Kinh tế dữ liệu và quản trị dữ liệu: Chìa khóa trong kỷ nguyên số

Trong thế kỷ 21, dữ liệu đã được mệnh danh là "dầu mỏ mới", là nguồn tài nguyên vô hạn có khả năng biến đổi toàn bộ nền kinh tế toàn cầu. Nhận thức này đã dẫn đến sự hình thành và phát triển mạnh mẽ của kinh tế dữ liệu (data economy), một hệ sinh thái phức tạp, nơi giá trị kinh tế được tạo ra thông qua việc thu thập, phân tích, trao đổi và sử dụng dữ liệu số. Tuy nhiên, để khai thác được giá trị khổng lồ này một cách bền vững, các tổ chức cần phải có một khung chiến lược về quản trị dữ liệu.

Giá trị và cơ hội của kinh tế dữ liệu

Kinh tế dữ liệu là tập hợp các hoạt động sản xuất, thương mại hóa và tiêu thụ các sản phẩm, dịch vụ dựa trên dữ liệu. Phạm vi của nó vượt xa lĩnh vực công nghệ thông tin, ảnh hưởng đến mọi ngành nghề từ tài chính, y tế, bán lẻ cho đến sản xuất.

Giá trị kinh tế của dữ liệu được tạo ra thông qua nhiều con đường khác nhau, bao gồm:

Tối ưu hóa quyết định: Phân tích dữ liệu lớn cung cấp cái nhìn sâu sắc, giúp các nhà lãnh đạo đưa ra những quyết định sáng suốt hơn về chiến lược thị trường, đầu tư và phân bổ nguồn lực.

Cá nhân hóa và đổi mới: Dữ liệu là nguyên liệu thô cho các thuật toán trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (ML), cho phép các công ty tạo ra những sản phẩm và dịch vụ được cá nhân hóa cao như đề xuất nội dung, bảo hiểm tùy chỉnh...

Hiệu quả vận hành: Việc sử dụng dữ liệu cảm biến (IoT) và phân tích thời gian thực giúp tinh giản chuỗi cung ứng, thực hiện bảo trì dự đoán và giảm lãng phí.

Thương mại hóa dữ liệu: Các tổ chức có thể kiếm tiền trực tiếp bằng cách bán các bộ dữ liệu đã được làm ẩn danh, hoặc gián tiếp thông qua việc cung cấp các dịch vụ dựa trên dữ liệu.

Mặc dù có tiềm năng to lớn, nhưng kinh tế dữ liệu vẫn chứa đựng nhiều rủi ro. Sự thiếu kiểm soát có thể dẫn đến dữ liệu không đáng tin cậy, rò rỉ thông tin nhạy cảm và vi phạm những quy định pháp luật nghiêm ngặt về quyền riêng tư như GDPR hoặc các luật bảo vệ dữ liệu cá nhân tại Việt Nam. Do vậy, rất cần có một khung quản lý chặt chẽ cho vấn đề này.

Xây dựng nền tảng tin cậy thông qua quản trị dữ liệu

Quản trị dữ liệu là bộ khung toàn diện bao gồm các chính sách, quy trình, cấu trúc tổ chức và công nghệ nhằm đảm bảo rằng dữ liệu được quản lý như một tài sản doanh nghiệp có giá trị, đảm bảo tính chính xác, bảo mật, khả dụng và tuân thủ. Quản trị dữ liệu không phải là một công cụ công nghệ mà là một khung về trách nhiệm và quyền hạn.

Quản trị dữ liệu hiệu quả được xây dựng dựa trên các yếu tố sau:

Chất lượng dữ liệu: Đảm bảo dữ liệu chính xác, đầy đủ, nhất quán, hợp lệ và kịp thời. Dữ liệu chất lượng thấp là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến thất bại trong các dự án AI và quyết định kinh doanh sai lầm.

Chính sách và tiêu chuẩn: Thiết lập các quy tắc rõ ràng về cách dữ liệu được thu thập, lưu trữ, sử dụng và xóa bỏ, đảm bảo mọi hoạt động đều đồng nhất.

Bảo mật và quyền riêng tư: Đặt ra những kiểm soát truy cập và mã hóa để bảo vệ dữ liệu nhạy cảm, đồng thời đảm bảo tuân thủ các nghĩa vụ pháp lý về quyền riêng tư.

Tổ chức và vai trò: Chỉ định cán bộ dữ liệu cấp cao (CDO), người quản lý dữ liệu và thành lập hội đồng quản trị dữ liệu để xác định quyền sở hữu và trách nhiệm giải trình.

Siêu dữ liệu: Tạo ra một "từ điển dữ liệu" tập trung để mọi người trong tổ chức hiểu được nguồn gốc, định nghĩa và ý nghĩa của các tập dữ liệu, tăng cường khả năng tìm kiếm và sử dụng.

Ngoài ra, thành công của quản trị dữ liệu còn phụ thuộc vào việc xây dựng một văn hóa dữ liệu mạnh mẽ, nơi mọi thành viên trong tổ chức đều hiểu và tôn trọng vai trò của dữ liệu. Đó là sự chuyển đổi từ việc coi dữ liệu là "sản phẩm phụ" của các hoạt động, sang coi nó là tài sản chiến lược cần được chăm sóc và bảo vệ.

Kinh tế dữ liệu không thể phát triển mạnh nếu không có quản trị dữ liệu. Hai khái niệm này có mối quan hệ phụ thuộc, song hành lẫn nhau.

Quản trị là yếu tố mở khóa cho giá trị kinh tế, chỉ khi dữ liệu đã được quản trị tốt (chính xác, bảo mật và hợp pháp) mới có thể được tin tưởng và sử dụng để đưa vào các mô hình học máy đắt tiền, hoặc những giao dịch kinh tế phức tạp. Nếu không có quản trị, dữ liệu sẽ trở thành gánh nặng rủi ro thay vì tài sản sinh lời.

Ngược lại, giá trị kinh tế là yếu tố thúc đẩy quản trị. Việc nhận ra tiềm năng lợi nhuận khổng lồ từ kinh tế dữ liệu tạo ra động lực tài chính mạnh mẽ, để các tổ chức đầu tư vào những dự án quản trị dữ liệu như làm sạch dữ liệu, xây dựng nền tảng siêu dữ liệu... vốn thường tốn kém và đòi hỏi cam kết dài hạn.

Khi quản trị dữ liệu được thiết lập vững chắc, tổ chức có được lòng tin vào dữ liệu thì lòng tin này là nền tảng cho việc chia sẻ dữ liệu an toàn giữa các phòng ban, hợp tác với các đối tác bên ngoài mà không lo ngại về rủi ro pháp lý, và cuối cùng là tối đa hóa thương mại hóa dữ liệu trong thị trường ngày càng cạnh tranh.

Triển vọng và hành động chiến lược

Trong bối cảnh toàn cầu đang siết chặt các quy định về dữ liệu như những nỗ lực xây dựng luật bảo vệ dữ liệu cá nhân tại nhiều quốc gia, thì quản trị dữ liệu không còn là tùy chọn mà là nghĩa vụ chiến lược để bảo vệ danh tiếng và đảm bảo khả năng tiếp cận thị trường.

Để duy trì vị thế của mình trong nền kinh tế dữ liệu, các tổ chức cần thiết lập khung quản trị dữ liệu linh hoạt với khung quản trị cần đủ mạnh để kiểm soát, nhưng cũng đủ linh hoạt để không cản trở tốc độ đổi mới và khả năng thử nghiệm dữ liệu; áp dụng kiến trúc dữ liệu hiện đại thông qua chuyển đổi từ mô hình kho dữ liệu tập trung tĩnh sang các kiến trúc phân tán linh hoạt hơn như Data Mesh hoặc Data Fabric. Đồng thời, sử dụng AI và học máy để tự động hóa những tác vụ quản trị mang tính lặp đi lặp lại, như gắn thẻ siêu dữ liệu và kiểm tra chất lượng dữ liệu; thiết lập các chỉ số hiệu suất chính (KPI) để đo lường lợi ích trực tiếp mà quản trị dữ liệu mang lại.

Kinh tế dữ liệu là tương lai của tăng trưởng toàn cầu. Trong khi đó, quản trị dữ liệu chính sẽ giúp chuyển dữ liệu từ một tập hợp các bit và byte thành một tài sản tạo ra lợi nhuận và sự khác biệt cạnh tranh. Bằng cách xây dựng một nền tảng quản trị vững chắc, các tổ chức không chỉ tồn tại mà còn thịnh vượng bền vững trong kỷ nguyên dữ liệu./.