Tăng cường khung pháp lý, thúc đẩy phát triển bền vững trí tuệ nhân tạo

Sáng 17/10, tại Trụ sở các cơ quan của Quốc hội, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ và Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) tổ chức Hội thảo Góp ý hoàn thiện dự thảo Luật AI.

Quản lý hiệu quả và thúc đẩy trí tuệ nhân tạo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải cho biết, AI được xác định là một trong những công nghệ ưu tiên quốc gia, đóng vai trò then chốt trong chuyển đổi số, phát triển kinh tế tri thức và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Việc kịp thời xây dựng dự thảo Luật AI trình Quốc hội xem xét, ban hành có ý nghĩa hết sức quan trọng. Đây là đạo luật đầu tiên của Việt Nam trong lĩnh vực này, góp phần tạo nền tảng pháp lý thúc đẩy nghiên cứu phát triển, ứng dụng và quản trị AI một cách an toàn, có trách nhiệm và nhân văn. Điều quan trọng đối với dự án Luật này là xác định được điểm cân bằng phù hợp giữa quản lý và thúc đẩy.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải gợi mở những vấn đề, nhóm chính sách trọng tâm để các đại biểu thảo luận, đóng góp ý kiến như: phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng của dự thảo Luật; nguyên tắc phát triển và ứng dụng AI; giải thích từ ngữ; chính sách của Nhà nước về AI; các hành vi bị cấm; phân loại và quản lý hệ thống AI theo cấp độ rủi ro và bảo đảm an toàn, an ninh; cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox) tạo không gian cho đổi mới sáng tạo và phát triển công nghệ mới, phát triển hạ tầng, nguồn nhân lực tăng cường hợp tác công tư trong lĩnh vực AI; quản lý AI tạo sinh, đặc biệt là trách nhiệm về nội dung AI tạo ra; trách nhiệm của các bên liên quan trong suốt vòng đời của hệ thống AI; nguyên tắc xử lý vi phạm, phân định trách nhiệm bồi thường; bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật...

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị các đại biểu phát biểu trao đổi thảo luận thẳng thắn với tinh thần xây dựng, đi thẳng vào vấn đề; tập trung đề xuất, kiến nghị sửa đổi, bổ sung các quy định, chính sách trong dự thảo Luật AI.

Đóng góp ý kiến tại Hội thảo, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) Phan Xuân Dũng cho biết, việc Quốc hội và Chính phủ chủ động xây dựng Luật AI là một bước đi rất quan trọng và thiết thực để tạo hành lang pháp lý hoàn thiện, quản lý, sử dụng AI một cách hiệu quả. Luật AI được xây dựng lần này vừa mang tính chiến lược, có cơ chế linh hoạt để AI thực sự trở thành động lực giúp Việt Nam phát triển mạnh mẽ trong thời gian tới.

Tạo hành lang pháp lý rõ ràng để phát huy tối đa các mặt tích cực của trí tuệ nhân tạo

Về chiến lược quốc gia về AI, dự thảo nhấn mạnh mô hình ngôn ngữ lớn và AI tạo sinh của Việt Nam, được huấn luyện chuyên sâu với dữ liệu tiếng Việt. GS.TSKH Hồ Tú Bảo - Viện Nghiên cứu cao cấp về Toán cho rằng quy định này trong dự thảo vẫn chưa đầy đủ.

Phân tích sâu về vấn đề này, GS.TSKH Hồ Tú Bảo phân tích, AI có 2 nhánh chính là AI phân tích và AI tạo sinh. Trong đó, AI phân tích (còn gọi AI dự đoán) tập trung vào việc hiểu dữ liệu hiện có và quá khứ để rút ra thông tin, tìm kiếm mẫu, giải thích nguyên nhân và dự đoán tương lai, có bản chất phân tích, giải thích và dự báo. AI tạo sinh tập trung vào việc tạo ra nội dung mới, ý tưởng, thiết kế hoặc giải pháp mà không có sẵn trong dữ liệu huấn luyện, chủ yếu sáng tạo, thiết kế và tổng hợp. Vì vậy, chiến lược quốc gia về AI cần phát triển và sử dụng hài hoà AI phân tích và AI tạo sinh.

GS.TSKH Hồ Tú Bảo đề nghị, cơ quan soạn thảo cần rà soát lại một số định nghĩa về AI, công nghệ AI, hệ thống AI, cũng như thuật ngữ AI phân tích và AI tạo sinh.

Ngoài ra, GS.TSKH Hồ Tú Bảo cũng đề xuất bổ sung thêm thuật ngữ: Đạo đức AI là tập hợp các nguyên tắc và chuẩn mực đòi hỏi mọi thành viên trong xã hội phải tuân thủ khi nghiên cứu, phát triển, triển khai và sử dụng AI nhằm đảm bảo công bằng, minh bạch, an toàn và trách nhiệm xã hội.

Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Công ty cổ phần Công nghệ DTT Nguyễn Thế Trung cho rằng, nên cân nhắc định nghĩa về AI vào luật, vì trên thế giới chưa ai định nghĩa được AI cũng như còn chưa định nghĩa được trí tuệ con người là gì. Cùng với đó, chuyên gia này cho rằng cần quy định rõ cơ chế trách nhiệm để tránh tình trạng e dè trong đổi mới sáng tạo.

Đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục xem xét, nghiên cứu kỹ lưỡng khi quy định về các khái niệm: AI tạo sinh; trách nhiệm pháp lý khách quan; thị trường AI; sự cố nghiêm trọng...

Bên cạnh đó, dự thảo Luật quy định việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ đối với sáng chế, công nghệ, tác phẩm và dữ liệu liên quan đến AI tuân thủ pháp luật về sở hữu trí tuệ và pháp luật có liên quan. Có đại biểu cho rằng, việc liệt kê các đối tượng được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ có thể dẫn đến bỏ sót và thiếu tính khái quát. Do đó, cần nghiên cứu điều chỉnh lại quy định này.

Thay mặt Cơ quan chủ trì soạn thảo, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Phạm Đức Long khẳng định, việc xây dựng Luật AI là vô cùng quan trọng với sự phát triển kinh tế - xã hội và trong đời sống hiện nay. Việc ban hành một hành lang pháp lý rõ ràng với các nhóm chính sách cụ thể nhằm phát huy tối đa các mặt tích cực của AI cũng như nhận định rõ những rủi ro của AI đóng vai trò hết sức quan trọng.

Trên cơ sở những ý kiến đóng góp của các đại biểu, chuyên gia, khách mời, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ tiếp thu tối đa các ý kiến, đề xuất để hoàn thiện dự thảo Luật AI.

Phát biểu kết luận Hội thảo, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Trần Văn Khải cho biết, Thường trực Ủy ban ghi nhận và đánh giá cao các ý kiến đa dạng, có hàm lượng khoa học và giá trị thực tiễn. Trong đó tập trung vào các vấn đề như: Phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng trong dự thảo Luật; Nguyên tắc phát triển và ứng dụng AI; Các chính sách của Nhà nước về AI; Các hành vi bị cấm; Phân loại và quản lý hệ thống AI theo cấp độ rủi ro, bảo đảm an toàn, an ninh và tuân thủ đạo đức; Phát triển hạ tầng, nguồn nhân lực và tăng cường hợp tác công tư trong lĩnh vực AI; Nguyên tắc xử lý vi phạm và phân định trách nhiệm, bồi thường, giải quyết tranh chấp….

Trên cơ sở các ý kiến tại Hội thảo, các văn bản góp ý, Thường trực Ủy ban sẽ tổng hợp, phân tích phục vụ công tác thẩm tra; phối hợp chặt chẽ với Bộ Khoa học và Công nghệ - Cơ quan chủ trì soạn thảo để nghiên cứu, tiếp thu, hoàn thiện dự thảo Luật trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến./.