung Quốc cho biết, Chính phủ sẽ xây dựng khuôn khổ chính sách cấp cao về AI, tập trung vào phát triển các mô hình mới và chip điện toán tiên tiến.
Theo ông Philipp Boeing, nhà kinh tế học chuyên nghiên cứu về đổi mới sáng tạo tại Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế châu Âu Leibniz (ZEW), Trung Quốc hiện đang tập trung tích hợp các mô hình và ứng dụng AI vào nền kinh tế. Tháng 8/2025, Trung Quốc đã khởi động sáng kiến “AI+”, nhằm thúc đẩy sự tích hợp chuyên sâu giữa AI và các lĩnh vực trọng yếu từ nay đến năm 2035. Đây là một chiến lược khác biệt so với Mỹ, quốc gia cũng đang theo đuổi mục tiêu trở thành nhà lãnh đạo toàn cầu về AI.
Bên cạnh AI, robot hình người, công nghệ truyền thông 6G và công nghệ năng lượng sạch cũng sẽ là những lĩnh vực ưu tiên trong Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 của Trung Quốc.
Thu hút nhân tài
Chính sách khoa học và đổi mới sáng tạo của Trung Quốc trong Kế hoạch 5 năm lần thứ 15 có thể tác động và định hình lại bức tranh nghiên cứu toàn cầu.
Việc cắt giảm ngân sách tại các cơ sở nghiên cứu của Mỹ đã khiến nhiều nhà khoa học nước này cân nhắc tìm kiếm cơ hội ở các quốc gia khác. Điều này tạo cơ hội cho các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc trong việc thu hút nhân tài hàng đầu từ Mỹ, đặc biệt là những người gốc Hoa. Trong năm qua, làn sóng các nhà khoa học gốc Hoa rời Mỹ trở về nước đã gia tăng, bao gồm Lưu Quân, nhà toán học từng giảng dạy tại Đại học Harvard (Cambridge, Massachusetts), và Tô Phi, cựu kiến trúc sư vi mạch tại Intel (Santa Clara, California).
Tuy nhiên, theo Yu Jie, một nghiên cứu viên về Trung Quốc tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Hoàng gia Anh, sẽ cần thêm thời gian và nguồn tài chính đáng kể để lực lượng nhân tài hồi hương có thể tạo ra tác động thực chất.
Trong tháng 10 vừa qua, Trung Quốc cũng đã triển khai một loại thị thực mới nhằm thu hút các nhà khoa học và nhà nghiên cứu quốc tế trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM).
Dù vậy, nhiều chuyên gia nhận định, Trung Quốc vẫn còn nhiều việc phải làm nếu muốn gia tăng ảnh hưởng toàn cầu trong lĩnh vực khoa học và đổi mới sáng tạo. Vị thế lãnh đạo toàn cầu thực sự đòi hỏi năng lực định hình chính sách quốc tế và dẫn dắt các thảo luận đạo đức liên quan đến khám phá khoa học tiên phong. Đây là năng lực Trung Quốc vẫn cần tiếp tục phát triển và chứng minh với thế giới./.
