Hoàn thiện khung pháp lý để thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện
Việc xây dựng Luật Chuyển đổi số nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật về chuyển đổi số quốc gia, tạo nền tảng pháp lý thúc đẩy quá trình chuyển đổi số toàn diện với tinh thần lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm, hướng tới kinh tế số và xã hội số bền vững.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội mới đây đã cho ý kiến về dự án Luật Chuyển đổi số. Các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất cho rằng, Chính phủ cần nghiên cứu để có sự thống nhất về hạ tầng số ở các địa phương và không để địa phương nào bị tụt lại phía sau trong quá trình chuyển đổi số...
Thống nhất về hạ tầng số ở các địa phương
Trình bày tờ trình của Chính phủ, Thứ trưởng Thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ Vũ Hải Quân cho biết, việc xây dựng Luật Chuyển đổi số là cần thiết nhằm đạt các mục tiêu chủ yếu như: Hoàn thiện hệ thống pháp luật về chuyển đổi số quốc gia, tạo hệ thống pháp lý liên ngành về chuyển đổi số trong ngành, lĩnh vực; điều chỉnh mối quan hệ giữa các chủ thể tham gia các hoạt động trên môi trường số; thúc đẩy quá trình chuyển đổi số toàn diện; tăng cường hợp tác quốc tế và hội nhập.
Chủ trương của Đảng và Nhà nước về chuyển đổi số đã được xác lập nhất quán và thể hiện rõ trong các văn kiện chỉ đạo ở mức độ cao nhất, như Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng; Nghị quyết số 57-NQ/TW.
Luật Chuyển đổi số là luật khung, tính kế thừa và phát triển các quy định của pháp luật hiện hành còn phù hợp về công nghệ thông tin, kết nối các luật hiện hành, đồng thời bổ sung khoảng trống pháp lý về chuyển đổi số để hình thành hành lang pháp lý đồng bộ, tổng thể điều chỉnh và thúc đẩy quá trình chuyển đổi số quốc gia.
Không quy định lại nội dung đã được pháp luật khác quy định, không làm thay đổi về trách nhiệm quản lý Nhà nước của Bộ, ngành.
Tham khảo có chọn lọc pháp luật và kinh nghiệm thực tiễn về xu thế phát triển của chuyển đổi số của một số quốc gia phù hợp với điều kiện thực tiễn Việt Nam, pháp luật và điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Luật dự kiến gồm 8 chương với 79 điều, quy định chung về chuyển đổi số, bao gồm hạ tầng cho chuyển đổi số; chuyển đổi số hoạt động các cơ quan thuộc hệ thống chính trị và chính phủ số; kinh tế số, xã hội số và các biện pháp bảo đảm chuyển đổi số. Luật này là luật khung, kế thừa và phát triển các quy định hiện hành còn phù hợp về công nghệ thông tin, kết nối các luật hiện hành, đồng thời bổ sung khoảng trống pháp lý để hình thành hành lang pháp lý đồng bộ, tổng thể điều chỉnh và thúc đẩy quá trình chuyển đổi số quốc gia”, Thứ trưởng Thường trực Vũ Hải Quân cho hay.
Báo cáo tóm tắt thẩm tra dự án Luật Chuyển đổi số, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn cho biết, Ủy ban nhất trí với sự cần thiết ban hành Luật với những đề xuất của Chính phủ. Hồ sơ của dự án Luật trình theo trình tự, thủ tục rút gọn đủ điều kiện để Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét trước khi trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10.
Tuy nhiên, cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục rà soát, đối chiếu với các luật liên quan như đầu tư, đấu thầu, ngân sách nhà nước và phối hợp chặt chẽ với Cơ quan chủ trì soạn thảo các dự án Luật được trình tại Kỳ họp thứ 10 như Luật Thương mại điện tử, Luật Công nghệ cao (sửa đổi), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ, Luật An ninh mạng... để bảo đảm thống nhất trong hệ thống pháp luật.
Song hành với đó, xác định rõ vị trí, vai trò của Luật Chuyển đổi số trong hệ thống pháp luật, làm rõ mối quan hệ với các luật có liên quan trực tiếp đến hoạt động chuyển đổi số như Luật Giao dịch điện tử, Luật Căn cước, Luật Dữ liệu, Nghị quyết số 193/2025/QH15, Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, từ đó xác định rõ phạm vi điều chỉnh, mục tiêu quản lý cụ thể, bảo đảm không chồng chéo, trùng lặp.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề nghị rà soát các quy định liên quan trong Luật Đầu tư, bảo đảm đồng bộ, thống nhất giữa các dự thảo Luật.
Về quy định Dịch vụ công trực tuyến được thiết kế và cung cấp theo sự kiện cuộc sống của người dân và vòng đời doanh nghiệp, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng, các thủ tục hành chính đã có trình tự, cách thức, thẩm quyền rõ ràng, bảo đảm quyền bình đẳng của các chủ thể theo pháp luật.
Quy định như tại dự thảo Luật có thể dẫn đến sự tùy nghi và thiếu thống nhất trong việc thực hiện thủ tục hành chính giữa các cơ quan khác nhau trong bộ máy cơ quan hành chính Nhà nước, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Nguyễn Phương Tuấn nhấn mạnh.
Ủy ban cũng đề nghị phân định rõ phạm vi “kinh tế số” được điều chỉnh trong dự thảo với những lĩnh vực kinh tế có sử dụng công nghệ số, nền tảng số được quy định trong pháp luật về thương mại, thương mại điện tử, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, tín dụng, ngân hàng, bảo hiểm; đồng thời rà soát với dự thảo Luật Thương mại điện tử về nền tảng số, trách nhiệm của chủ quản, người sử dụng nền tảng số trong kinh tế số.
Đối với quản lý đầu tư sản phẩm, hàng hóa; thuê dịch vụ; đặt hàng nhiệm vụ phục vụ chuyển đổi số, Ủy ban đề nghị nghiên cứu bổ sung cơ chế mua sắm đặc thù ngoài các hình thức trong Luật Đấu thầu như đặt hàng, giao nhiệm vụ trực tiếp với sản phẩm, dịch vụ công nghệ cao có tính chất phức tạp, độc quyền, sở hữu trí tuệ hoặc mang tính chiến lược quốc gia.
Ủy ban cũng đề nghị bổ sung quy định cho phép áp dụng các hình thức thanh toán linh hoạt, bao gồm thanh toán trước một phần hoặc toàn bộ, đối với các loại hình dịch vụ thuê công nghệ như thuê hạ tầng điện toán đám mây, thuê nền tảng phần mềm để phù hợp với thông lệ thị trường.
Hoàn thiện khung pháp lý về chuyển đổi số
Phát biểu tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải đánh giá cao nội dung dự thảo Luật lần đầu tiên ban hành, đã bám theo nội dung rất mới, rất mở là chuyển đổi số. Hiện nay vấn đề này vẫn đang diễn ra rất mạnh mẽ ở các bộ, ngành Trung ương và địa phương.
Góp ý vào nội dung dự thảo luật, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải đề nghị rà soát để đồng bộ, thống nhất với các luật chuyên ngành. Dự thảo Luật Chuyển đổi số quy định về hạ tầng, Chính phủ số, xã hội số, các hành vi bị cấm, như: cấm lợi dụng chuyển đổi số để xâm phạm an ninh quốc gia...
Về một số khái niệm như "thiệt hại nghiêm trọng", "dữ liệu nhạy cảm"..., Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu cho rằng, cần quy định rõ hơn để khi thực thi không xảy ra tranh chấp pháp lý.
Đồng thời, dự thảo Luật cần bao quát đầy đủ các hành vi phạm tội công nghệ cao mới nổi, như sử dụng AI tạo nội dung giả mạo, khai thác lỗ hổng blockchain, hoặc phát triển công cụ tấn công mạng... Do đó, cần rà soát, bổ sung để tránh dẫn đến bỏ lọt tội phạm, làm giảm hiệu quả phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao.
Tham gia thảo luận, đa số thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành việc ban hành dự án Luật Chuyển đổi số trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn quốc, không chỉ ở bộ, ngành, cơ quan quản lý ở Trung ương mà còn ở các địa phương.
Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh cho rằng, dự thảo Luật đã thể hiện tinh thần kế thừa các nội dung còn hợp lý của Luật Công nghệ thông tin; đồng thời bổ sung các quy định mới phù hợp xu hướng công nghệ hiện đại như: trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, internet vạn vật, chuỗi khối và bản sao kỹ thuật số.
Bên cạnh đó, cơ quan chủ trì soạn thảo cũng đã tham khảo khung chính phủ số cùng với các đạo luật quốc tế của EU, Nhật Bản, Hàn Quốc…, qua đó đã giúp dự thảo Luật tiếp cận với các chuẩn mực tiên tiến, tạo nền tảng pháp lý, thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện với tinh thần lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm, hướng tới kinh tế số và xã hội số bền vững.
Với những ý kiến, đề xuất của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Bộ sẽ tiếp thu tối đa các ý kiến đóng góp trong quá trình hoàn thiện dự thảo Luật để gửi cơ quan thẩm tra trước khi trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 10.
Phát biểu kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị, Chính phủ chỉ đạo, nghiên cứu bổ sung, tiếp tục quán triệt sâu sắc và rà soát, thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, đường lối, nghị quyết, kết luận của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị nhằm tháo gỡ điểm nghẽn, thúc đẩy phát triển, tạo đột phá trong chuyển đổi số.
Rà soát kỹ lưỡng các quy định có liên quan đến chuyển đổi số trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, không quy định lại hoặc quy định dẫn chiếu đến các văn bản pháp luật trước đó để tránh mâu thuẫn, chồng chéo hoặc làm gia tăng chi phí tuân thủ pháp luật./.
