Hợp tác xã mở lối phát triển cho phụ nữ vùng cao

Phụ nữ vùng cao, những người vốn được xem là lực lượng lao động thầm lặng, cần mẫn nơi đại ngàn đang đứng trước những thử thách chồng chất về kinh tế, giáo dục và định kiến xã hội. Cuộc sống của họ gắn liền với canh tác manh mún, thị trường bấp bênh và gánh nặng việc nhà. Tuy nhiên, trong bối cảnh phát triển kinh tế tập thể của đất nước, hợp tác xã (HTX) đã và đang nổi lên như một lối thoát bền vững, một cơ hội vàng để phụ nữ vùng cao không chỉ thoát nghèo mà còn khẳng định vị thế, phát huy nội lực và trở thành chủ thể kiến tạo sự phát triển của chính cộng đồng mình.

Những khó khăn của phụ nữ vùng cao

Ở vùng nông thôn Việt Nam, phụ nữ chiếm hơn 60% lực lượng lao động. Tỷ lệ này càng cao hơn ở các khu vực miền núi và vùng dân tộc thiểu số. Họ là người gìn giữ giá trị văn hóa bản địa và cũng là trụ cột trong sinh kế gia đình. Mặc dù vậy, nhóm đối tượng này vẫn phải đối mặt với nhiều khó khăn mang tính đặc thù riêng.

Về năng suất lao động, do sản xuất nông nghiệp truyền thống, nhỏ lẻ, thiếu vốn, thiếu khoa học kỹ thuật dẫn đến năng suất và chất lượng sản phẩm không cao, giá trị kinh tế thấp.

Phụ nữ vùng cao, miền núi và dân tộc thiểu số có còn nhiều hạn chế về thị trường và kiến thức. Họ không có nhiều thông tin về thị trường, không có khả năng tự tổ chức tiêu thụ, dễ bị tư thương ép giá. Tỉ lệ lao động nữ không có tay nghề còn cao, chỉ khoảng 20% được tham gia các khóa đào tạo nghề, chủ yếu là nghề đơn giản.

Họ cũng phải chịu nhiều định kiến về giới và nhiều gánh nặng từ phía gia đình. Họ vừa tham gia sản xuất chính, vừa phải đảm đương công việc gia đình và chăm sóc con cái. Định kiến xã hội và gia đình cũng khiến họ khó tiếp cận các cơ hội học tập, nâng cao trình độ và thăng tiến.

Ngoài ra, việc tiếp cận nguồn vốn và chính sách của họ cũng vô cùng khó khăn. Nguyên nhân do thiếu tài sản thế chấp, thiếu kiến thức về thủ tục hành chính, phụ nữ khó tiếp cận các nguồn vốn tín dụng ưu đãi để mở rộng sản xuất, kinh doanh.

Những rào cản này khiến nhiều phụ nữ chỉ biết "lao đầu làm cật lực bằng tay chân" mà không xác định được mục tiêu, định hướng kinh tế rõ ràng, dẫn đến tình trạng luẩn quẩn trong đói nghèo và thiếu tự chủ.

Hợp tác xã - Cơ hội cho phụ nữ vượt khó

Đối với phụ nữ vùng cao, HTX không chỉ là nơi sản xuất kinh doanh mà còn là một môi trường toàn diện, giúp họ khắc phục các yếu điểm cố hữu.

Sức mạnh của sự liên kết và quy mô của HTX đã giúp tăng hiệu quả sản xuất và ổn định đầu ra của hàng hóa. Tham gia HTX, phụ nữ chuyển từ sản xuất nhỏ lẻ, manh mún sang hình thành vùng sản xuất tập trung, chuyên canh. HTX là đầu mối giúp các thành viên áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, quy trình sản xuất an toàn, từ đó nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. HTX đứng ra ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm với các doanh nghiệp, tạo đầu ra ổn định, giảm thiểu rủi ro thị trường và tránh bị ép giá. Nhiều HTX do phụ nữ dân tộc thiểu số quản lý đã thành công trong việc xuất khẩu nông sản, đặc sản địa phương.

Ngoài ra, HTX còn giúp phụ nữ nâng cao tri thức và năng lực lãnh đạo thông qua các khóa đào tạo, tập huấn và phát triển kỹ năng quản lý. Những khóa tập huấn này giúp phụ nữ thay đổi nhận thức, mạnh dạn tiếp xúc với kiến thức kinh doanh, chuyển từ tư duy sản xuất thuần túy sang tư duy kinh tế thị trường.

Mặc dù tỷ lệ phụ nữ giữ vị trí quản lý HTX chỉ đạt khoảng 25 - 30%, nhưng con số này đang tăng lên. Phụ nữ tham gia vào bộ máy quản lý, điều hành HTX được trao quyền, học hỏi và chứng minh được bản lĩnh, trí tuệ trong vai trò lãnh đạo.

HTX còn là cầu nối giúp thành viên tiếp cận các nguồn vốn tín dụng xanh, vốn ưu đãi từ các tổ chức tài chính hoặc các chương trình hỗ trợ của Hội LHPN. Các HTX do phụ nữ quản lý thường quan tâm đến chế độ cho người lao động nữ, tạo việc làm ổn định, và đảm bảo các chế độ bảo hiểm y tế, bảo hiểm xã hội cho thành viên, đặc biệt là những đối tượng yếu thế, lớn tuổi.

Giải pháp khơi dậy tiềm năng

Để HTX thực sự trở thành "chìa khóa" cho phụ nữ vùng cao, cần có sự đồng hành và những giải pháp mang tính chiến lược.

Đầu tiên là cần tiếp tục hoàn thiện chính sách hỗ trợ giới, triển khai hiệu quả các Đề án như "Hỗ trợ HTX do phụ nữ tham gia quản lý, tạo việc làm cho lao động nữ đến năm 2030" (Đề án 01), nhằm tăng tỷ lệ nữ giám đốc/chủ HTX đạt ít nhất 30% vào năm 2030. Các chính sách phải tính đến đặc thù của phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ dân tộc thiểu số.

Kế đến là đẩy mạnh đào tạo chuyên sâu, tập trung vào các khóa đào tạo nghề có tính ứng dụng cao, giúp phụ nữ làm chủ công nghệ sản xuất, truy xuất nguồn gốc, và kỹ năng quản trị hiện đại, chuyển đổi số trong HTX.

Về hỗ trợ vốn, cần xây dựng cơ chế tiếp cận vốn tín dụng ưu đãi, vốn xanh linh hoạt hơn, phù hợp với quy mô nhỏ và điều kiện của phụ nữ vùng cao.

Đặc biệt là cần phát huy giá trị bản địa, gắn phát triển HTX với chương trình OCOP (mỗi xã một sản phẩm) và bảo tồn văn hóa, biến các sản phẩm truyền thống, tài nguyên bản địa thành sản phẩm kinh tế có giá trị cao.

Ngoài ra, cần đẩy mạnh tuyên truyền để xóa bỏ định kiến giới trong gia đình và cộng đồng, khuyến khích phụ nữ mạnh dạn tham gia vào các hoạt động kinh tế tập thể và giữ vai trò lãnh đạo.

HTX đã và đang là bệ phóng vững chắc, trao quyền kinh tế và xã hội cho phụ nữ vùng cao. Từ việc chỉ biết làm nông đơn thuần, nhiều phụ nữ đã trở thành chủ thể năng động, biết làm chủ quy trình sản xuất, xây dựng thương hiệu, và kết nối với thị trường. Sự tham gia của họ không chỉ góp phần gia tăng giá trị kinh tế, mà còn gieo mầm văn hóa và trách nhiệm cộng đồng, tạo ra những mô hình phát triển bền vững, mang đậm tính nhân văn và tương trợ nơi đại ngàn, góp phần quan trọng vào công cuộc xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới và thực hiện mục tiêu bình đẳng giới tại Việt Nam./.