Tập huấn quản lý nhà nước về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Nhiều chỉ tiêu phát triển KHCN&ĐMST đến năm 2030 tăng trưởng tích cực

Theo Quyết định số 569/QĐ-TTg ngày 11/5/2022 của Thủ tướng Chính phủ, Bộ KH&CN được giao chủ trì tổ chức sơ kết việc thực hiện Chiến lược phát triển KHCN&ĐMST trong phạm vi toàn quốc vào cuối năm 2025. Báo cáo sơ kết giai đoạn 2022 - 2025 cho thấy, phần lớn các chỉ tiêu trọng tâm đều có xu hướng tăng trưởng tích cực.

Cụ thể, đóng góp của năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng kinh tế năm 2025 ước đạt 56 - 59%, vượt mục tiêu trên 50%. Tỷ trọng sản phẩm công nghiệp công nghệ cao trong các ngành chế biến, chế tạo đạt 41,45% năm 2022 và dự kiến đạt 45% vào năm 2030. KHCN&ĐMST tiếp tục đóng góp quan trọng vào chỉ số phát triển con người (HDI), duy trì mức trên 0,7, trong khi chỉ số ĐMST toàn cầu (GII) của Việt Nam cải thiện liên tục, từ vị trí 48 năm 2022 lên 44 năm 2024, tiến gần nhóm 40 quốc gia dẫn đầu thế giới.

Sự đóng góp của khu vực doanh nghiệp cho hoạt động nghiên cứu và phát triển đạt 58,06% năm 2023, tiệm cận mục tiêu 65 - 70%. Số lượng tổ chức KH&CN được xếp hạng khu vực và quốc tế ước đạt 53 đơn vị vào năm 2025, vượt mục tiêu 40 - 50 đơn vị của giai đoạn 2030.

Cộng đồng doanh nghiệp ĐMST phát triển mạnh mẽ, với số doanh nghiệp KH&CN tăng từ 538 năm 2020 lên khoảng 1.000 năm 2025, gần gấp đôi sau 5 năm. Doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo đạt 4.500 năm 2025, tăng 1,5 lần so với năm 2021; trong khi tỷ lệ doanh nghiệp có hoạt động ĐMST đạt 38,8% năm 2023, tiệm cận mục tiêu 40% vào năm 2030.

Bên cạnh đó, các chỉ tiêu về công bố quốc tế, sáng chế, bảo hộ giống cây trồng đều tăng trưởng mạnh, đạt hoặc vượt mục tiêu Chiến lược. Hạ tầng chất lượng quốc gia (NQI) cũng được nâng cấp đáng kể, giúp Việt Nam xếp hạng 42/185 nền kinh tế thế giới năm 2024, tiến gần mục tiêu nhóm 50 quốc gia hàng đầu vào năm 2030.

Những kết quả này khẳng định vai trò then chốt của KHCN&ĐMST trong phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời tạo nền tảng vững chắc để Việt Nam bứt phá trong giai đoạn mới.

Phân cấp, phân quyền gắn với nâng cao hiệu lực quản lý

Hội nghị cũng được nghe tham luận từ các lãnh đạo các đơn vị thuộc Bộ và giải đáp những vướng mắc trong lĩnh vực KHCN, ĐMST&CĐS.

Tại Hội nghị, ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp KH&CN đã trình bày chuyên đề “Quản lý nhà nước về khởi nghiệp sáng tạo và doanh nghiệp KH&CN”.

Ông Phạm Hồng Quất cho biết, khung pháp lý cho doanh nghiệp KH&CN và khởi nghiệp sáng tạo đang từng bước được hoàn thiện, đặc biệt với Luật KHCN&ĐMST năm 2025 - đạo luật đầu tiên tích hợp các cơ chế khuyến khích ĐMST vào chính sách phát triển KH&CN.

Luật này xác định doanh nghiệp KH&CN là lực lượng tiên phong trong nghiên cứu, phát triển, chuyển giao và đổi mới công nghệ, được hưởng ưu tiên về đất đai, thuế, hạ tầng nghiên cứu và xúc tiến thương mại. Hiện nay, cả nước có khoảng 950 doanh nghiệp KH&CN được cấp giấy chứng nhận.

Tuy nhiên, theo ông Phạm Hồng Quất, số lượng doanh nghiệp KH&CN được chứng nhận vẫn còn thấp, mới đạt khoảng 30% so với mục tiêu đề ra. Đặc biệt, các doanh nghiệp xuất phát từ viện, trường và tổ chức công lập chiếm tỷ lệ rất nhỏ. Bên cạnh đó, việc thụ hưởng các chính sách ưu đãi vẫn còn hạn chế do vướng mắc trong thủ tục và khâu triển khai. Cơ sở dữ liệu về doanh nghiệp KH&CN còn thiếu đầy đủ, tỷ lệ báo cáo chỉ đạt khoảng 30-40%, trong khi năng lực quản lý ở cấp tỉnh còn yếu, thiếu nhân lực và sự quan tâm, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của chính sách hỗ trợ.

Để phát triển lực lượng doanh nghiệp KH&CN, Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp KH&CN đề xuất đẩy mạnh phân cấp quản lý, trao toàn bộ quyền tiếp nhận, thẩm định và cấp Giấy chứng nhận doanh nghiệp KH&CN cho Sở KH&CN các tỉnh, thành phố. Giải pháp này sẽ giúp rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, tăng tính chủ động cho địa phương và tạo thuận lợi cho doanh nghiệp. Cùng với đó, cần hoàn thiện hơn nữa các chính sách ưu đãi về thuế, đất đai, tín dụng, đồng thời tăng cường cơ chế vinh danh và tôn vinh các doanh nghiệp KH&CN tiêu biểu.

Ông Trần Lê Hồng, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (SHTT), đã trình bày chuyên đề “Quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ”. Ông cho biết, hệ thống pháp luật về SHTT của Việt Nam ngày càng được hoàn thiện, phù hợp với các điều ước quốc tế và cam kết trong các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới.

Đặc biệt, Nghị định số 132/2025/NĐ-CP và Nghị định số 133/2025/NĐ-CP của Chính phủ ban hành ngày 12/6/2025 đã đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong phân quyền và phân cấp quản lý nhà nước về KH&CN, trong đó lĩnh vực SHTT được trao thẩm quyền lớn hơn cho địa phương.

Cụ thể, UBND cấp tỉnh được phân quyền 6 nhiệm vụ như: Ghi nhận và xóa tên tổ chức, cá nhân hành nghề đại diện SHTT; quyết định bắt buộc chuyển giao quyền sử dụng sáng chế; xử lý đơn đăng ký hợp đồng chuyển quyền sử dụng đối tượng SHTT. Đồng thời, địa phương còn được phân cấp 9 nhiệm vụ, bao gồm cấp và cấp lại văn bằng bảo hộ, giấy chứng nhận đăng ký hợp đồng chuyển quyền; kiểm tra nghiệp vụ đại diện, giám định viên; cấp và thu hồi chứng chỉ hành nghề, thẻ giám định viên SHTT.

Những thay đổi này được đánh giá là bước tiến quan trọng, giúp rút ngắn quy trình hành chính, tăng tính chủ động cho địa phương, và nâng cao hiệu quả hỗ trợ doanh nghiệp, người dân trong việc bảo hộ quyền SHTT.

Chia sẻ kinh nghiệm quốc tế, ông Trần Lê Hồng dẫn chứng mô hình của Hàn Quốc - quốc gia đã chuyển hướng hỗ trợ thương mại hóa sáng chế từ năm 2015. Theo đó, Hàn Quốc xây dựng mạng lưới chuyên gia công nghệ, trực tiếp tiếp cận doanh nghiệp để xác định nhu cầu công nghệ theo từng lĩnh vực sản xuất, sau đó báo cáo cho Hiệp hội Thúc đẩy sáng chế Hàn Quốc (KIPA). KIPA thực hiện việc tra cứu, tìm kiếm công nghệ phù hợp để đáp ứng “đề bài” của doanh nghiệp. Nhờ mô hình này, số lượng sáng chế được chuyển giao tại Hàn Quốc tăng gần gấp đôi, từ hơn 8.000 năm 2014 lên 15.383 sáng chế năm 2021, trong khi giá trị thương mại hóa tăng mạnh từ 0,3 tỷ USD năm 2017 lên 6 tỷ USD năm 2022, tức gấp 20 lần.

Phó Cục trưởng Cục SHTT cho biết, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật SHTT sắp tới sẽ tập trung vào năm nhóm chính sách: Hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng quyền SHTT để thúc đẩy ĐMST đơn giản hóa thủ tục hành chính; nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền SHTT; bảo đảm thi hành đầy đủ cam kết quốc tế; và cập nhật kịp thời các vấn đề mới trong bảo hộ SHTT phù hợp với trình độ phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam. Ông Trần Lê Hồng nhấn mạnh, thế giới đang chuyển từ "bảo hộ" sang "khai thác thương mại hóa tài sản trí tuệ" và Việt Nam cần đi nhanh trên con đường đó để biến sáng tạo thành tài sản, tài sản thành động lực phát triển.

Tại Hội nghị, ông Nguyễn Sỹ Đăng, Phó Vụ trưởng Vụ Đánh giá và Thẩm định công nghệ trình bày tham luận với chủ đề "Quản lý công nghệ tại địa phương". Ông Nguyễn Sỹ Đăng cho biết theo Nghị định số 133/2025/NĐ-CP của Chính phủ có 14 nhiệm vụ thuộc chức năng, nhiệm vụ của Bộ trưởng Bộ KH&CN đề xuất phân cấp cho Chính quyền địa phương

Bộ KH&CN đang xây dựng Dự án Luật sửa đổi, bổ sung Luật Chuyển giao công nghệ (CGCN) năm 2017, trong đó tập trung vào 6 nhóm nội dung lớn, gồm:

Thứ nhất, xác định phạm vi công nghệ điều chỉnh trong Luật để bao quát công nghệ mới theo xu thế trên thế giới và yêu cầu thực tiễn.

Thứ hai, hỗ trợ, thúc đẩy CGCN nội sinh, bao gồm CGCN giữa các doanh nghiệp/tổ chức, cá nhân trong nước, thương mại hóa kết quả nghiên cứu và phát triển.

Thứ ba, phát triển thị trường KH&CN hoạt động chuyên nghiệp, minh bạch.

Thứ tư, tạo động lực tài chính, thể chế, pháp lý cho hoạt động CGCN.

Thứ năm, tăng cường kiểm soát CGCN xuyên biên giới để vừa kiểm soát an ninh công nghệ, vừa thúc đẩy CGCN quốc tế hiệu quả.

Thứ sáu, tăng cường năng lực quản lý nhà nước, thực hiện giám sát, thống kê, đo lường hiệu quả CGCN.

Ông Chu Thúc Đạt, Phó Cục trưởng Cục ĐMST trình bày tham luận "Quản lý nhà nước về ĐMST và chứng nhận hoạt động công nghệ cao".

Luật KHCN&ĐMST năm 2025 được xem là dấu mốc quan trọng khi lần đầu tiên đặt ĐMST ngang hàng với khoa học và công nghệ trong khung pháp lý quốc gia. Luật quy định rõ, mọi hoạt động ĐMST - từ nghiên cứu, phát triển công nghệ đến thương mại hóa sản phẩm, khởi nghiệp sáng tạo và đổi mới mô hình kinh doanh - đều được Nhà nước hỗ trợ thông qua chính sách, nguồn lực và cơ chế quản lý linh hoạt.

Theo Phó Cục trưởng Cục ĐMST, nhiệm vụ KH&CN tập trung vào tạo ra cái mới, trong khi nhiệm vụ ĐMST hướng đến đưa kết quả nghiên cứu vào thực tiễn, thông qua thương mại hóa sản phẩm, cải tiến công nghệ, nâng cao năng suất và chất lượng trong doanh nghiệp. Vì vậy, phương thức quản lý cần chuyển mạnh từ “tiền kiểm” sang “hậu kiểm”, lấy hiệu quả ứng dụng làm thước đo, đồng thời đơn giản hóa thủ tục hành chính và trao quyền chủ động lớn hơn cho doanh nghiệp và địa phương./.