Khi san hô chết: Trái Đất chạm "điểm tới hạn" khí hậu
Nhiệt độ toàn cầu tăng vọt đã khiến các rạn san hô nước ấm trên khắp thế giới bị tẩy trắng và chết hàng loạt.
Ngày 12/10, các nhà khoa học quốc tế công bố báo cáo mới cho thấy sự nóng lên toàn cầu đang đẩy các rạn san hô vào giai đoạn suy thoái quy mô lớn, đánh dấu lần đầu tiên Trái Đất chính thức chạm tới “điểm tới hạn” (tipping point) - ngưỡng biến đổi khí hậu không thể đảo ngược.
Họ cũng cảnh báo rằng nếu không có hành động nhanh chóng thì nhiều hệ thống khác trên Trái Đất cũng sẽ sớm chạm tới “điểm tới hạn” - tức những ngưỡng thay đổi sâu sắc không thể đảo ngược.
Nhiệt độ tăng vọt
Báo cáo mới do ông Steve Smith và các cộng sự tại Đại học Exeter (Anh) chủ trì đã đưa ra đánh giá toàn diện về mức độ rủi ro mà Trái Đất đang đối mặt trước hàng loạt điểm tới hạn khí hậu khác. Các kịch bản được xem xét bao gồm sự sụp đổ của các dải băng khổng lồ, nước biển dâng cao, cùng sự suy tàn của rừng nhiệt đới Amazon.
Báo cáo cũng thảo luận về tiến trình hướng tới các "điểm tới hạn tích cực" như tập trung vào thay đổi xã hội và kinh tế, chẳng hạn như việc áp dụng năng lượng sạch.
Bản đánh giá đầu tiên của nhóm, được công bố chưa đầy 2 năm trước, đã đưa ra cảnh báo nghiêm trọng nhưng chưa khẳng định rằng bất kỳ điểm tới hạn khí hậu nào đã bị vượt qua. Tuy nhiên, kể từ đó, nhiệt độ toàn cầu đã tăng vọt với tốc độ chưa từng có, khiến các nhà khoa học lo ngại rằng Trái Đất đang bước vào giai đoạn nóng lên tăng tốc, có thể kéo theo những hậu quả sâu rộng trong nhiều thập kỷ tới.
Tác động rõ rệt nhất xuất hiện ở các rạn san hô, vốn đang chịu tổn thương nghiêm trọng. Trong 2 năm qua, nhiệt độ nước biển tăng cao đã gây ra hiện tượng tẩy trắng trên quy mô lớn chưa từng có: san hô trục xuất các loài tảo cộng sinh - nguồn cung cấp dinh dưỡng và màu sắc rực rỡ cho chúng. Sự kiện tẩy trắng toàn cầu lần thứ tư, bắt đầu từ tháng 1/2023, được ước tính đã ảnh hưởng đến hơn 84% hệ sinh thái san hô trên hành tinh.
Ông Michael Studivan, nhà sinh thái học san hô tại Đại học Miami, cho biết báo cáo đầu tiên chỉ dừng lại ở mức cảnh báo nguy cơ, nhưng thực tế hiện nay đã vượt xa mọi dự đoán.
Theo ông, điều đáng lo ngại nhất là “khoảng nghỉ” giữa các đợt tẩy trắng - khoảng thời gian san hô cần để phục hồi - gần như đã biến mất. “Giờ đây, san hô không còn đủ thời gian để hồi phục, và đó chính là điều đẩy chúng vào vòng suy thoái kéo dài,” ông Studivan nhấn mạnh.
Các hệ sinh thái thiết yếu
Ngay cả khi con người giữ được mức tăng nhiệt độ toàn cầu dưới 1,5°C so với thời kỳ tiền công nghiệp (cũng là mục tiêu cốt lõi của Thỏa thuận Paris 2015) thì các rạn san hô vẫn sẽ tiếp tục suy thoái. Theo cảnh báo của các nhà khoa học thì ngưỡng 1,5°C có thể bị vượt qua chỉ trong vài năm tới.
Theo báo cáo, để duy trì các rạn san hô ở “quy mô có ý nghĩa”, con người không chỉ phải chặn đà nóng lên, mà còn cần làm mát hành tinh trở lại mức khoảng 1°C, thông qua việc loại bỏ carbon dioxide khỏi khí quyển.
Theo bà Manjana Milkoreit, nhà khoa học chính trị tại Đại học Oslo và đồng tác giả báo cáo, việc ứng phó với các điểm tới hạn khí hậu là một thách thức hoàn toàn khác so với những gì các quốc gia từng đối mặt.
Bà cho biết, trong nhiều năm qua, các chính phủ và tổ chức quốc tế chủ yếu tập trung vào những biện pháp từ từ để kiểm soát xu hướng nóng lên toàn cầu trong dài hạn. Tuy nhiên, với các điểm tới hạn không thể đảo ngược, cách tiếp cận này không còn phù hợp.
“Để ngăn Trái Đất vượt qua các ngưỡng nguy hiểm, chúng ta cần hành động ngay, mạnh tay cắt giảm khí thải và nhanh chóng mở rộng các công nghệ loại bỏ carbon,” bà Manjana Milkoreit nói./.
