Hà Nội về đích sớm mục tiêu giảm nghèo bền vững: Bài học từ sự đồng bộ và khác biệt

Sự thành công của Hà Nội không chỉ nằm ở tốc độ giảm tỷ lệ hộ nghèo mà còn ở cách tiếp cận đa chiều, toàn diện và có chiều sâu, giải quyết căn nguyên của nghèo đói và nguy cơ tái nghèo.

Thành tựu vượt trội và mục tiêu đột phá

Mặc dù đưa ra chuẩn nghèo đa chiều cao hơn so với giai đoạn trước nhưng Hà Nội đã đạt được những thành tựu đầy ấn tượng với tỷ lệ giảm nghèo thấp ở mức kỷ lục. Tính đến cuối năm 2025, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn đa chiều mới của Hà Nội được dự báo sẽ duy trì ở mức rất thấp, thậm chí tiệm cận 0% hoặc chỉ còn số ít hộ nghèo thuộc các nhóm đặc thù, vượt xa mục tiêu giảm nghèo trung bình của quốc gia.

Hà Nội đã hoàn thành sớm các chỉ số thiếu hụt. Hầu hết các chỉ số thiếu hụt về dịch vụ xã hội cơ bản theo chuẩn đa chiều như y tế, giáo dục, nước sạch, thông tin… đã được thành phố giải quyết triệt để, đặc biệt ở khu vực nội thành và các huyện có tốc độ đô thị hóa nhanh.

Tuy nhiên, thách thức lớn nhất của Hà Nội không phải là giảm tỷ lệ nghèo về mặt con số, mà là đảm bảo tính bền vững và khắc phục sự chênh lệch giữa khu vực nội thành phát triển và khu vực ngoại thành, vùng miền núi như Ba Vì, Sóc Sơn, Mỹ Đức.

Không chỉ dừng lại ở việc hoàn thành kế hoạch 2021 - 2025, Hà Nội còn sẵn sàng cho một tầm nhìn mới, hướng tới mục tiêu giảm nghèo bền vững gắn với phát triển văn minh, hiện đại, đảm bảo 100% hộ nghèo và cận nghèo được tiếp cận đầy đủ các dịch vụ xã hội cơ bản chất lượng cao, đồng thời giảm thiểu tối đa nguy cơ tái nghèo và phát sinh nghèo do biến động kinh tế, thiên tai hoặc rủi ro về y tế. Mục tiêu là xây dựng một thủ đô không có hộ nghèo theo chuẩn Quốc gia hoặc duy trì ở mức tối thiểu cho các trường hợp đặc biệt.

Bài học từ sự khác biệt - Cách tiếp cận đa chiều

Hà Nội đã áp dụng một chiến lược giảm nghèo mang tính khác biệt, vượt lên trên việc thực hiện các chỉ tiêu tối thiểu của Trung ương, tập trung vào "chất lượng" thay vì chỉ "số lượng".

Chuẩn nghèo địa phương cao hơn chuẩn quốc gia

Hà Nội áp dụng một chuẩn nghèo đặc thù cấp thành phố, với các tiêu chí về thu nhập và chỉ số thiếu hụt được nâng cao hơn so với chuẩn nghèo quốc gia. Ngưỡng cận nghèo của Hà Nội cao hơn ngưỡng nghèo quốc gia, tạo ra một "vành đai an toàn" cho các hộ dân. Điều này giúp thành phố chủ động hỗ trợ và can thiệp sớm cho nhóm hộ dễ bị tổn thương nhất.

Ngoài 5 chiều cơ bản của Trung ương, Hà Nội có thể tăng cường các chỉ số về tiếp cận văn hóa, đào tạo kỹ năng số, và an sinh xã hội đặc thù, như hỗ trợ nâng cao nhà ở, môi trường sống sạch… để phù hợp với một đô thị lớn, hiện đại.

Mô hình giảm nghèo cá thể hóa

Thay vì áp dụng các gói hỗ trợ chung chung, Hà Nội tập trung vào phân tích chuyên sâu từng hộ nghèo, cận nghèo để đưa ra các giải pháp can thiệp mang tính cá nhân hóa. Hà Nội phân loại theo từng nguyên nhân: Do mất sức lao động, do thiếu vốn sản xuất, do thiếu kiến thức nghề nghiệp hay do rủi ro y tế. Sau đó, với sự can thiệp đa ngành, Hà Nội huy động đồng bộ các ngành y tế (mua bảo hiểm, khám chữa bệnh), giáo dục (miễn giảm học phí, hỗ trợ dụng cụ học tập), lao động (đào tạo nghề, giới thiệu việc làm), và ngân hàng Chính sách Xã hội (vốn vay ưu đãi) để giải quyết cùng lúc các thiếu hụt của một hộ gia đình.

Ví dụ, một hộ nghèo do rủi ro y tế sẽ được ưu tiên hỗ trợ chi phí khám chữa bệnh, đồng thời hỗ trợ chuyển đổi nghề cho người thân để đảm bảo thu nhập thay vì chỉ cấp tiền mặt.

Một số giải pháp trọng tâm hướng tới giảm nghèo bền vững

Hà Nội tận dụng lợi thế là trung tâm kinh tế để tạo sinh kế bền vững, đặc biệt là cho lao động ngoại thành.

Nhằm chuyển đổi nghề nghiệp cho nông dân, Hà Nội đã hỗ trợ đào tạo lại nghề phi nông nghiệp, kỹ năng dịch vụ, thương mại cho người dân khu vực nông thôn, giúp họ thích ứng với quá trình đô thị hóa và phát triển công nghiệp dịch vụ.

Để kết nối việc làm tại chỗ, Hà Nội đẩy mạnh các sàn giao dịch việc làm, kết nối trực tiếp các doanh nghiệp tại các khu công nghiệp, khu du lịch ngoại thành với người lao động địa phương, giảm chi phí di chuyển và ổn định cuộc sống.

Để giảm nghèo bền vững, Hà Nội ưu tiên đầu tư vào các chỉ số thiếu hụt hạ tầng xã hội ở khu vực ngoại thành và các huyện miền núi, tập trung xây dựng và nâng cấp các trạm y tế, trường học đạt chuẩn quốc gia, đặc biệt là các tiêu chí về cơ sở vật chất và trang thiết bị để đảm bảo chất lượng dịch vụ đồng đều giữa các quận, huyện.

Nhằm phổ cập công nghệ số, Hà Nội đảm bảo hạ tầng Internet băng thông rộng đến từng thôn, xã và cung cấp các chương trình đào tạo kỹ năng số cơ bản cho người nghèo, giúp họ tiếp cận thông tin, dịch vụ công trực tuyến và cơ hội kinh doanh trên nền tảng số.

Ngoài ra, chính sách dự phòng rủi ro là chìa khóa để đảm bảo tính bền vững trong công tác giảm nghèo và ngăn chặn tái nghèo. Hà Nội đảm bảo 100% hộ nghèo và cận nghèo được hỗ trợ tham gia bảo hiểm y tế. Đồng thời nghiên cứu các mô hình bảo hiểm vi mô về sinh kế như bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm thiệt hại do thiên tai.

Thành phố đã xây dựng quỹ dự phòng linh hoạt cấp huyện, xã để kịp thời hỗ trợ các hộ gia đình đột ngột gặp khó khăn do thiên tai, dịch bệnh hoặc tai nạn lao động trước khi họ rơi vào nhóm nghèo.

Kinh nghiệm của Hà Nội về sự đồng bộ chính sách, can thiệp cá thể hóa và áp dụng chuẩn nghèo nâng cao là bài học quý giá cho các đô thị lớn khác trên cả nước./.