Nâng cao năng lực công bố quốc tế cho nhà khoa học Việt Nam

Công bố quốc tế - yêu cầu cấp thiết trong hội nhập

Trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng, công bố quốc tế đã trở thành tiêu chí then chốt để đánh giá năng lực khoa học công nghệ của một quốc gia. Ở Việt Nam, số lượng công bố quốc tế đang gia tăng qua từng năm, nhưng vẫn còn khoảng cách khá lớn so với nhiều nước trong khu vực.

Con đường từ việc hình thành ý tưởng nghiên cứu, phát triển thành bài viết và vượt qua vòng phản biện luôn là hành trình nhiều thử thách đối với các nhà khoa học trẻ. Hội thảo được tổ chức không chỉ cung cấp kiến thức lý thuyết, mà quan trọng hơn là còn trao đổi kinh nghiệm thực tiễn từ các nhà khoa học.

Phát biểu tại Hội thảo, TS.BS Nguyễn Thị Hương Giang, Tổng Biên tập Tạp chí KH&CN Việt Nam nhấn mạnh: Hội thảo hôm nay sẽ tập trung vào các nội dung thiết thực nhằm giải đáp các vấn đề phát sinh từ thực tiễn trong việc viết và công bố bài báo khoa học dành cho các nhà khoa học và cộng tác viên của Tạp chí KH&CN Việt Nam.

Đây cũng là dịp để Tạp chí được gặp gỡ, trao đổi và lắng nghe các ý kiến góp ý của các nhà khoa học, nhà quản lý, qua đó mong muốn ngày càng nâng cao chất lượng xuất bản các công bố khoa học trên các ấn phẩm của Tạp chí, đồng thời hy vọng sẽ nhận được sự cam kết cộng tác, hỗ trợ, đóng góp các bài báo có chất lượng tốt cho Tạp chí.

TS. Trần Thế Sơn, Phó Hiệu trưởng nhà trường, đại diện Ban giám hiệu Trường Đại học CNTT&TT Việt - Hàn nhận định: Nghiên cứu khoa học là một trong ba nhiệm vụ rất quan trọng của giảng viên và nghiên cứu viên. Hầu hết các trường đại học hiện nay gần như tập trung quá nhiều vào công tác giảng dạy và đào tạo nên công tác nghiên cứu khoa học bị bỏ ngỏ. Hội thảo có ý nghĩa rất quan trọng, giúp chúng ta có thể thấy được vai trò của nghiên cứu khoa học và những công bố quốc tế.

Tại Hội thảo, các diễn giả đã trình bày tham luận và thảo luận sôi nổi, chỉ ra nhiều rào cản mà giới nghiên cứu trong nước gặp phải trên hành trình công bố quốc tế. Rào cản đó không chỉ là sự hạn chế về ngoại ngữ, sự thiếu hụt về phương pháp luận hiện đại, mà đặc biệt là tình trạng thiếu vắng mạng lưới hợp tác quốc tế bền vững.

Khi một công trình nghiên cứu không gắn kết với cộng đồng khoa học toàn cầu, khả năng được chấp nhận đăng tải trên các tạp chí uy tín sẽ giảm đi đáng kể. Bởi vậy, việc chuẩn hóa kỹ năng, tăng cường kết nối và nâng cao bản lĩnh học thuật được xem là chìa khóa để đưa nghiên cứu Việt Nam ra thế giới.

Kinh nghiệm thực tiễn và định hướng phát triển

Một điểm nhấn quan trọng tại Hội thảo là sự kết hợp giữa truyền thống nghiên cứu nghiêm túc với các công cụ hỗ trợ hiện đại. Các diễn giả đã chia sẻ những kinh nghiệm quý báu về cách lựa chọn đề tài nghiên cứu có tính ứng dụng và chiều sâu, cách xây dựng cấu trúc bài báo phù hợp chuẩn mực quốc tế nhưng vẫn phản ánh thực tiễn Việt Nam, cũng như cách ứng xử trước phản biện một cách cầu thị và khoa học.

Đặc biệt, trí tuệ nhân tạo được nhắc đến như một công cụ hỗ trợ hiệu quả trong việc tổng quan tài liệu, phân tích xu hướng và phát hiện khoảng trống nghiên cứu. Tuy nhiên, Hội thảo cũng nhấn mạnh AI không thể thay thế tư duy phản biện của con người. Nhà nghiên cứu cần sử dụng công cụ này như một “trợ lý” để rút ngắn thời gian, nhưng phải tự chịu trách nhiệm trong việc đánh giá, chọn lọc và khẳng định giá trị học thuật của công trình. Đây chính là sự khác biệt giữa việc “sử dụng” và “phó mặc” cho công nghệ.

Một khía cạnh đáng chú ý khác được đưa ra là sự cần thiết phải mở rộng mạng lưới hợp tác quốc tế. Không ít nhà khoa học Việt Nam còn loay hoay trong việc tìm kiếm đồng tác giả, kết nối với các dự án nghiên cứu chung, hay thậm chí là lựa chọn tạp chí phù hợp để gửi bài. Hội thảo đã gợi mở việc chủ động tham gia các diễn đàn quốc tế, duy trì kết nối sau những hội nghị và kiên trì hợp tác trong dài hạn sẽ tạo ra sức bật quan trọng để nghiên cứu trong nước có chỗ đứng.

Các kinh nghiệm về minh bạch dữ liệu cũng được nhấn mạnh. Việc cung cấp đầy đủ dữ liệu gốc, mã nguồn hay các bảng phân tích khi gửi bài không chỉ giúp tăng tính thuyết phục, mà còn là minh chứng cho tính khoa học nghiêm túc. Đó cũng là yếu tố tạo dựng niềm tin với Ban Biên tập và cộng đồng quốc tế, qua đó nâng cao uy tín cho chính các nhà khoa học Việt Nam.

Lan tỏa giá trị và khuyến nghị

Hội thảo “Nâng cao năng lực, kỹ năng viết và công bố bài báo khoa học” đã cho thấy, ngoài việc truyền tải kiến thức, những không gian học thuật như thế này còn tạo ra động lực mới, khơi dậy khát vọng hội nhập của thế hệ nghiên cứu trẻ.

Thông qua những trao đổi thẳng thắn và cởi mở, người tham dự không chỉ học hỏi từ các nhà khoa học giàu kinh nghiệm mà còn nhìn thấy con đường cụ thể để cải thiện năng lực của bản thân.

Để những giá trị đó được lan tỏa lâu dài, các chuyên gia cho rằng, cần thiết lập những diễn đàn thường xuyên, thậm chí là xây dựng một mạng lưới cố vấn để hỗ trợ các nhà khoa học trẻ trong suốt quá trình công bố. Việc biên soạn một bộ hướng dẫn hằng năm, cập nhật những thay đổi về quy trình, tiêu chuẩn và công cụ mới cũng là giải pháp thực tiễn.

Ngoài ra, các trường đại học và viện nghiên cứu cần có cơ chế đánh giá nội bộ về chất lượng công bố, không chỉ dừng ở số lượng, để định hướng chiến lược phát triển khoa học bền vững.

Có thể nói, Hội thảo lần này đã thắp lên niềm tin rằng, công bố quốc tế không phải là cánh cửa khép kín, mà hoàn toàn có thể mở ra nếu có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, sự kiên trì và hỗ trợ đúng cách. Khi thế hệ nhà khoa học trẻ Việt Nam được tiếp sức bằng kiến thức, kỹ năng và bản lĩnh, những công trình nghiên cứu của họ sẽ không chỉ được ghi dấu trên các tạp chí uy tín, mà còn góp phần nâng cao vị thế khoa học và công nghệ Việt Nam trên bản đồ tri thức toàn cầu./.