Nghị định 268/2025/ NĐ-CP: Hoàn thiện khung pháp lý thúc đẩy đổi mới sáng tạo quốc gia

Phạm vi điều chỉnh và các đối tượng chính

Nghị định bao quát toàn bộ hoạt động ĐMST, từ nhiệm vụ sử dụng ngân sách Nhà nước đến hỗ trợ chủ thể tham gia hệ sinh thái. Bốn nhóm nội dung cốt lõi gồm:

Nhiệm vụ ĐMST và chương trình ĐMST: Quy định cách xác định, xây dựng và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ dùng ngân sách, bảo đảm phù hợp nhu cầu thị trường và định hướng quản lý.

Hoạt động ĐMST trong doanh nghiệp: Tập trung khuyến khích doanh nghiệp nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới, chuyển giao công nghệ và nâng cao năng suất.

Phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo: Tạo cơ chế xây dựng hạ tầng, mạng lưới hỗ trợ và thúc đẩy liên kết các chủ thể trong hệ sinh thái.

Công nhận chủ thể ĐMST: Bao gồm trung tâm ĐMST, trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp, cá nhân - nhóm cá nhân - doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, nhà đầu tư và chuyên gia. Việc công nhận chính thức giúp các chủ thể ĐMST được hưởng ưu đãi minh bạch, tăng khả năng phát triển bền vững.

Đối tượng áp dụng của Nghị định bao gồm cơ quan quản lý nhà nước về khoa học, công nghệ và ĐMST ở trung ương và địa phương; doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trực tiếp tham gia hoạt động ĐMST, khởi nghiệp sáng tạo, cùng các tổ chức, cá nhân có liên quan.

Nhiệm vụ đổi mới sáng tạo và nguyên tắc quản lý

Nghị định hệ thống hóa ba loại nhiệm vụ ĐMST theo phương thức xác định:

Nhiệm vụ theo hình thức tài trợ: Do doanh nghiệp, tổ chức chủ động đề xuất dựa trên nhu cầu thị trường; được Nhà nước hỗ trợ kinh phí sau khi xem xét.

Nhiệm vụ theo hình thức đặt hàng: Cơ quan Nhà nước đặt mục tiêu, yêu cầu và giao tổ chức có năng lực triển khai nhằm đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội hoặc yêu cầu về quốc phòng, an ninh.

Nhiệm vụ ĐMST cơ sở: Do tổ chức khoa học - công nghệ công lập tự chủ động xây dựng và thực hiện.

Ngoài ra, nhiệm vụ ĐMST được phân loại theo nội dung hỗ trợ: Đổi mới công nghệ, phát triển sở hữu trí tuệ - năng suất - chất lượng và hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo.

Nguyên tắc quản lý

Tổ chức/doanh nghiệp thực hiện phải bảo đảm tính trung thực, chính xác của hồ sơ, chịu trách nhiệm kết quả và sử dụng kinh phí đúng mục tiêu.

Cơ quan quản lý nhiệm vụ có trách nhiệm hướng dẫn, kiểm tra, giám sát, đánh giá và công khai minh bạch toàn bộ quy trình.

Tiêu chí lựa chọn nhiệm vụ

Nhiệm vụ được phê duyệt phải đáp ứng tiêu chí chung: Tính khả thi, tác động kinh tế - xã hội, năng lực tổ chức và tuân thủ pháp luật sở hữu trí tuệ.

Tiêu chí riêng cho từng loại nhiệm vụ:

Đổi mới công nghệ: phải tạo ra sản phẩm/dịch vụ/quy trình mới hoặc cải tiến đáng kể; ưu tiên làm chủ, nội địa hóa công nghệ cốt lõi.

Hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo: Tập trung vào thu hút nhà đầu tư, chuyên gia; huy động nguồn lực tư nhân; tăng cường liên kết trong hệ sinh thái.

Cơ chế tài chính đột phá: Hỗ trợ lãi suất và voucher

Nghị định đưa ra hai cơ chế tài chính mới nhằm tháo gỡ điểm nghẽn vốn cho hoạt động ĐMST.

Hỗ trợ lãi suất vay

Nguồn vốn từ Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia và quỹ của bộ, ngành, địa phương được dùng để hỗ trợ lãi suất vay cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ, chuyển giao công nghệ và dự án ĐMST. Cơ chế hỗ trợ lãi suất giúp doanh nghiệp giảm đáng kể gánh nặng chi phí vốn, đặc biệt các dự án công nghệ cao vốn rủi ro và thời gian thu hồi vốn dài. Đây là sự can thiệp tích cực của Nhà nước để khuyến khích khu vực tư nhân mạnh dạn đầu tư vào chiều sâu công nghệ. Việc hỗ trợ lãi suất phải đảm bảo công khai, minh bạch, có giới hạn thời gian và mức hỗ trợ cụ thể theo quy định của Chính phủ, tránh tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường.

Phiếu hỗ trợ tài chính (voucher)

Voucher là cơ chế mới cho phép doanh nghiệp sử dụng ngân sách Nhà nước dưới dạng phiếu để mua sản phẩm, dịch vụ ĐMST. Voucher được thiết kế như một công cụ kích cầu ĐMST, giúp doanh nghiệp, nhất là startup, tiếp cận dịch vụ tư vấn công nghệ, sở hữu trí tuệ, marketing, gọi vốn…, đồng thời thúc đẩy thương mại hóa sản phẩm ĐMST. Doanh nghiệp sẽ được cấp các phiếu hỗ trợ tài chính có giá trị nhất định để sử dụng dịch vụ hoặc mua sản phẩm ĐMST từ các nhà cung cấp được công nhận. Điều này vừa hỗ trợ doanh nghiệp phát triển sản phẩm, vừa kích thích thị trường dịch vụ ĐMST và thương mại hóa sản phẩm.

Phân cấp cho địa phương và trách nhiệm quản lý

Nghị định phân cấp mạnh mẽ cho UBND cấp tỉnh, khẳng định vai trò của địa phương trong phát triển hệ sinh thái ĐMST.

UBND tỉnh xây dựng và thực thi chương trình, kế hoạch ĐMST; chủ động ban hành và hướng dẫn các hoạt động phù hợp đặc thù địa phương.

UBND tỉnh hoặc cơ quan được ủy quyền thực hiện công nhận, cấp lại, hủy bỏ hiệu lực Giấy công nhận trung tâm ĐMST, trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp, cá nhân và doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.

Địa phương bố trí kinh phí và chịu trách nhiệm cập nhật dữ liệu, công khai thông tin về hoạt động ĐMST trên cổng thông tin điện tử.

Song song, các bộ, ngành chịu trách nhiệm xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch ĐMST trong phạm vi quản lý; phối hợp với địa phương để đảm bảo triển khai đồng bộ trên phạm vi cả nước.

Điều khoản chuyển tiếp và tổ chức thi hành

Doanh nghiệp được cấp Giấy chứng nhận doanh nghiệp khoa học - công nghệ trước khi Nghị định 268 có hiệu lực vẫn được hưởng ưu đãi theo quy định cũ. Nếu đáp ứng điều kiện mới, doanh nghiệp có thể chuyển sang hưởng chính sách theo Nghị định mới cho thời gian còn lại, bảo đảm quyền lợi và tránh gián đoạn hoạt động.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ chịu trách nhiệm hướng dẫn thi hành. Các bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, chủ tịch UBND cấp tỉnh và các tổ chức liên quan có trách nhiệm triển khai nghiêm túc.

Nghị định 268/2025/NĐ-CP là bước tiến quan trọng trong hoàn thiện khung pháp lý thúc đẩy khoa học, công nghệ và ĐMST. Với cơ chế tài chính linh hoạt, chính sách công nhận chủ thể ĐMST minh bạch, cùng phân cấp mạnh cho địa phương, Nghị định góp phần tạo động lực để doanh nghiệp đổi mới, nâng cao năng lực cạnh tranh, hướng tới phát triển kinh tế bền vững trong bối cảnh hội nhập sâu rộng./.