Kỷ nguyên AI và bài toán an ninh mạng của Việt Nam

AI - động lực phát triển nhưng cũng là “vũ khí hai lưỡi”

Sự kiện CIO CSO Summit 2025 do Công ty TNHH MTV An ninh mạng Viettel (Viettel Cyber Security) phối hợp cùng Tập đoàn IEC tổ chức, với sự bảo trợ chuyên môn của Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương.

Đây là năm thứ 7 sự kiện được tổ chức, quy tụ lãnh đạo cơ quan quản lý, chính quyền địa phương, chuyên gia và doanh nghiệp để bàn thảo về những thách thức và cơ hội trong lĩnh vực an ninh mạng. CIO CSO Summit 2025 diễn ra với chủ đề “Chiến lược an ninh mạng - Kiến tạo tương lai bền vững trong kỷ nguyên vận hành quan trọng bởi AI” - nhấn mạnh vai trò trung tâm của AI trong cả phát triển kinh tế lẫn bảo đảm an toàn thông tin.

Phát biểu tại Hội nghị, TS Nguyễn Đức Hiển, Phó Trưởng ban Chính sách, Chiến lược Trung ương khẳng định, AI đang mở ra không gian phát triển rộng lớn nhưng cũng đồng thời mang tới nhiều rủi ro mới. Dẫn ví dụ từ các chuyên gia, TS Nguyễn Đức Hiển cho biết, Sam Altman - CEO OpenAI đã dự báo rằng, từ năm 2025, các “AI Agents” sẽ trở thành “nhân viên ảo” tham gia trực tiếp vào lực lượng lao động, góp phần thay đổi năng suất doanh nghiệp.

Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình mới đây cũng đã cảnh báo về nguy cơ chạy đua AI thiếu kiểm soát, có thể dẫn tới lãng phí nguồn lực, dư thừa công suất và thậm chí tạo ra những bất ổn kinh tế giống như bong bóng dotcom cuối thế kỷ XX. Bài học này cho thấy sự cần thiết của một chiến lược ứng dụng AI khôn ngoan, có kiểm soát và đặt yếu tố an ninh mạng ở vị trí trung tâm.

Theo Báo cáo Global Cybersecurity Index 2024 do Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU) công bố, tính đến cuối năm 2024, có tới 132 quốc gia đã ban hành Chiến lược an ninh mạng quốc gia, 152 quốc gia triển khai chương trình nâng cao nhận thức cộng đồng, 127 quốc gia có báo cáo nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực này, 123 quốc gia mở chương trình đào tạo chuyên gia an ninh mạng và 110 quốc gia áp dụng chuẩn an ninh mạng quốc tế. Những con số này cho thấy, an ninh mạng không chỉ là “hàng rào bảo vệ” mà đã trở thành yếu tố gắn liền với năng lực cạnh tranh và sự phát triển bền vững của mỗi nền kinh tế.

Thực trạng báo động: 8,5 triệu tài khoản bị đánh cắp chỉ trong nửa năm

Nhìn từ thực tế, các con số do Viettel Threat Intelligence công bố khiến nhiều người không khỏi lo ngại. Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã có hơn 8,5 triệu tài khoản bị xâm nhập trái phép, gần 530.000 cuộc tấn công từ chối dịch vụ phân tán (DDoS) và 191 vụ rò rỉ dữ liệu, ảnh hưởng tới hơn 3 tỷ bản ghi. So với cùng kỳ năm 2024, số vụ việc đã tăng gấp 3 lần, phản ánh mức độ tấn công mạng ngày càng dồn dập và khốc liệt.

Giám đốc Viettel Cyber Security Nguyễn Sơn Hải cho biết, AI đã trở thành công cụ hữu hiệu trong việc dự báo, phát hiện và ứng phó sự cố. Nhưng đồng thời, chính công nghệ này cũng bị tin tặc lợi dụng như một “vũ khí mới”.

Thực tế đã xuất hiện những chiến dịch tấn công bằng email lừa đảo cá nhân hóa, sử dụng deepfake (giả mạo hình ảnh khuôn mặt) để lừa đảo tài chính, hoặc mã độc có khả năng tự biến đổi liên tục nhằm qua mặt hệ thống phòng thủ. Những hình thức tấn công này khiến các công cụ bảo mật truyền thống gặp nhiều khó khăn, thậm chí bị vô hiệu hóa.

Trước áp lực an toàn thông tin ngày càng lớn, Viettel Cyber Security đã giới thiệu nền tảng cộng đồng an toàn thông tin VCS Intel Hub với triết lý “Together we are stronger”. Đây là cộng đồng đầu tiên tại Việt Nam tập hợp doanh nghiệp, tổ chức và chuyên gia trong lĩnh vực an ninh mạng nhằm chia sẻ cảnh báo sớm, phối hợp ứng cứu sự cố và xây dựng hệ sinh thái tri thức bản địa.

Ông Nguyễn Sơn Hải nhấn mạnh, cộng đồng không chỉ mang tính hỗ trợ kỹ thuật mà còn giúp tạo dựng một không gian trao đổi, hợp tác để đối phó hiệu quả hơn trước các mối đe dọa mới.

Các chuyên gia tại Hội nghị cũng nhấn mạnh sự cần thiết của việc chuyển đổi từ tư duy phòng thủ thụ động sang chủ động. Một giải pháp nổi bật là mô hình CNADR (Cloud - Native AI - Driven Response), trong đó AI đóng vai trò trung tâm để tự động hóa quy trình giám sát, phân tích hành vi bất thường, dự báo nguy cơ và phản ứng nhanh chóng với các sự cố. Theo các chuyên gia, việc ứng dụng mô hình này không chỉ giúp tối ưu hóa vận hành mà còn bảo đảm an toàn dữ liệu và hạ tầng số quốc gia.

Năm thách thức lớn và con đường phía trước

Phát biểu về những thách thức chính khi ứng dụng AI trong lĩnh vực an ninh mạng tại Việt Nam, TS Nguyễn Đức Hiển nhấn mạnh vào 5 yếu tố:

Thứ nhất, quy mô và tốc độ tấn công mạng ngày càng lớn, khi AI cho phép tin tặc tự động hóa nhiều mô hình tấn công khác nhau.

Thứ hai, mức độ tinh vi, phức tạp của các phương thức tấn công mới, khiến việc phát hiện và ngăn chặn trở nên khó khăn hơn.

Thứ ba, rủi ro xâm phạm dữ liệu và quyền riêng tư, đặc biệt khi AI được huấn luyện trên những khối dữ liệu khổng lồ.

Thứ tư, sự mất cân đối về năng lực phòng thủ giữa các quốc gia, khi một số nước đầu tư mạnh vào AI an ninh mạng trong khi các nước khác chưa kịp theo kịp.

Thứ năm, khoảng trống pháp lý toàn cầu và khu vực. Hiện nay, hoạt động hợp tác quốc tế trong kiểm soát AI hiện mới chỉ dừng lại ở mức phối hợp xử lý sự cố, chưa hình thành hành lang pháp lý chung.

Những thách thức này đặt ra yêu cầu cấp bách đối với cả cơ quan quản lý lẫn doanh nghiệp. TS Nguyễn Đức Hiển cho rằng, các Nghị quyết, chủ trương lớn về khoa học, công nghệ và an ninh mạng đã có, nhưng khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn vẫn còn đáng kể. Nhiệm vụ hiện nay là cụ thể hóa các định hướng đó thành giải pháp cụ thể, từ việc xây dựng khung pháp lý, hoàn thiện cơ chế giám sát cho tới triển khai các chương trình đào tạo nhân lực an ninh mạng chất lượng cao.

Doanh nghiệp cần “lá chắn” mới trước làn sóng tấn công AI

Ở góc độ doanh nghiệp, nhiều ý kiến tại Hội nghị cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tái cấu trúc chiến lược an toàn thông tin, coi đây không chỉ là nhiệm vụ bảo vệ dữ liệu mà còn là yếu tố quyết định đến khả năng cạnh tranh và uy tín trên thị trường. AI có thể trở thành công cụ mạnh mẽ để tăng cường năng lực bảo mật, song việc triển khai cần gắn liền với chiến lược dài hạn, tránh tình trạng đầu tư phong trào hoặc chạy theo xu hướng.

Kết thúc Hội nghị, thông điệp chung được nhấn mạnh là an ninh mạng trong kỷ nguyên AI không thể chỉ dựa vào những “bức tường lửa” truyền thống, mà phải dựa trên tư duy chủ động, hợp tác và đổi mới liên tục. AI vừa là cơ hội để nâng cao năng lực bảo mật, vừa là phép thử khắc nghiệt đối với mọi hệ thống an ninh mạng. Việt Nam, với sự chủ động trong chính sách và hợp tác công - tư, được kỳ vọng sẽ sớm xây dựng được một “lá chắn” vững chắc, bảo đảm an toàn cho hạ tầng số quốc gia và đồng hành cùng sự phát triển bền vững của nền kinh tế./.