Tập trung vào lĩnh vực mũi nhọn: Hướng đi chiến lược để Tạp chí KH&CN Việt Nam vươn tầm quốc tế

Ngày 9/12/2025, tại Hà Nội, Tạp chí Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Việt Nam, Học viện Chiến lược KH&CN, Bộ KH&CN đã tổ chức phiên họp Hội đồng Biên tập (HĐBT) 2025 mở rộng - lĩnh vực Khoa học Tự nhiên, Công nghệ, Kỹ thuật.

GS.TS. Phạm Gia Khánh (Hội Ghép tạng Việt Nam), GS.TS. Phan Mạnh Hưởng (University of South Florida, ASA), GS.TS. Lê Hoài Bắc (Trường Đại học KHTN, Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh) và TS.BS. Nguyễn Thị Hương Giang, Phó Giám đốc Học viện Chiến lược KH&CN), Tổng biên tập Tạp chí KH&CN Việt Nam chủ trì phiên họp.

Tham dự phiên họp có các nhà khoa học là thành viên Hội đồng biên tập trong lĩnh vực khoa học tự nhiên, công nghệ, kỹ thuật của Tạp chí đến từ nhiều cơ quan, trường đại học (ĐH), tạp chí trong và ngoài nước.

Mở đầu chương trình, TS.BS. Nguyễn Thị Hương Giang bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với từng cá nhân đã dành thời gian, tâm huyết và trí tuệ để gắn bó, đồng hành cùng Tạp chí trong suốt chặng đường phát triển.

Tổng Biên tập gửi lời tri ân chân thành đến các nhà khoa học - những người đã đóng góp công sức quý báu, góp phần nâng cao chất lượng học thuật, lan tỏa uy tín của Tạp chí.

“Sự hiện diện của các nhà khoa học hôm nay chính là minh chứng rõ rệt nhất cho mối liên kết bền vững giữa Tạp chí và cộng đồng khoa học - một cộng đồng luôn hướng tới tinh thần sáng tạo, nghiêm túc và trách nhiệm, Tạp chí mong muốn tiếp tục nhận được sự đồng hành, hợp tác và ủng hộ từ các nhà khoa học để cùng đưa Tạp chí phát triển trong chặng đường mới và hội nhập quốc tế” - Tổng biên tập bày tỏ.

Những lợi thế chiến lược và then chốt cho tiến trình hội nhập quốc tế

Tại Phiên họp, các nhà khoa học đã cùng nhau chia sẻ, góp ý và đề xuất những giải pháp để phát triển Tạp chí trong thời gian tới, đặc biệt là tập chung vào bản C - Vietnam Journal of Science, Technology and Engineering (VJSTE) phục vụ hoạt động hội nhập quốc tế về khoa học và công nghệ trong các lĩnh vực Khoa học Tự nhiên, Công nghệ, Kỹ thuật, tập trung vào các lĩnh vực: Khoa học vật lý, khoa học sự sống và khoa học môi trường cùng Chuyên san các công trình nghiên cứu, Ứng dụng Công nghệ Thông tin và truyền thông (TT&TT).

Báo cáo hoạt động của Tạp chí VJSTE, Phó Tổng Biên tập Phạm Thị Minh Nguyệt chia sẻ: Tính từ tháng 1/2023 đến nay, Tạp chí đã nhận được bài từ 20 quốc gia khác nhau, trong đó nhiều nhất là Ấn Độ, Nigieria, Philippines...

Các bài báo được thực hiện theo quy trình xuất bản quốc tế, sử dụng hệ thống xuất bản trực tuyến ScholarOne Manuscripts (submit online, check iThenticate ít nhất 2 lần, được đánh giá bởi ít nhất 02 phản biện của Web of Science, hiệu đính ngôn ngữ bản xứ, mỗi bài báo đều được gắn số DOI khi xuất bản).

VJSTE đã có mặt trong các cơ sở dữ liệu khu vực và quốc tế: ACI, DOAJ, OAJI, CABI…

Số bài báo có địa chỉ nước ngoài chiếm 40%. Điều này cho thấy sự hội nhập quốc tế của VJSTE đang ngày càng rõ nét, là tiền đề quan trọng để tham gia vào các cơ sở dữ liệu khoa học quốc tế uy tín cao như Scopus, Web of Science trong thời gian tới.

Năm 2025, VJSTE đã được 16 Hội đồng Giáo sư ngành/liên ngành trong các lĩnh vực KHTN, CN&KT tính điểm cao cho công trình khoa học từ 0,75-1 điểm. Hiện tỷ lệ reject bài của VJSTE là gần 40%.

Còn đối với Chuyên san các công trình nghiên cứu, Ứng dụng Công nghệ TT&TT, Phó Tổng Biên tập cho biết, Chuyên san xuất bản hằng quý (4 số/năm): 2 số bằng tiếng Việt và 2 số tiếng Anh. Chuyên san quy tụ các công trình khoa học đã và đang được nghiên cứu, ứng dụng trong ngành TT&TT.

Chuyên san bản tiếng Việt được Hội đồng giáo sư Nhà nước ngành Công nghệ Thông tin tính 0,75 điểm; Hội đồng giáo sư liên ngành Điện - Điện tử - Tự động hóa tính 1 điểm.

Chuyên san bản tiếng Anh được Hội đồng giáo sư nhà nước ngành Công nghệ Thông tin và Hội đồng giáo sư liên ngành Điện - Điện tử - Tự động hóa tính 1 điểm.

Phó Tổng biên tập cũng nhấn mạnh về một số điểm mạnh của Tạp chí: Tạp chí thực hiện quy trình xuất bản bằng phần mềm ScholarOne Manuscripts của Clarivate từ khâu gửi bài đến khi có quyết định đăng tải/từ chối; Thời gian xử lý từ khi nhận bài báo đến khi có quyết định cuối cùng khoảng 90 ngày; Các bài báo sau khi được chấp nhận đăng tải sẽ được đăng trong mục Danh sách bài chấp nhận đăng (tên bài, tác giả, tóm tắt, từ khóa, chỉ số phân loại) và được gắn số DOI, công bố toàn văn dưới dạng full-text PDF trên mục ONLINE FIRST (chưa phải bản cuối cùng) để có thể trích dẫn sớm; Các bài báo được kiểm tra trùng lặp bằng phần mềm iThenticate ít nhất 2 lần; Được đánh giá bởi ít nhất 2 phản biện kín trong cơ sở dữ liệu của Web of Science, hiệu đính ngôn ngữ bản xứ, gắn DOI…;

Hiện nay, Bộ Khoa học và Công nghệ đang tài trợ cho các công bố trên Tạp chí Khoa học và Công nghệ Việt Nam, do vậy, Tạp chí không thu phí đăng bài. Tác giả không phải nộp bất cứ khoản phí nào; Các bài báo được đăng tải full-text PDF trên website; Độc giả được truy cập mở và hoàn toàn miễn phí các bài báo của Tạp chí.

“Phát triển một lĩnh vực thế mạnh” - Nền tảng để Tạp chí KH&CN Việt Nam đạt chuẩn quốc tế

GS.TS. Phạm Gia Khánh bày tỏ sự ấn tượng khi chỉ trong một năm, Tạp chí đã có nhiều đổi mới nhưng vẫn đạt được những thành tích hết sức đáng khích lệ.

Ông nhấn mạnh rằng, xây dựng một tạp chí khoa học chất lượng là điều vô cùng quý trọng, bởi tạp chí chính là “người thầy” của mọi nhà khoa học. Trong đào tạo, học tập suốt đời, tài liệu tốt nhất luôn là các ấn phẩm khoa học uy tín.

GS. Khánh nêu hai vấn đề quan trọng: Thứ nhất, tổ chức hoạt động như thế nào để duy trì sự ổn định và thật may là Tạp chí đã giữ được nền tảng vững vàng. Thứ hai, lộ trình phát triển và nâng cao chất lượng cần được xác định rõ ràng.

GS.TS. Phan Mạnh Hưởng chia sẻ rằng, việc làm tạp chí khoa học vô cùng vất vả và đòi hỏi sự kiên trì lớn. Ông đánh giá bản C của Tạp chí có chất lượng tốt, phản biện nghiêm túc, nhưng vẫn chủ yếu dừng lại ở góc độ trong nước, vì vậy cần được đẩy mạnh ra quốc tế.

Ông đề nghị các nhà khoa học Việt Nam cần đẩy mạnh giới thiệu Tạp chí đến các đồng nghiệp nước ngoài, huy động sự hỗ trợ của các nhà khoa học người Việt ở hải ngoại cũng như các học giả quốc tế để cùng chung tay phát triển.

Hiện nay, Ấn Độ và Trung Quốc đang đóng góp số lượng bài đáng kể, cho thấy tiềm năng mở rộng hợp tác.

GS. Hưởng nhấn mạnh một số lưu ý: Chất lượng phải luôn là ưu tiên số một, các tác giả Trung Quốc thường chỉ gửi bài khi tạp chí đã được vào danh mục Scopus.

Thời gian tới, ông sẵn sàng hỗ trợ để Tạp chí tiếp cận thêm các nhà khoa học tại Hàn Quốc, Nhật Bản, từ đó mở rộng mạng lưới, mời được cộng tác viên quốc tế và nâng cao uy tín học thuật.

Ông cũng khuyến nghị Tạp chí cần thu hút nguồn lực từ nước ngoài, đặc biệt là các nhà khoa học trẻ người Việt đang rất mong muốn đóng góp cho quê hương.

Tuy nhiên, GS. Hưởng lưu ý, gần đây tỷ lệ bài bị loại khá cao, đặc biệt là bài của tác giả người Việt. Điều này gây lãng phí công sức khi bài rơi vào trạng thái “reject after review”.

GS.TS. Bùi Chí Bửu cho rằng, để nâng cao chất lượng khoa học của Tạp chí, thách thức lớn nhất hiện nay là kinh phí dành cho nghiên cứu ở Việt Nam còn quá hạn chế.

Ông nhấn mạnh, cần có chính sách hỗ trợ nguồn lực cho các nhà khoa học, bởi chất lượng bài báo phụ thuộc trực tiếp vào chất lượng và mức đầu tư của các công trình nghiên cứu.

GS.TS. Mai Trọng Nhuận chia sẻ rằng, để Tạp chí đạt chuẩn Scopus, trước hết phải lựa chọn bản có trọng số cao và bám sát các tiêu chí quốc tế. Tạp chí cần tăng uy tín trước khi mời phản biện và tác giả nước ngoài tham gia. Việc quốc tế hóa cần được triển khai ngay, từ hoàn thiện Hội đồng Biên tập theo từng bản, mời các học giả uy tín đến tham gia.

Ông đề xuất, Tạp chí nên liên kết với các hội nghị quốc tế có chất lượng để tuyển chọn những bài nghiên cứu xuất sắc đăng tải. Bên cạnh đó, nên ưu tiên thêm những bài có hàm lượng khoa học cao hoặc có trích dẫn tốt.

GS.TSKH Bành Tiến Long cho rằng, tên Tạp chí hiện khá rộng, vì vậy có thể xem xét tách thành các chuyên san chuyên sâu để tăng tính tập trung. Tạp chí cũng cần tăng cường phối hợp với các tạp chí và hội nghị khoa học quốc tế uy tín nhằm thu hút nguồn bài xuất sắc.

Ngoài ra, cần nâng kinh phí hỗ trợ cho các nhà khoa học trong Hội đồng Biên tập để tương xứng với đóng góp của họ.

PGS.TS. Phùng Văn Phúc nhận định, xu hướng tổ chức các hội nghị khoa học quốc tế ở Việt Nam đang gia tăng và đây là nguồn tiềm năng lớn giúp Tạp chí quảng bá hình ảnh.

Ông đề nghị, các thành viên trong Hội đồng Biên tập chủ động kết nối và hợp tác. Hiện nay, nhiều nhà khoa học quốc tế có xu hướng hồi hương hoặc hợp tác với Việt Nam, Tạp chí cần nắm bắt cơ hội để liên kết và xây dựng mạng lưới hợp tác lâu dài.

Nâng tầm vị thế của Tạp chí tại Việt Nam

GS.TS. Phạm Hùng Việt nhấn mạnh, cần xem xét lại cơ cấu tổ chức của Tạp chí.

Ông cho rằng, nếu Tạp chí có thể đứng độc lập như trước đây và trở thành tiếng nói chính thức của cơ quan Bộ Khoa học và Công nghệ, thì vị thế và định hướng phát triển sẽ rõ ràng hơn.

Ông đánh giá cách làm hiện nay của Tạp chí khá hay và hiệu quả khi tận dụng được uy tín của các Hội đồng Giáo sư.

“Điều quan trọng là phải giữ chân và phát huy vai trò của những nhà khoa học có uy tín cao trong hội đồng, bởi chính nhờ đội ngũ này mà bản C đã nhanh chóng đạt mức điểm tối đa, tạo nền tảng vững chắc cho chất lượng lâu dài. Đồng thời, Tạp chí cần tiếp tục nâng cao vị thế để đáp ứng yêu cầu mới” GS. Phạm Hùng Việt nhấn mạnh.

Theo GS. Việt, mục tiêu quan trọng nhất hiện nay là vào danh mục Scopus và ESCI. Việc hai quốc gia đông dân nhất thế giới như Trung Quốc và Ấn Độ lựa chọn Tạp chí để gửi bài cho thấy uy tín của Tạp chí đã được ghi nhận trong khu vực.

Ông nêu hai con đường phát triển: (1) Khi một tạp chí có chất lượng ổn định, việc đưa vào các “siêu thị học thuật” uy tín quốc tế sẽ giúp tiếp cận tinh hoa và tăng tốc phát triển, nhưng cần chi phí lớn và Nhà nước phải quyết tâm đầu tư. (2) Kiên trì con đường tự thân, dựa vào đóng góp của các nhà khoa học trong và ngoài nước, khi Tạp chí có uy tín, viết hoàn toàn bằng tiếng Anh, điểm đánh giá cao và không thu phí, các tác giả quốc tế sẽ tự tìm đến.

Theo ông, Tạp chí cần thực hiện song song hai nhiệm vụ: Thứ nhất, các thành viên Hội đồng Giáo sư cần hỗ trợ nâng điểm cho Tạp chí. Thứ hai, phải lựa chọn chiến lược phù hợp, phát triển bằng nội lực hay đầu tư mạnh để tham gia các hệ thống quốc tế uy tín.

GS. Trần Thanh Hải bổ sung rằng, Tạp chí hiện trực thuộc Học viện, nên xét về vị thế chỉ ngang bằng các trường đại học, trong khi nhiều trường đã không ngừng nâng cao chất lượng và có tạp chí được vào Scopus. Xu hướng hiện nay là các tác giả ưu tiên gửi bài cho tạp chí quốc tế, nên Tạp chí cần xác định rõ thách thức.

Ông cũng đặt câu hỏi: Liệu trong Ban Biên tập đã có đủ những nhà khoa học mang tầm quốc tế hay chưa và hình ảnh của Tạp chí đã được nhận diện rộng rãi hay không.

Về định hướng phát triển, GS. Hải cho rằng, Tạp chí cần xác định rõ cơ quan chủ quản và chiến lược cạnh tranh. Nếu tiếp tục ở cấp Học viện, Tạp chí phải tạo ra sự khác biệt để nổi bật giữa rất nhiều tạp chí khoa học trong nước.

Ông đề xuất, cần xác định lộ trình cụ thể để Tạp chí được vào danh mục Scopus, từ đó xây dựng các hành động phù hợp. Việc quảng bá hình ảnh, tăng nhận diện thương hiệu là hết sức quan trọng.

Về chất lượng khoa học, ông lưu ý rằng, mặc dù bài viết bằng tiếng Anh, nhưng cách viết vẫn mang phong cách Việt Nam, nội dung chưa được quốc tế hóa, hàm lượng khoa học chưa cao, dẫn tới hiệu quả không như kỳ vọng.

Do đó, nâng cao chất lượng bài báo là yêu cầu cấp thiết. Ban Biên tập phải chủ động mời các phản biện uy tín, đảm bảo tính liêm chính khoa học và chuẩn mực đạo đức xuất bản. Bên cạnh đó, Tạp chí cần hướng tới việc được lập chỉ mục trong ESCI và Scopus, duy trì trích dẫn ổn định và thực hiện theo kế hoạch - mục tiêu cụ thể thì mới đạt được kết quả mong muốn.

GS. Trần Thục nhận định rằng, Tạp chí hiện có nhiều điểm mạnh, song vẫn đối mặt với không ít thách thức trên hành trình hướng tới Scopus.

Một trong những khó khăn lớn là Tạp chí đang phân tán giữa vai trò truyền thông của Bộ và nhiệm vụ học thuật trong các lĩnh vực khoa học xã hội, khoa học tự nhiên và công nghệ. Bên cạnh đó, công nghệ thông tin và cơ sở dữ liệu khoa học ngày càng phát triển, đòi hỏi Tạp chí phải thích ứng nhanh để giữ vững vị thế.

Ông cho rằng, Tạp chí hoàn toàn xứng đáng trở thành cơ quan ngôn luận chính thức của Bộ KH&CN, nhưng việc dàn trải quá rộng khiến định hướng học thuật thiếu tập trung. Vì vậy, cần thống nhất và tập trung phát triển mạnh vào một bản chính.

Hiện nay, bản tiếng Anh chỉ xuất bản 4 số/năm, điều này gây khó khăn khi xét duyệt vào Scopus.

GS. Thục đề xuất hướng tới việc nâng cao chất lượng đồng thời tiến tới xuất bản 12 số/năm nhưng vẫn đảm bảo tiêu chuẩn khoa học cao, qua đó đáp ứng được yêu cầu quốc tế hóa.

Còn đối với GS. Trần Xuân Bách, làm thế nào để nâng tầm vị thế của Tạp chí KH&CN Việt Nam và đặt câu hỏi: Hiện nay có bao nhiêu bài báo đủ khả năng tạo thương hiệu quốc tế? Ông đề xuất một số định hướng quan trọng: Cần thu hút mạnh hơn các nghiên cứu sinh tham gia công bố; Tạp chí phải có những nhận định học thuật, đánh giá và định hướng mang tính dẫn dắt; nội hàm của Tạp chí phải có bản sắc riêng, không chỉ chạy theo điểm số mà hướng tới xây dựng hệ sinh thái tri thức.

Bên cạnh đó, số lượng bài báo cần được tăng lên, đồng thời thúc đẩy tính hội tụ của đội ngũ nhà khoa học.

Dù mức trích dẫn trung bình của Việt Nam hiện đạt 7,2, nhưng ở nhiều ngành khoa học con số này vẫn chỉ ở mức 1 - đặt ra yêu cầu cấp thiết phải tiếp tục nâng cao chất lượng học thuật và độ ảnh hưởng của Tạp chí.

GS. Nguyễn Xuân Huy cho rằng, một trong những cách quan trọng để nâng cao uy tín cho Tạp chí là thu hút và mời các nhà khoa học uy tín trong và ngoài nước viết bài cho chính Tạp chí.

Điều này không chỉ giúp tăng chất lượng học thuật mà còn góp phần khẳng định vị thế của Tạp chí trong cộng đồng khoa học.

Ông cũng lưu ý rằng, trong quá trình vận hành, Tạp chí có thể đối mặt với những rủi ro, chẳng hạn như một số bài kém chất lượng lọt qua vòng phản biện, hoặc xuất hiện hình ảnh không đúng, hình ảnh sao chép từ mạng gây ảnh hưởng đến tính học thuật và uy tín của Tạp chí.

Do đó, việc tăng cường kiểm soát chất lượng, bao gồm cả yếu tố chính trị trong nội dung, là hết sức cần thiết.

Về ngôn ngữ, ông nhấn mạnh, để hội nhập quốc tế, Tạp chí buộc phải đẩy mạnh xuất bản bằng tiếng Anh. Tuy vậy, với các bài viết liên quan đến các vấn đề dân tộc, ngôn ngữ hoặc chính sách đặc thù của Việt Nam, việc sử dụng tiếng Việt vẫn là cần thiết để bảo đảm tính chuẩn xác và bản sắc.

Chú trọng phát triển Chuyên san Các công trình nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ Thông tin và Truyền thông

Nói về hoạt động của Chuyên san Các công trình nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ TT&TT (thuộc Tạp chí của Bộ TT&TT cũ), GS.TS. Lê Hoài Bắc, Chủ tịch HĐBT Chuyên san cho biết, trong danh mục công bố khoa học hiện nay, số lượng bài báo của các giáo sư gửi cho Tạp chí còn rất ít.

Vì vậy, Tạp chí cần tăng cường liên kết với các hội nghị khoa học để lựa chọn những bài chất lượng cao đưa vào đăng tải.

Bên cạnh đó, Tạp chí cũng xuất bản các số đặc biệt, tập hợp những bài xuất sắc đã được phản biện tại hội nghị, tuy nhiên, trước khi đăng, Tạp chí vẫn tổ chức phản biện lại một vòng nữa nhằm bảo đảm chất lượng học thuật.

Ông cho biết hiện nay, nguồn bài đủ tiêu chuẩn là khá dồi dào, đặc biệt trong lĩnh vực. Tuy nhiên, so với nhiều ngành khác, Impact Factor của lĩnh vực CNTT thường thấp, dù yêu cầu học thuật rất cao và được giới chuyên môn quốc tế đánh giá khắt khe.

Trong khi đó, Tạp chí mới chỉ xuất bản 4 số mỗi năm, mỗi số 6 bài, nên khó có thể so sánh trực tiếp với những tạp chí có Impact Factor lớn. Đây là thách thức trong việc lựa chọn hướng phát triển phù hợp.

GS.TS. Lê Hoài Bắc cũng nhận xét rằng hiện nhiều hội nghị trong nước đăng bài và đóng phí cho các hệ thống xuất bản quốc tế như Springer, cho thấy xu hướng ưu tiên các nền tảng nước ngoài ngày càng rõ rệt.

Vì vậy, các nhà khoa học mong muốn Tạp chí sớm đưa ra một lộ trình rõ ràng để gia nhập danh mục Scopus, từ đó có định hướng cụ thể cho cộng đồng nghiên cứu.

Một vấn đề khác được GS.TS. Lê Hoài Bắc nhấn mạnh đó là việc giữ gìn và phát huy các chuyên san hiện có. Ông bày tỏ băn khoăn nếu Chuyên san Công nghệ thông tin hợp nhất vào Tạp chí chung, bởi điều này có thể làm mất đi một truyền thống và danh tiếng gây dựng hàng chục năm, đặc biệt khi việc xin được chỉ số ISSN cho chuyên san là vô cùng khó khăn. Nếu sáp nhập, rất đáng tiếc vì thương hiệu chuyên ngành bị xóa bỏ.

GS.TS. Lê Hoài Bắc kỳ vọng Tạp chí sẽ sớm xây dựng và công bố lộ trình vào Scopus, để từng bước triển khai một cách bài bản và hiệu quả./.