Luật Chuyển đổi số: Nền tảng kiến tạo quốc gia số
Việc ban hành Luật Chuyển đổi số được xem là bước ngoặt lớn, tạo ra khung pháp lý thống nhất để Việt Nam tận dụng cơ hội từ không gian số, nâng cao năng lực cạnh tranh, xây dựng Chính phủ số phục vụ người dân và doanh nghiệp, phát triển kinh tế số và hình thành xã hội số an toàn, bền vững.
Sáng 11/12/2025, Quốc hội đã biểu quyết thông qua dự thảo Luật Chuyển đổi số với 433/442 đại biểu Quốc hội có mặt biểu quyết tán thành, đạt 91,54% tổng số đại biểu. Theo đó, dự thảo luật đã được Chính phủ hoàn thiện trên cơ sở tiếp thu tối đa ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan thẩm tra và đại biểu Quốc hội, bảo đảm vừa đúng tầm chiến lược, vừa khả thi trong tổ chức thực thi.
Giải quyết “điểm nghẽn” pháp lý trong chuyển đổi số
Luật Chuyển đổi số gồm 8 chương và 48 điều, được xây dựng theo mô hình “luật khung” - quy định các nguyên tắc, yêu cầu và định hướng lớn, không đi sâu vào các quy định thuộc phạm vi điều chỉnh của luật chuyên ngành nhưng giữ vai trò tạo sự thống nhất trong cách thức tổ chức, điều phối quá trình chuyển đổi số trên phạm vi cả nước.
Luật Chuyển đổi số đóng vai trò “trụ cột hạ tầng thể chế” cho toàn bộ tiến trình chuyển đổi số quốc gia. Việc ban hành Luật tạo ra khung pháp lý thống nhất, khắc phục tình trạng “vừa làm vừa dò đường”, đồng thời giúp các bộ, ngành, địa phương có cơ sở triển khai các mô hình mới như dữ liệu mở, dữ liệu dùng chung, tự động hóa dịch vụ công, ký số trên môi trường di động hay ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản lý.
Luật Chuyển đổi số lần đầu tiên xác lập những chuẩn mực pháp lý về dữ liệu mở, danh tính số, giao dịch số, dịch vụ công trực tuyến toàn trình và an toàn hệ thống thông tin trong môi trường số.
Về dữ liệu, Luật định hình rõ hơn khái niệm và phạm vi dữ liệu mở, trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong chia sẻ dữ liệu để thúc đẩy minh bạch, giám sát xã hội và hình thành thị trường dữ liệu lành mạnh.
Về danh tính số, Luật hướng tới việc xây dựng một nền tảng danh tính thống nhất, tin cậy, phục vụ xác thực trong mọi giao dịch điện tử, từ thủ tục hành chính, tài chính - ngân hàng cho đến thương mại điện tử và các dịch vụ số khác.
Luật Chuyển đổi số cũng làm rõ yêu cầu dịch vụ công trực tuyến toàn trình, nghĩa là người dân, doanh nghiệp có thể thực hiện trọn vẹn quy trình thủ tục trên môi trường số, không phải nộp lại nhiều lần các thông tin, giấy tờ đã có trong cơ sở dữ liệu nhà nước.
Cùng với đó là hệ thống các quy định về an toàn, an ninh mạng, bảo vệ dữ liệu cá nhân, phòng ngừa các hành vi lợi dụng nền tảng số để vi phạm pháp luật, gây rối loạn thị trường hoặc xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Hoàn thiện thể chế, kiến tạo nền tảng quốc gia số
Trước khi Luật Chuyển đổi số được Quốc hội thông qua, báo cáo giải trình Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Luật Chuyển đổi số được thiết kế để xử lý các thách thức mới của giai đoạn dữ liệu số và kinh tế số, khi yêu cầu về kết nối, chia sẻ, tích hợp và vận hành các nền tảng số mang tính quyết định đối với năng lực cạnh tranh quốc gia.
Một trong những nội dung quan trọng nhất của Luật Chuyển đổi số là lần đầu tiên luật hóa các khái niệm nền tảng: chuyển đổi số, hệ thống số, dữ liệu số, hạ tầng số, nền tảng số, Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số. Chính phủ cho biết đã tiếp thu và chỉnh lý sâu sắc các định nghĩa này nhằm bảo đảm tính chặt chẽ về mặt khoa học, đồng thời thống nhất cách hiểu cho toàn bộ hệ thống chính trị và các chủ thể tham gia chuyển đổi số.
Theo Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng, điểm nhấn của Luật Chuyển đổi số là làm rõ sự khác biệt giữa chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin: Nếu ứng dụng công nghệ thông tin chỉ chuyển hoạt động cũ lên môi trường số, thì chuyển đổi số là thay đổi cách thức vận hành, mô hình quản trị và phương thức cung cấp dịch vụ. Đây được coi là triết lý cốt lõi của luật, thể hiện tinh thần “chuyển đổi trước - số hóa sau”.
Bên cạnh việc hoàn thiện hệ thống khái niệm, Luật Chuyển đổi số còn quy định rõ các công cụ quản trị vĩ mô như Chương trình chuyển đổi số quốc gia, Khung kiến trúc quốc gia số, Khung quản trị dữ liệu, Khung năng lực số và Bộ chỉ số đo lường chuyển đổi số quốc gia. Những công cụ này được ví như “bộ điều phối trung tâm”, giúp Nhà nước đánh giá tiến độ, thúc đẩy thực thi và bảo đảm tính đồng bộ giữa chuyển đổi số ở cấp quốc gia, cấp bộ ngành và địa phương.
Đối với các dự án chuyển đổi số chưa có tiền lệ, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Luật Chuyển đổi số đã bổ sung cơ chế phát triển thử nghiệm với nguồn kinh phí độc lập và cơ chế lựa chọn đối tác để thử nghiệm giải pháp trước khi triển khai dự án đầu tư chính thức. Đây được coi là bước đi quan trọng để giảm rủi ro, tránh lãng phí ngân sách, đồng thời khuyến khích đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực mới như dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo./.
