Phản biện chính sách - Tiếng nói xây dựng trong nền báo chí hiện đại

Phản biện - bản lĩnh của nền báo chí chuyên nghiệp

Phản biện chính sách là biểu hiện cao nhất của vai trò giám sát xã hội mà báo chí đảm nhiệm. Nếu phản ánh là “ghi nhận”, phân tích là “lý giải”, thì phản biện chính là “đề xuất” - là bước vượt lên để báo chí góp phần vào quá trình hoạch định và hoàn thiện chính sách công.

Ở các quốc gia phát triển, phản biện chính sách là một phần không thể thiếu trong vòng đời chính sách. Báo chí, thông qua việc phát hiện bất cập, phân tích tác động và nêu ý kiến đa chiều, giúp cơ quan chức năng nhìn nhận vấn đề từ thực tiễn.

Một chính sách tốt không thể hình thành nếu thiếu tiếng nói phản biện và một nền báo chí chuyên nghiệp không thể mạnh nếu né tránh phản biện.

Tại Việt Nam, cùng với tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền và Chính phủ số, phản biện báo chí ngày càng thể hiện rõ vai trò tích cực. Nhiều chính sách quan trọng về khoa học, công nghệ, dữ liệu số, hay chuyển đổi năng lượng đã được điều chỉnh hợp lý hơn sau khi báo chí phản ánh những vướng mắc từ thực tiễn. Từ đó, báo chí không chỉ là kênh thông tin mà trở thành “đối tác chính sách” - đồng hành, tham vấn và giám sát.

Tuy nhiên, phản biện không phải là phê phán. Một bài viết phản biện có giá trị không nằm ở giọng điệu gay gắt, mà ở lập luận khoa học, chứng cứ rõ ràng và tinh thần trách nhiệm. Báo chí chỉ thực sự làm tròn sứ mệnh khi phản biện được đặt trên nền tảng khách quan, trung thực và hướng tới giải pháp. Phản biện đúng mực là góp ý để cùng tiến bộ, chứ không phải đối lập hay phủ định. Chính điều đó tạo nên bản lĩnh của nhà báo hiện đại - dám nói, nhưng nói bằng sự hiểu biết và có trách nhiệm.

Trong bối cảnh thông tin đa chiều, phản biện báo chí càng cần sự cẩn trọng và tính chuyên nghiệp. Mỗi bài phản biện phải được xây dựng trên dữ liệu đáng tin cậy, phân tích khách quan, tránh sa vào suy diễn.

Khi ngòi bút gắn với trách nhiệm, tiếng nói phản biện sẽ trở thành nguồn lực quý giá cho quá trình hoạch định chính sách, đồng thời giúp nâng cao chất lượng truyền thông và tính minh bạch của chính quyền.

Tiếng nói xây dựng - nền tảng của niềm tin xã hội

Phản biện chính sách, xét cho cùng, là cách báo chí thể hiện trách nhiệm với xã hội. Mỗi vấn đề được chỉ ra, mỗi bất cập được kiến nghị, nếu mang tinh thần xây dựng, đều góp phần làm chính sách tốt hơn và gần dân hơn. Đó là bản chất nhân văn của phản biện.

Ngày nay, khi công nghệ số cho phép công chúng tương tác, bình luận, bày tỏ ý kiến nhanh chóng, vai trò định hướng của báo chí càng trở nên quan trọng. Một tiếng nói phản biện đúng chỗ, đúng lúc có thể điều chỉnh dư luận, định hình cách hiểu, ngăn chặn sự cực đoan hay sai lệch thông tin. Trong khi đó, nếu phản biện thiếu cơ sở, dễ bị lợi dụng hoặc bóp méo, sẽ làm tổn hại niềm tin xã hội. Vì vậy, phản biện phải đi cùng với trách nhiệm nghề nghiệp và đạo đức thông tin - điều cốt lõi đảm bảo uy tín của nền báo chí hiện đại.

Tinh thần Chỉ thị 09/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã đặt truyền thông khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo trong mối quan hệ hữu cơ với chính sách phát triển quốc gia. Điều đó cũng đồng nghĩa, phản biện báo chí không chỉ góp phần hoàn thiện chính sách khoa học và công nghệ, mà còn thúc đẩy tư duy đổi mới trong toàn xã hội. Một nền báo chí hiện đại không chỉ truyền thông cho chính sách, mà còn phản biện để chính sách hoàn thiện hơn, minh bạch hơn.

Để tiếng nói phản biện thực sự có giá trị, cần hình thành cơ chế tiếp nhận, phản hồi và đối thoại giữa cơ quan ban hành chính sách và các cơ quan báo chí. Khi báo chí được lắng nghe, được phản hồi công khai, niềm tin của xã hội sẽ tăng lên. Đó là cách xây dựng nền quản trị mở - nơi truyền thông, người dân và Nhà nước cùng chung một tiếng nói vì sự phát triển bền vững.

Phản biện đúng mực, có cơ sở và mang tính xây dựng không phải là sự đối đầu, mà là biểu hiện của một nền dân chủ trưởng thành. Khi tiếng nói phản biện được coi trọng, chính sách sẽ gần gũi hơn, khả thi hơn và xã hội sẽ tiến lên bằng đối thoại thay vì mệnh lệnh.

Phản biện để cùng tiến bộ

Trong hành trình đổi mới và hội nhập, phản biện chính sách là yêu cầu khách quan của phát triển. Một xã hội năng động luôn cần những tiếng nói độc lập nhưng có trách nhiệm. Báo chí, bằng uy tín và tri thức, có thể thực hiện vai trò đó một cách chuyên nghiệp, minh bạch và mang tính dẫn dắt.

Phản biện không phải để phủ nhận nỗ lực của cơ quan quản lý, mà để bổ sung góc nhìn, giúp chính sách hoàn thiện hơn. Khi nhà báo biết lắng nghe, đối thoại và phân tích, tiếng nói phản biện sẽ trở thành nhân tố giúp định hình chính sách phù hợp với đời sống, tránh tình trạng xa rời thực tiễn.

Một nền báo chí hiện đại không chỉ đo bằng lượng tin đăng tải, mà bằng sức mạnh của những tiếng nói xây dựng. Phản biện đúng mực là biểu hiện của trí tuệ, bản lĩnh và trách nhiệm xã hội. Và đó cũng là con đường để báo chí góp phần kiến tạo niềm tin - nền tảng bền vững cho mọi chính sách phát triển trong kỷ nguyên số./.