NDA Trace - “hộ chiếu số” của sản phẩm Việt
Trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh và chuỗi cung ứng toàn cầu ngày càng phức tạp, truy xuất nguồn gốc trở thành yếu tố sống còn giúp bảo vệ thương hiệu, kiểm soát chất lượng và củng cố niềm tin người tiêu dùng. Giải pháp định danh, xác thực, truy xuất nguồn gốc hàng hóa - NDA Trace do Hiệp hội Dữ liệu quốc gia chủ trì phát triển, với mục tiêu ngăn chặn hàng giả, hàng nhái.
Truy xuất nguồn gốc là “hộ chiếu số” của sản phẩm
Trong bối cảnh kinh tế dữ liệu toàn cầu, truy xuất nguồn gốc không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc, nhất là với các mặt hàng xuất nhập khẩu hoặc lĩnh vực chịu ràng buộc tiêu chuẩn cao như thực phẩm, dược phẩm, linh kiện điện tử. Nhiều quốc gia đã triển khai các hệ thống quy mô lớn để hiện thực hóa điều đó.
Liên minh châu Âu (EU) đang xây dựng nền tảng Trace4EU, cho phép 30 đối tác thuộc 14 nước thành viên chia sẻ dữ liệu xuyên biên giới, tiến tới áp dụng Digital Product Passport - hộ chiếu số cho hàng hóa.
Tại Mỹ, nền tảng IBM Food Trust ứng dụng blockchain giúp Walmart, Nestlé hay Unilever truy vết từng lô thực phẩm chỉ trong vài giây. Trung Quốc cũng phát triển BSN Blockchain phục vụ định danh và xác thực dược phẩm, thiết bị y tế và sản phẩm xuất khẩu.
Điểm chung của các mô hình tiên tiến này là dữ liệu minh bạch, xác thực độc lập và liên thông toàn cầu, các yếu tố giúp hàng hóa dễ dàng vượt qua hàng rào kỹ thuật và gia tăng niềm tin với người tiêu dùng quốc tế.
Xuất phát từ yêu cầu cấp thiết giải quyết các vấn đề khó khăn, thách thức trên, Hiệp hội Dữ liệu Quốc gia, với sự đồng hành của các bộ, ngành và cộng đồng doanh nghiệp, đã nghiên cứu và phát triển Nền tảng Quốc gia về định danh, xác thực và truy xuất nguồn gốc sản phẩm, hàng hoá (NDA Trace).
NDA Trace là giải pháp truy xuất nguồn gốc do người Việt phát triển, tích hợp trên các nền tảng quốc gia, ứng dụng công nghệ blockchain (NDA Chain) và định danh phi tập trung (NDA DID).
Đây là giải pháp hạ tầng dữ liệu tiên phong trong khuôn khổ Đề án 06 (Đề án Phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030).
Theo đó, mỗi sản phẩm được gắn một mã định danh duy nhất, giúp theo dõi toàn bộ hành trình, từ sản xuất đến tay người tiêu dùng. Mọi thao tác của các chủ thể trong chuỗi cung ứng đều được ghi nhận và xác thực, không thể làm giả, không thể chỉnh sửa.
Thông qua cổng NDA Trace Portal, các doanh nghiệp dễ dàng khởi tạo thông tin định danh sản phẩm (gọi là mã NDA Trace UID). Mã NDA Trace UID được gắn trên bao bì sản phẩm dưới dạng mã QR hoặc chip RFID, không chỉ đảm bảo tính an toàn mà còn giúp dễ dàng xác thực sản phẩm qua từng công đoạn.
Mã NDA Trace UID đáp ứng chuẩn quốc tế GS1 và tương thích với hệ thống xác thực, truy xuất toàn cầu EBSI Trace 4EU, hỗ trợ toàn diện cho doanh nghiệp kết nối chuỗi cung ứng xuyên biên giới.
Theo đó, việc sử dụng NDATrace quét mã UID trên từng sản phẩm để ký xác thực hoạt động sản xuất, nhập khẩu, kiểm định chất lượng, đóng gói, vận chuyển và bán hàng.
Người dùng có thể dễ dàng quét mã UID để truy xuất nguồn gốc từng sản phẩm một cách minh bạch, an toàn và hiệu quả. Ngoài việc truy xuất thông tin, người tiêu dùng còn có thể xác nhận mua hàng, tham gia các chương trình tích luỹ điểm thành viên và chăm sóc khách hàng.
Các chủ thể trong chuỗi cung ứng từ nhà máy sản xuất, đơn vị nhập khẩu, đơn vị kiểm định, kho vận cho tới các cửa hàng, kênh phân phối - sử dụng NDA Trace quét mã UID trên từng sản phẩm để ký xác thực hoạt động sản xuất, nhập khẩu, kiểm định chất lượng, đóng gói, vận chuyển và bán hàng.
Tất cả hoạt động xác thực này được ghi nhận đầy đủ dưới dạng chứng chỉ số (VC) xuyên suốt vòng đời sản phẩm.
“Hộ chiếu số” cho sản phẩm Việt
Tại Việt Nam, hoạt động truy xuất nguồn gốc tuy đã được nhiều bộ ngành, địa phương quan tâm nhưng vẫn còn phân tán, thiếu đồng bộ và chưa có chuẩn thống nhất. Mỗi cơ quan, mỗi tỉnh hoặc doanh nghiệp lại sử dụng một hệ thống riêng, dữ liệu không kết nối, định danh không tương thích, khiến chi phí cao mà vẫn khó xác thực độc lập.
Điều này dẫn tới những hệ quả nhức nhối: hàng giả, hàng nhái vẫn tràn lan; doanh nghiệp gặp rào cản khi xuất khẩu do thiếu chứng nhận truy xuất đáng tin cậy; cơ quan quản lý khó kiểm soát luồng hàng hóa; trong khi người tiêu dùng lại không có công cụ đơn giản để kiểm tra thật - giả.
NDA Trace ra đời nhằm khắc phục triệt để các điểm nghẽn đó. Mỗi sản phẩm được gắn mã định danh duy nhất (UID) theo chuẩn GS1 Digital Link sẽ mang theo toàn bộ dữ liệu về quy trình sản xuất, vận chuyển, phân phối, thậm chí phản hồi của người tiêu dùng. Dữ liệu này được xác thực bằng chứng chỉ số, lưu vết trên blockchain, không thể bị chỉnh sửa hay làm giả.
Đáng chú ý, NDA Trace không chỉ phục vụ quản lý nhà nước mà còn mở cho doanh nghiệp và người dân. Doanh nghiệp có thể tích hợp dễ dàng với hệ thống sản xuất hoặc ERP hiện có, tiết kiệm chi phí vận hành; cơ quan quản lý có thể giám sát thị trường theo thời gian thực, phát hiện sớm gian lận, hàng giả; còn người dân chỉ cần quét mã QR hoặc chạm NFC là biết ngay sản phẩm chính hãng, nguồn gốc ở đâu, do ai sản xuất.
NDA Trace được vận hành theo kiến trúc mở, chuẩn quốc tế, liên thông toàn cầu, tương thích với hệ thống EBSI của châu Âu và BSN của Trung Quốc, qua đó giúp sản phẩm Việt Nam dễ dàng được công nhận truy xuất minh bạch khi xuất khẩu.
Không chỉ là công cụ kỹ thuật, NDA Trace còn là hạ tầng dữ liệu quốc gia phục vụ kinh tế minh bạch và thương mại số hóa, hướng tới mục tiêu “mỗi sản phẩm Việt đều có một định danh số đáng tin cậy, được bảo chứng bởi Nhà nước.
Để đưa công nghệ này ứng dụng sâu rộng, ông Bùi Bá Chính, Quyền Giám đốc Trung tâm Mã số, Mã vạch quốc gia, cho biết, trong quý 4/2025, nền tảng truy xuất nguồn gốc toàn diện này sẽ được triển khai thí điểm nhằm hoàn thiện pháp lý bắt buộc định danh. Đến quý 1/2026 sẽ vận hành toàn quốc; truy xuất dữ liệu trên nền tảng blockchain quốc gia…/.
