“Mã hoá tài sản” ở Việt Nam: Cơ hội mới - Rủi ro tiềm ẩn

Từ bất động sản, hàng hoá cho đến quyền sở hữu trí tuệ - mọi giá trị đều có thể “số hoá” để giao dịch minh bạch hơn, mở ra cơ hội huy động vốn và đầu tư chưa từng có.

Đây vừa là thách thức, vừa là triển vọng mà Việt Nam đang đối mặt khi mở cửa cho mô hình tài sản được số hóa

Cơ hội và động lực phát triển

Trong bối cảnh chuyển đổi số và tài chính toàn cầu đang dịch chuyển nhanh chóng, cụm từ “mã hoá tài sản” - tức chuyển quyền sở hữu hoặc lợi ích của tài sản vật chất (như bất động sản, hàng hoá, quyền sử dụng) hoặc tài sản tài chính sang dạng token số trên nền tảng công nghệ như blockchain đang thu hút sự chú ý.

Tại Việt Nam, từ việc chỉ giao dịch tiền mã hoá “vùng xám” tới bước đi chính thức với Nghị quyết 05/2025/NQ-CP về thí điểm thị trường tài sản mã hoá, dấu mốc mới đang được thiết lập.

Theo đó, hoạt động chào bán, phát hành tài sản mã hoá và dịch vụ giao dịch được phép trong phạm vi “thí điểm, có kiểm soát; Tài sản mã hoá được định nghĩa là “dữ liệu số được mã hoá”, bao gồm token, tiền mã hoá, NFT nhưng không phải chứng khoán hoặc tiền pháp định; Doanh nghiệp Việt muốn tham gia phải đáp ứng vốn điều lệ rất lớn: Tối thiểu khoảng 10.000 tỷ đồng (gần 380 triệu USD) cùng các tiêu chí về an ninh mạng, vốn góp, tổ chức tài chính tham gia; Các nhà đầu tư cá nhân trong nước được giao dịch trên sàn trong nước được cấp phép; nếu vẫn giao dịch qua sàn nước ngoài chưa cấp phép, có thể bị xử lý.

Việt Nam được đánh giá có lợi thế “người đến sau”, tức là có thể học hỏi từ các thị trường phát triển trước và xây dựng khung pháp lý, công nghệ “chín muồi” hơn.

Theo các chuyên gia tài chính, một trong những cơ hội lớn là token hoá (tokenization) cho phép phân chia tài sản lớn, vốn ít thanh khoản (như bất động sản, dự án năng lượng) thành nhiều phần nhỏ hơn để nhiều nhà đầu tư có khả năng tham gia.

Ông Trần Tuấn Minh, nhà đầu tư lĩnh vực tài chính số chia sẻ: Token hoá cho phép các doanh nghiệp Việt Nam, vốn đang nắm giữ khối tài sản vật lý lớn nhưng kém thanh khoản như bất động sản, dự án năng lượng… chia nhỏ giá trị và số hoá chúng. Điều này tạo ra một kênh huy động vốn trực tiếp, hiệu quả hơn... .

Việc Chính phủ mở cửa thí điểm tài sản mã hoá không chỉ là đổi mới công nghệ mà là chiến lược nhập cuộc tài chính toàn cầu: Việt Nam không chỉ giữ chân dòng vốn trong nước mà còn thu hút vốn ngoài và gia tăng năng lực quản trị tài chính.

TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế-tài chính cho rằng: Thị trường tài sản mã hoá là một thị trường đầy hấp dẫn, nhưng cũng đầy rủi ro. Nhà đầu tư đã từng đầu tư một lượng vốn khổng lồ vào thị trường '"tiền ảo" trước đây cho thấy nhu cầu lớn nhưng kiến thức chưa đồng bộ.

TS. Nguyễn Trí Hiếu nhấn mạnh bài toán thuế là một nút thắt lớn: Không thể đánh thuế cứng nhắc như chứng khoán truyền thống, cần có chính sách linh hoạt để khuyến khích minh bạch, tránh đẩy hoạt động staking, airdrop vào vùng xám.

Dưới góc nhìn quản lý, nhiều rủi ro tiềm ẩn đó là: Tài sản mã hoá đang bị lợi dụng để huy động vốn trái phép và thực hiện các hành vi tội phạm công nghệ cao…; Việc các sàn chưa cấp phép, các giao dịch “chợ đen” cá nhân với cá nhân, nhóm kín trên mạng xã hội vẫn diễn ra mạnh, tạo lỗ hổng lớn về an ninh, rửa tiền, thuế.

Chị Nguyễn Hải Yến, một nhà đầu tư đã giao dịch trong mảng tài sản số lâu năm chia sẻ: Điều chúng tôi cần nhất không phải là lợi nhuận "siêu khủng" nữa, mà là sự an toàn và minh bạch. Trước đây chúng tôi giao dịch trên các sàn quốc tế không có bảo hộ pháp lý. Việc Chính phủ thí điểm và đặt ra mức vốn 10.000 tỷ đồng là một "lời cam kết" về chất lượng, khiến chúng tôi yên tâm hơn rất nhiều khi chuyển giao dịch về nội địa, đóng thuế đầy đủ và được bảo vệ quyền lợi.

Tuy nhiên, chị Yến cũng băn khoăn về thanh khoản, phí giao dịch và khả năng giải quyết tranh chấp khi có tranh cãi - những điểm mà theo khảo sát vẫn khiến nhiều người do dự.

Ông Trần Văn Hải (Hà Nội), làm nhân viên văn phòng cho biết: Tôi nghe tới token, mã hoá, bất động sản số… thấy hấp dẫn nhưng cũng hơi lo. Nếu mua rồi chẳng rút ra được hay tranh chấp quyền sở hữu thì sao? Tôi muốn hiểu rõ hơn xem tài sản mã hoá khác gì so với đất đai mình đang mua, và nếu có rủi ro thì mình được bảo vệ kiểu gì.
‎

Đây là phản ánh khá phổ biến: Người dân nhìn thấy tiềm năng nhưng đồng thời yêu cầu rõ ràng hơn về quyền sở hữu, giải pháp bảo vệ và kênh thoát vốn.

Thách thức lớn và vấn đề cần giải quyết

Một trong những điểm mấu chốt là phân loại token như thế nào: Token tiện ích, token chứng khoán, NFT, stablecoin… Nhưng khung pháp lý Việt Nam hiện mới tạm áp dụng luật chứng khoán cho tài sản mã hoá cho tới khi có hướng dẫn riêng.

Nếu chỉ phát hành nhưng không có sàn giao dịch phù hợp, khả năng thanh khoản kém sẽ là rào cản lớn. Khảo sát cho thấy, nhà đầu tư cao tuổi hơn và có vốn nhỏ thường e ngại rủi ro “không thoát vốn được”.

Hơn nữa, nếu sàn trong nước có phí cao, thanh khoản thấp hơn sàn quốc tế quen thuộc, nhà đầu tư có thể bỏ qua sàn nội địa.

Khi token hóa tài sản vật lý (như đất, nhà máy, bất động sản), việc xác minh quyền sở hữu, giá trị, và bảo đảm pháp lý là rất quan trọng. Việt Nam với đặc thù đất đai, quyền sử dụng đất, sở hữu nhà nước… có nhiều điểm cần làm rõ hơn. Ngoài ra, việc công bố thông tin phải minh bạch: Người phát hành phải công bố bản cáo bạch, tài liệu liên quan…

Từ những phân tích trên, các chuyên gia, nhà quản lý đưa ra khuyến nghị:

Đối với nhà đầu tư cá nhân: Hãy tìm hiểu kỹ thông tin, phân biệt giữa lời hứa lợi nhuận cao không thực tế và dự án có minh bạch; ưu tiên sàn được cấp phép; hiểu rõ quyền sở hữu và điều kiện thoái vốn.

Đối với doanh nghiệp: Cần chuẩn bị công nghệ, an ninh mạng, khả năng công bố thông tin; xem token hóa không chỉ là “làm hiện đại” mà là chiến lược huy động vốn dài hạn.

Đối với cơ quan quản lý: Cần nhanh chóng hoàn thiện khung pháp lý chuyên biệt, rõ ràng về phân loại token, thuế, bảo vệ nhà đầu tư, xử lý rủi ro; đồng thời thúc đẩy giáo dục tài chính cho cộng đồng.

Đối với toàn xã hội: Cần tăng cường kiến thức về tài chính số và công nghệ, giúp người dân không bước vào thị trường mới đầy rủi ro chỉ vì “fear of missing out” (sợ bị bỏ lại).

Việc mã hoá tài sản tại Việt Nam từ token hóa bất động sản, quyền sử dụng đất, các tài sản vật chất và tài chính đang được đặt vào một “khung thí điểm” với hành lang pháp lý rõ ràng hơn. Đây là cơ hội lớn để Việt Nam tận dụng chuyển đổi số, huy động vốn và nâng cấp vị thế trong nền kinh tế số toàn cầu.

Tuy nhiên, cơ hội gắn liền với rủi ro biết trước: Nếu khung pháp lý, an ninh mạng, thị trường thanh khoản và bảo vệ nhà đầu tư không được chuẩn hóa, thị trường có thể bị biến dạng, lũng đoạn hoặc nhà đầu tư nhỏ chịu thiệt.

Người tham gia thị trường từ doanh nghiệp tới nhà đầu tư cá nhân nên bước vào với thái độ biết mình, biết rõ thông tin và biết chịu trách nhiệm. Và với cơ quan quản lý, giai đoạn 5 năm thí điểm là lúc để “làm thí điểm thật”, rút kinh nghiệm, hoàn thiện khung pháp lý rồi mới mở rộng toàn diện hơn.

Mã hoá tài sản không chỉ là câu chuyện của công nghệ, mà là cuộc cách mạng về cách con người sở hữu, đầu tư và quản trị giá trị. Với quyết tâm của Chính phủ và sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp - nhà đầu tư - chuyên gia, Việt Nam đang từng bước đặt nền móng cho một thị trường tài sản số minh bạch, an toàn và bền vững.

Thách thức phía trước còn nhiều: Khung pháp lý, nhận thức, an ninh mạng và quản trị rủi ro. Nhưng nếu làm đúng, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm tài chính số của khu vực Đông Nam Á, nơi tài sản vật lý và tài sản số cùng tồn tại, vận hành và tạo ra giá trị mới cho nền kinh tế./.